Ο μνησίκακος Ευρωπαίος

Η μνησικακία διαχέεται στο σύνολο των συμπεριφορών. Προφανώς και στην πολιτική ζωή.

της Κατέ Καζάντη

«…Η γερμανική γλώσσα αποδίδει με κομψότητα τις διαφορές: περνώντας από την κακία στη μοχθηρία (Hamischkeit) και από τη δυστυχία (Groll) στη ζηλοτυπία (Scheelsucht) και στο φθόνο (Neid) έχουμε μία πρόοδο του συναισθήματος και της ροπής προς την καθεαυτό μνησικακία…»

Μαξ Σέλερ, Ο Μνησίκακος Άνθρωπος

Πώς βέβαια ο Σέλερ εννοεί, επανορίζοντάς το, το νιτσεϊκό ressentiment, το «λεπτότατο άνθος της μνησικακίας», το οποίο και ταυτίζει με τη χριστιανική αγάπη, είναι, ίσως, ένας φιλοσοφικός προβληματισμός που, στο εδώ και το τώρα, δεν αφορά. Το φλέγον ζήτημα τίθεται ως εξής: οι ευρωπαϊκοί λαοί διένυσαν μερικούς αιώνες για να περάσουν από τη βαρβαρότητα στην πρόοδο, έφτασαν όμως, και περίσσεψαν, μερικές δεκαετίες για την επανάπτωση στον σκοταδισμό.

Έτσι, η μνησικακία, με όρους πολιτικούς και κοινωνικούς, ξαναγίνεται το χαρακτηριστικό του νέου μοντέλου του Ευρωπαίου ανθρώπου, είτε τούτη ορίζεται ως αγάπη, καλβινιστικού ή άλλου τύπου, χριστιανική είτε ως απλή πρόοδος της μοχθηρίας πλέον και του φθόνου.

Ο μνησίκακος άνθρωπος, κατά Σέλερ, διαθέτει, σε υπέρμετρο βαθμό, διαρκή επιθυμία σύγκρισης με τους άλλους: με όρους ψυχοπαθολογίας, ασυνείδητος στόχος είναι ο κατευνασμός των συμπλεγμάτων, κυρίως δε της κατωτερότητας που αισθάνεται. Έτσι, εν τέλει, στη συνεχή μάχη αυτοπραγμάτωσης, καταλήγει «αριβίστας», αποκτώντας –φυσικά- πλούτο, υψηλή κοινωνική θέση ή και τα δυο μαζί. Ισχυρός και αδύναμος ταυτόχρονα, δεν μπορεί να αναμετρηθεί επαρκώς με ό,τι τον υπερβαίνει, ούτε προσπαθεί να το κατανοήσει. Αν κάτι αναγνωρίζει, είναι μοναχά αυτό που εκείνος αντιλαμβάνεται ως αξία, ό,τι δηλαδή ανταποκρίνεται στα στερεότυπά του. Διαστρέφει κάθε άλλη ποιότητα κατά πώς τον βολεύει και την αντιμετωπίζει μνησίκακα.

Η μνησικακία διαχέεται στο σύνολο των συμπεριφορών. Προφανώς και στην πολιτική ζωή. «…Κάθε μεταλλαγή στην κοινοβουλευτική ισορροπία, τείνει λίγο-πολύ να υποθάλψει, απέναντι στις αξίες του πολιτεύματος που υπερισχύει, μιαν αντίθεση αρχών, η οποία είναι επιρρεπής στη μνησικακία στο βαθμό που αισθάνεται ανίκανη να ανακτήσει τη χαμένη της θέση. Από αυτή τη σκοπιά, ο «συνταξιούχος υπάλληλος» και ό,τι εκπροσωπεί, χαρακτηρίζει επαρκώς τον μνησίκακο άνθρωπο. Ακόμα και ο ίδιος ο Μπίσμαρκ δεν απέφυγε πλήρως αυτό τον κίνδυνο…». Γιατί να τον αποφύγει ο σημερινός καταποντισμένος στη χώρα του, Γερούν;

Ο Γερά -Γερούν Ντάισελμπλουμ, λοιπόν, με τις υπόνοιες του πλαστού πτυχίου να πλανώνται πάνω από τη φήμη του και την αυγουστίνεια θεολογία του ανατριχιαστικού απόλυτου προορισμού κορώνα στο κεφάλι του -δήλωσε εξάλλου καλβινιστής- θεωρεί πως το προαιώνιο σχέδιο του θεού προορίζει για την αιώνια ζωή για τους καθαγιασμένους βόρειους και τους άλλους, τους σελέμηδες νότιους, για την αιώνια καταδίκη. Στον παράδεισο οι ενάρετοι, στην κόλαση οι γλεντοκόποι.

Αλλά το σκεπτικό του δεν έχει καμιά πρωτοτυπία. Είναι αυτό, το ίδιο, του συνόλου των Ευρωπαίων ηγετών οι οποίοι οπισθοχωρούν διαρκώς σε ό,τι αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα στην εργασία, στην ασφάλεια, στην καθαυτό ζωή. Μνησίκακοι, με αντιλήψεις ρατσιστικές, ενδεδυμένες ηθικοπλαστικούς μανδύες, κονταίνουν το ίδιο «εργοστάσιο της νόησης» που υπήρξε η Ευρώπη πάλαι ποτέ, επιδεικνύοντας μια μοχθηρία απαράμιλλη απέναντι σε οιονδήποτε επιχειρεί να μπει εμπόδιο στην αέναη συσσώρευση των κερδών τους.

Έχουμε τέτοιους και εδώ, πολλούς. Των οποίων η γελοιότητα δεν αναιρεί την επικινδυνότητά τους.

left