Ποίηση, η διεθνιστική αλληλεγγύη

Η διαμόρφωση, η πρόταση και η περιγραφή ενός κόσμου με άλλους όρους, μη πραγματικούς, που μπορεί να διαπλέκεται με τις κοινωνικές συγκρούσεις, και να αντιγράφεται ταυτόχρονα από την κοινωνία, αποτελεί τον ορισμό της τέχνης –και της ποίησης.

της Κατέ Καζάντη

Homo poeticus ή homo politicus: η διάζευξη ετέθη, ως απόλυτη σχάση, από το σύστημα και όσους των  διανοουμένων αποτέλεσαν το υπηρετικό προσωπικό του, οι οποίοι και επιδόθηκαν, εδώ και δεκαετίες, στη μάχη όχι πλέον των ανθρώπων αλλά της καθαρότητας των λέξεων. Ακολουθώντας, τάχα, τον Πολ Βαλερί θεώρησαν τη γλώσσα «απογραφική» και ώθησαν τον ποιητή «να δημιουργήσει με τούτο το πρακτικό όργανο ένα έργο χωρίς καμιά ουσιαστική πρακτικότητα, δηλαδή έναν κόσμο ή μια τάξη πραγμάτων, ένα σύστημα σχέσεων, που δεν θα έχει καμιά συνάφεια με τον πρακτικό τομέα». Αν ο ποιητής Βαλερί θέλει την ποίηση αποκαθαρμένη από τις ιδέες, δίχως αναφορά σε μελλοντικούς μετασχηματισμούς, το αυτό διεκδικούν και οι περιβόητοι μη ποιητές οπαδοί της «καθαρότητάς» του, αυτοί που έθεσαν, μάλλον βαρβαριστί, και τα κριτήρια περί του πώς και πού –σε ποια σαλόνια, δηλαδή- οφείλουν να κινούνται οι ποιητές.

Το πρόταγμα ετέθη ως εξής: ξεχάστε το βούρκο που μας απειλεί και επιδοθείτε στα ηθικοπλαστικά εκείνα που θα σώσουν τις ψυχές μας. Η ποίηση έτσι νοείται να μιλά όχι πια για τα εγκόσμια αλλά μεταφυσικά, μονάχα για τα υπερκόσμια. Με το γνωστό, βεβαίως, διάφορο, όταν γίνεται πλέον το ποίημα γίνεται βιβλίο, προϊόν προς κατανάλωση.

Να γίνουνε οι λέξεις όπλο αφύπνισης, ανάχωμα στη βαρβαρότητα, δεν υπάρχει ως επιλογή. Κι όμως, η διαμόρφωση, η πρόταση και η περιγραφή ενός κόσμου με άλλους όρους, μη πραγματικούς, που μπορεί να διαπλέκεται με τις κοινωνικές συγκρούσεις, και να αντιγράφεται ταυτόχρονα από την κοινωνία, αποτελεί τον ορισμό της τέχνης –και της ποίησης. Κι αυτός ο κόσμος ρεαλιστικά, υπερρεαλιστικά ή όπως αλλιώς, εμπεριέχει την αγωνία την επιβίωσης, τη βία, το αίμα, τους ταξικούς πολέμους.  Άρα είναι αδύνατον να παραλείψεις την, έστω, ουτοπική αναπαράστασή του, αδύνατον λοιπόν να παραμείνεις καθαρός και να μην λάβεις θέση για το πώς τον φαντάζεσαι, στην προ-διαμόρφωσή του. Και τούτο είναι θέση πολιτική. Οπότε ο homo poeticus είναι homo politicus, αχωρίστως και αδιαιρέτως.

Επίσης: «η αληθινή τέχνη, εκείνη, δηλαδή, που δεν αρκείται σε παραλλαγές καθορισμένων προτύπων, αλλά προσπαθεί να εκφράσει τα εσωτερικά αιτήματα του ανθρώπου και της ανθρωπότητας, δεν μπορεί να μην είναι επαναστατική, να μην τείνει σε μια πλήρη και ριζική ανασύνθεση της κοινωνίας. Αν όχι για τίποτε άλλο, για να απελευθερώσει την πνευματική δημιουργία από τις αλυσίδες που την εμποδίζουν και για να επιτρέψει σε ολόκληρη την ανθρωπότητα να φτάσει σε ύψη που μόνο μεμονωμένες μεγαλοφυΐες έφτασαν στο παρελθόν». Το Μανιφέστο της Καλλιτεχνικής Δημιουργίας που συνυπέγραψαν Μπρετόν και Τρότσκι -με το ψευδώνυμο Ριβέρα- τοποθετεί «την ανάγκη της χειραφέτησης του άνθρωπου» στον πυρήνα της ποίησης. Και, τελικά, μόνο με αυτές τις μικρές αναπαραστάσεις, που φέρουν εντός τους την ελπίδα της λύτρωσης απ’ τα σαγόνια των καθημερινών θανάτων των λαών, μπορεί η ποίηση να λογιστεί ως είδος πρώτης ανάγκης για την ίδια τη ζωή.

Σε εποχές, λοιπόν, όπου η διαρκής κατάφαση αποτελεί τη μόνη ορθολογική οδό, για να αξιώνεις να παραμένεις ποιητής θα πρέπει ταυτοχρόνως να παραμένεις και επαναστάτης, δυναμικός αντιρρησίας. Να βγεις στο δρόμο, υπηρέτης του λαού.   

«Η τέχνη είναι μια απέραντη αλληλεγγύη» έγραφε ο -αστός- Σεφέρης, «η αληθής εθνική ποίησις δεν είναι παρά η ποίησις χωρίς πατρίδα», έγραφε επίσης ο  Παλαμάς. Διεθνιστική αλληλεγγύη: τούτο καλλιεργούν οι στίχοι, αυτό οφείλουν στην ανθρωπότητα κι οι ποιητές.

Αλλιώς, σε περιόδους βαρβαρότητας, σαν τη δική μας, θα ήταν χρησιμότεροι στο λαό αν, αντί να γράφουν ποιήματα, πήγαιναν, κατά το σεφερικόν, «στην Εκάλη να μαζεύουν κούμαρα ή στη Γλυφάδα να ψαρεύουν ροφούς».

artinews