Κοινωνική επιχειρηματικότητα

του Βασίλη Καββαδία*
Ξεκινώ με μία κοινοτυπία:
Ο λόγος ύπαρξης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης είναι η διασφάλιση της ευημερίας του δημότη.
Κοινοτυπία δεύτερη. Η ευημερία του δημότη εξαρτάται άμεσα από την οικονομική κατάσταση του τόπου. Καταρχήν του  κράτους και κατά δεύτερο λόγο του δήμου.
Σκοπός του συγκεκριμένου σημειώματος είναι, αν και κατά πόσο μπορεί να παρέμβει η τοπική αυτοδιοίκηση στη διαμόρφωση μιας οικονομικής κατάστασης, στον χώρο της, τέτοιας ώστε, αν όχι να προσφέρει ευημερία στο δημότη στον ύψιστο βαθμό, τουλάχιστον να τον ανακουφίζει από τα αποτελέσματα των κυβερνητικών επιλογών. Και φυσικά επειδή μιλάμε για την Ελλάδα, των νεοφιλελεύθερων μνημονιακών κυβερνητικών επιλογών.
Βέβαια το θέμα αυτό είναι πολύ μεγάλο, με πολλές πλευρές και παραμέτρους.
Εμείς θα σταθούμε στο παρόν σημείωμα, σε μία μόνον. Σ’ αυτήν που έχει ως τίτλο, επιχειρηματικότητα και τοπική αυτοδιοίκηση.
Αλλά και αυτό το θέμα έχει δύο πλευρές. Η μία έχει να κάνει με το πώς  η τοπική αυτοδιοίκηση μπορεί να είναι αρωγός της επιχειρηματικότητας και η άλλη αν θα πρέπει αυτή (η τοπική αυτοδιοίκηση) να ‘επιχειρεί’.
Σήμερα, θα μείνουμε στην πρώτη πλευρά και αν μας δοθεί χρόνος μέχρι τις εκλογές, θα προσπαθήσουμε να αναλύσουμε και τη δεύτερη (ε! πρέπει να κάνουμε και κανένα ψηφαλάκι). Αλλιώς μετά.
Πιστεύουμε ακράδαντα ότι ένας ιδιαίτερα σημαντικός χώρος, στον οποίο θα πρέπει να κινηθεί μια δημοτική αρχή, στην προσπάθεια της να μοχλεύσει την οικονομία, είναι η Κοινωνική Οικονομία, χωρίς φυσικά να παραγνωρίζουμε τους άλλους χώρους δράσης.
Ο όρος  Κοινωνική Οικονομία είναι σχετικά νέος στο οικονομικό λεξικό μας και εν πολλοίς άγνωστος στην Ελλάδα, χωρίς αυτό να είναι το ίδιο και για τις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης. Αρκεί να σκεφτούμε ότι, 11 εκατομμύρια ευρωπαίοι ή το 6% των εργαζομένων της Ευρώπης απασχολούνται στην Κοινωνική Οικονομία.
Ας προσπαθήσουμε όμως αρχικά να την ορίσουμε.
Η Κοινωνική Οικονομία ορίζεται ως ο χώρος της οικονομίας που βρίσκεται ανάμεσα στον ιδιωτικό και το δημόσιο τομέα της οικονομίας και στον οποίο διεξάγονται οικονομικές δραστηριότητες με κοινωνικούς σκοπούς και στόχους. Βασικός κορμός της κοινωνικής οικονομίας  είναι η  Κοινωνική Επιχειρηματικότητα, η οποία λειτουργεί ως ένας ισχυρός παράγοντας μόχλευσης πλούτου ιδεών, κοινωνικής καινοτομίας, καθώς και σεβασμού της αξίας της κοινωνίας και κάθε ανθρώπινης μονάδας, μέσα στο πλαίσιο των κοινωνικών δικαιωμάτων. Θεμέλιο της είναι οι ανθρώπινοι πόροι και το ανθρώπινο κεφάλαιο, ο κοινωνικός χαρακτήρας της ανάπτυξης, η κοινωνική ζήτηση και η ανθρώπινη προσφορά. Η κοινωνική οικονομία και η κοινωνική επιχειρηματικότητα μπορούν να οδηγήσουν τις τοπικές κοινωνίες σε υψηλούς δείκτες κοινωνικής συνοχής και βιώσιμης ανάπτυξης.
Η κοινωνική επιχειρηματικότητα γνωρίζει άνθηση παγκοσμίως, και αναδύεται εκεί όπου το κράτος αποδεικνύεται ανεπαρκές. Στόχος της αποτελεί η επίλυση διαφόρων κοινωνικών προβλημάτων χωρίς να υπεισέρχεται ο παράγοντας του κέρδους και ο πρωταρχικός σκοπός της είναι να παράξει κοινωνική αξία και να απαντήσει με όρους επιχειρηματικότητας σε ένα κοινωνικό πρόβλημα.
Μέσα στην κρίση που βιώνουμε, η ανάπτυξη της πραγματικής κοινωνικής οικονομίας μέσω δημιουργίας βιώσιμων κοινωνικών και συνεταιριστικών επιχειρήσεων, αποτελεί μία αξιόπιστη λύση. Με τον τρόπο αυτό, ένα σημαντικό μέρος της κοινωνίας και ειδικότερα η νέα γενιά, με τη συμμετοχή της  σε συνεταιριστικές – κοινωνικές – πολυμετοχικές επιχειρήσεις αποκτά επιχειρηματικά συνεταιριστικά – κοινωνικά ερείσματα και έτσι πολλαπλασιάζονται τα οφέλη για τις τοπικές κοινωνίες, καθώς είναι και μόνιμα και βιώσιμα.
Η Κοινωνική Οικονομία λοιπόν, αποτελεί μια ενεργητική παρέμβαση που βασίζεται στην αρχή της δημοκρατικής οργάνωσης, στηρίζεται σε μια ευρεία κοινωνική βάση, υιοθετεί συλλογικά κριτήρια κατανομής κερδών, αναπτύσσει μια ιδιαίτερη σχέση αλληλεγγύης με το περιβάλλον της  και προωθεί την κοινωνική συνοχή. Οι φορείς της Κοινωνικής Οικονομίας δημιουργούν θέσεις απασχόλησης σύμφωνα με τις αρχές της κοινωνικής αλληλεγγύης.
Ο βασικός σκοπός των κοινωνικών επιχειρήσεων δεν είναι η συσσώρευση κεφαλαίου μέσω της διαρκούς επέκτασης των δραστηριοτήτων τους αλλά η δημιουργία και διατήρηση αφενός, των θέσεων απασχόλησης, αφετέρου της παραγωγής κοινωνικού ‘προϊόντος’
Η κερδοφορία αντικειμενικά αποτελεί προϋπόθεση για αυτή τη στήριξη της απασχόλησης, αλλά μια κερδοφορία που επανεπενδύεται στην παραγωγική διαδικασία και δεν μετατρέπεται σε αποθησαυρισμό ή σε άλλα χρηματοπιστωτικά εργαλεία.
Είναι λοιπόν οι κοινωνικές επιχειρήσεις είναι συνυφασμένες με την τόνωση της απασχόλησης και την ανάπτυξη σε τοπική κλίμακα.
Εδώ λοιπόν εμπλέκεται η τοπική αυτοδιοίκηση, η οποία καλείται όχι μόνο να είναι αρωγός, αλλά  να συμπράξει με τις κοινωνικές επιχειρήσεις, στην κατεύθυνση της τοπικής οικονομικής (και όχι μόνο) ανάπτυξης, με ρόλο ουσιαστικό και συνεχώς διευρυνόμενο.
Στις συμπράξεις αυτές η Αυτοδιοίκηση σε πολλές περιπτώσεις είναι δυνατόν να αποτελεί τον αγοραστή των υπηρεσιών των επιχειρήσεων της κοινωνικής οικονομίας. Επίσης, η Τοπική Αυτοδιοίκηση λειτουργεί ως εκφραστής και εκπρόσωπος της τοπικής κοινωνίας και διασφαλίζει τις αναγκαίες για το σύνολο ή μέρη του υπηρεσίες, προσφεύγοντας σε ένα άλλο μέρος του κοινωνικού συνόλου, τους πολίτες που συμμετέχουν στην κοινωνική επιχειρηματική μορφή.
Η Αυτοδιοίκηση μπορεί να διαδραματίσει και έναν πιο σύνθετο ρόλο: να συμπράξει με την κοινωνική επιχείρηση για την οργάνωση της παραγωγής προϊόντων και υπηρεσιών και φυσικά να διαμορφώσει θεσμικά το κατάλληλο τοπικό επιχειρηματικό περιβάλλον για να ευδοκιμήσουν αυτές οι επιχειρηματικές πρωτοβουλίες.
Η έννοια του θεσμικού περιβάλλοντος για την επιχειρηματικότητα είναι κρίσιμη στην αναπτυξιακή οικονομική. Στην περίπτωση της Αυτοδιοίκησης συνδέεται με την αξιοποίηση των τοπικών χαρακτηριστικών και συγκριτικών πλεονεκτημάτων και τη δημιουργία πλεγμάτων οικονομικών δραστηριοτήτων που αλληλοϋποστηρίζονται.
Το πρόβλημα και η πρόκληση που παρουσιάζεται εδώ, είναι  να δημιουργηθούν πραγματικά βιώσιμες κοινωνικές επιχειρήσεις, δομημένες με  όρους κοινωνικής και οικονομικής αποτελεσματικότητας. Επιχειρήσεις, οι οποίες δεν θα σβήσουν με το τέλος της θητείας της δημοτικής αρχής που βοήθησε να δημιουργηθούν.
Επειδή στο μυαλό όλων μας, η έννοια της οικονομικής αποτελεσματικότητας και της βιωσιμότητας είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τα κέρδη και μάλιστα με τα υπερ-κέρδη (στον καπιταλισμό ζούμε) χωρίς καμία κοινωνική χροιά,  μιλώντας για επιχειρήσεις κοινωνικής οικονομίας, είναι πραγματικά ‘σταυρόλεξο’ η κατάστρωση της πολιτικής κοστολόγησης, η πολιτική της επαν-επένδυσης των κερδών, το management κ.λ.π.  Εδώ ακριβώς λοιπόν παρεμβαίνει η τοπική αυτοδιοίκηση, της οποίας οι δράσεις θα πρέπει να είναι εστιασμένες στο κοινωνικό όφελος, χωρίς φυσικά αυτές να θέτουν σε κίνδυνο τη βιωσιμότητα της κοινωνικής επιχείρησης.
Κλείνοντας αυτό το σίγουρα ελλιπές σημείωμα, θα λέγαμε ότι σήμερα, που η μνημονιακή-νεοφιλελεύθερη λαίλαπα έχει σαρώσει την απασχόληση και προσπαθεί να διαλύσει τις κοινωνικές σχέσεις, η κοινωνία έχει ανάγκη μια άλλη τοπική αυτοδιοίκηση. Μια τοπική αυτοδιοίκηση που θα ανοίξει παράθυρα για να αντικρίσει η κοινωνία καινούργιους ορίζοντες. Αυτούς, της κοινωνικής αλληλεγγύης, της συνοχής και της συμμετοχής. Μιαν αυτοδιοίκηση που δεν θα είναι ο διαχειριστής της κρίσης, αλλά που θα είναι, με τους αγώνες της σε όλα τα μέτωπα, ο διαμορφωτής μιας νέας κοινωνικής κουλτούρας.
Πιστεύουμε λοιπόν ότι, η Νέα Ριζοσπαστική Κίνηση, όταν θα κληθεί σε λίγες μέρες να αναλάβει την ανοικοδόμηση της Κέρκυρας, ένα από τα παράθυρα στο μέλλον  που θα πρέπει να έχει ορθάνοιχτο είναι αυτό της κοινωνικής επιχειρηματικότητας.

*Είναι υποψήφιος Δημοτικός Σύμβουλος στο Δήμο Κέρκυρας με τη Νέα Ριζοσπαστική Κίνηση και υποψήφιο Δήμαρχο τον Κώστα Νικολούζο