του Κώστα Αποστόλου*
Χρειάστηκε να περάσουν δυόμισυ δεκαετίες για να φωτιστεί η υπόθεση της «Ανωνύμου Εταιρείας Πνευματικής Ιδιοκτησίας», της εσχάτως διάσημης πλέον ΑΕΠΙ.
Και χρειάστηκε να γνωρίσουμε μια σειρά από Υπουργούς Πολιτισμού μέχρι να εμφανιστεί στη θέση κάποιος που ενδιαφέρθηκε να ερευνήσει γιατί όλα αυτά τα χρόνια κάποιοι γραφικοί φωνάζανε για σκάνδαλο –για τον κ.Ξυδάκη πρόκειται και για την κ.Κονιόρδου βέβαια, που συνεχίζει στην ίδια κατεύθυνση.
Η ΑΕΠΙ μας προέκυψε δια του του Ν. 2121/1993, επί Υπουργίας τότε της κ. Ντόρας Μπακογιάννη, που εκχώρησε στην εταιρεία απεριόριστες δυνατότητες, με αποτέλεσμα την κορύφωση της ασυδοσίας της.
Το πόρισμα στο οποίο κατέληξαν οι ορκωτοί λογιστές της «Ernst & Young Hellas» –ό,τι συνέβαινε όλα αυτά τα χρόνια δηλαδή –έχει πλέον γίνει ευρύτατα γνωστό και η ΑΕΠΙ βρίσκεται, επιτέλους, στην αρμοδιότητα της Δικαιοσύνης. Σε μια τέτοια υπόθεση, η είδηση που απορροφά όλη την προσοχή, αφορά βέβαια στη διαδρομή του χρήματος, πολλών εκατομμυρίων εν προκειμένω, που σχεδόν ποτέ δεν κατέληγε στους δημιουργούς.
Υπάρχουν όμως πολλές «λεπτομέρειες», που μοιραία βρίσκονται στο δεύτερο επίπεδο της δημοσιότητας. Μία από αυτές είναι ότι για πολλά χρόνια είχαμε την Αστυνομία να λειτουργεί ως εισπράκτορας της ΑΕΠΙ, επιδίδοντας πρόστιμα σε καφενεία, περίπτερα, ξενοδοχεία, πρακτορεία του ΟΠΑΠ και όποιες άλλες επιχειρήσεις είχαν ανοιχτά ραδιόφωνα και τηλεοράσεις. Η ΑΕΠΙ, μια ιδιωτική εταιρεία, απέκτησε το δικαίωμα να κινεί τη διαδικασία του Αυτοφώρου εναντίον όσων «εγκληματούσαν», έχοντας ένα ραδιόφωνο στο μαγαζί τους χωρίς να την πληρώσουν (ενώ ήδη έχει εισπράξει μεγάλα ποσά, από κάθε ραδιοφωνικό σταθμό).
Δικαίως, δικαιότατα, οι δημιουργοί επισημαίνουν ότι η δικαστική εκκαθάριση της υπόθεσης δεν πρέπει να οδηγήσει στο να μην εισπράττονται πλέον τα δικαιώματά τους. Όμως, μια στιγμή: Το θέμα δεν είναι μόνο το πόσα χρήματα πρέπει να καταλήγουν στους δημιουργούς, είναι και το από πού εισπράττονται.
Ακόμα κι όταν αγοράζατε έναν κενό ψηφιακό δίσκο (cd ή dvd στα ελληνικά), ένα μέρος της τιμής του (6%) πήγαινε στην ΑΕΠΙ: διότι κάποτε θα εγγράφατε σ' αυτόν κάτι, που ίσως θα είχε πνευματικά δικαιώματα. Όταν αγοράζατε μια συσκευασία χαρτιού Α4, επίσης το ίδιο ποσοστό κατέληγε στην ΑΕΠΙ, γιατί ποιος ξέρει, μπορεί να γράφατε τίποτε στίχους σ΄αυτό. Τέλη στην ΑΕΠΙ καταβάλλονταν ακόμα κι από περίπτερα, αν ο ιδιοκτήτης τους είχε ένα ραδιοφωνάκι, από εμπορικά καταστήματα αν αυτά είχαν ένα μέσο αναπαραγωγής μιας διακριτικής μουσικής: και η ΑΕΠΙ όριζε η ίδια τα ποσά, αναλόγως του… εμβαδού του καταστήματος (!)
Όποιος τα ακούσει αυτά για πρώτη φορά, δυσκολεύεται να τα πιστέψει, το ξέρω. Όμως συνέβαιναν. Το πού εκτοξεύονταν τα ποσά, προκειμένου για καταστήματα «υγειονομικού ενδιαφέροντος», εύκολα το φαντάζεται κανείς υποθέτω.
Το ότι η ΑΕΠΙ εισέπραττε εκατομμύρια που δεν απέδιδε στους δημιουργούς, είναι προφανής παρανομία, τον βαθμό της οποίας θα ορίσει η Δικαιοσύνη.
Το ερώτημα που αφορά τους δημιουργούς είναι απλό: αν όλα τα ποσά από πηγές όπως περίπτερα, μικρά εμπορικά κλπ, κατέληγαν σ’ αυτούς, θα ήταν όλα εντάξει; Όταν στο καφενείο ενός χωριού λίγων κατοίκων παίζει ένα ραδιόφωνο, πρέπει να εισπράττουμε δικαιώματα απ’ αυτό; Από ένα… φαρμακείο, όπου υπάρχει μια τηλεόραση για τις ώρες της διανυκτέρευσης, εισπράττουμε δικαιώματα;
Εν τω μεταξύ, αν σε κάποιο δημόσιο χώρο ήθελε κάποιος να έχει μουσική, από δημιουργούς μη μέλη της ΑΕΠΙ, ώστε να μην την πληρώνει, αν κατάφερνε μετά από δεκάδες προσπάθειες να απαντήσει κάποιος στα τηλέφωνα της εταιρείας, στην ερώτηση «ποιοι δημιουργοί έχουν συμβόλαιο μαζί σας», η απάντηση ήταν πάντοτε «δεν μπορούμε να σας πούμε, είναι προσωπικά δεδομένα αυτά».
Το επόμενο μεγάλο θέμα που έρχεται, είναι οι λεγόμενες «εταιρείες συγγενικών δικαιωμάτων». Για τους μη γνωρίζοντες, συγγενικά δικαιώματα νοούνται εκείνα των μουσικών, εκτελεστών κλπ. Για κάθε κατηγορία, υπάρχουν μια-δυο εταιρείες που μόλις κάποιος πλήρωνε την ΑΕΠΙ, εμφανιζόταν κι αυτές για να εισπράξουν. Υπάρχει αντίστοιχη εταιρεία ακόμα και για την ξένη δισκογραφία.
Δεν ξέρω, αλλά αν πιστεύει κανείς, ότι κάποιος μουσικός που έπαιξε κάποτε σ’ ένα δίσκο του Τζων Λένον ας πούμε, πληρώνεται σήμερα από κάποια ελληνική εταιρεία, μάλλον είναι πολύ αισιόδοξος.
Το τοπίο αυτή τη φορά μπορεί να ξεκαθαρίσει: η πρόθεση της κυβέρνησης φαίνεται ειλικρινής. Η τοποθέτηση επιτρόπου στην ΑΕΠΙ είναι ένα χρήσιμο βήμα, αλλά δεν λύνει το πρόβλημα. Ο προαναφερθείς Ν.2121/1993, σε συνδυασμό με προεδρικά διατάγματα που ακολούθησαν, δημιούργησαν τον «Οργανισμό Πνευματικής Ιδιοκτησίας» (ΟΠΙ) που την εποπτεία του έχει το ΥΠΠΟ και σκοπός του είναι «η προστασία των δημιουργών και των δικαιούχων συγγενικών δικαιωμάτων».
Εκτός από τον απαραίτητο έλεγχο στο γιατί και πώς δεν έπαιξε το ρόλο του όλα αυτά τα χρόνια, στο υπό κατάρτιση σχέδιο νόμου για τα πνευματικά δικαιώματα, πρέπει να εκχωρηθεί σ’ αυτόν η αποκλειστική διαχείριση και ο έλεγχος κάθε ένωσης δημιουργών –που για το σκοπό αυτό υπάρχει ή θα υπάρξει. Δεν νοείται αρμοδιότητα ιδιωτών σ’ αυτό: η πνευματική ιδιοκτησία κάποιων, δεν μπορεί να είναι κερδοσκοπική επιχείρηση κάποιων άλλων.
* Απαραίτητη διευκρίνιση: Τα περί περιπτέρων, καφενείων, φαρμακείων και… Τζων Λένον, δεν είναι ευφυολογήματα. Αφορούν πραγματικά γεγονότα.
*Κώστας Αποστόλου, Ηθοποιός -Σκηνοθέτης, Μέλος του Συντονιστικού της «Κοινωνία Πρώτα»
tvxs
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου