του Γιώργου Λακόπουλου
Μπορεί να πραγματοποιηθεί μια πανελλαδική δημοσκόπηση για λογαριασμό μεγάλου μέσου ενημέρωσης με «δείγμα» χιλίων ατόμων και να κοστίσει μόλις 2.200 ευρώ; Μπορεί οποιοσδήποτε να εντάξει σε μια δημοσκόπηση ένα ερώτημα της αρεσκείας του πληρώνοντας μόλις 150 ευρώ στην εταιρία που τη διενεργεί; Νοείται ένα επιστημονικό ίδρυμα να επιτρέπει τη διεξαγωγή δημοσκοπήσεων στο όνομά του, όταν το πρώτο θύμα τους είναι η… επιστήμη - καθώς διαψεύδονται;
Αυτά και άλλα συμβαίνουν στον θαυμαστό κόσμο των δημοσκόπων. Ο πληθυσμός των οποίων αυξάνεται σαν τα παλιά βίντεο κλαμπ και ήδη η οικεία «Ένωση» έχει 23 μέλη! Υπάρχει στην Ελλάδα αγορά για τόσες πολλές εταιρίες ερευνών;
Η απάντηση μπορεί να βρίσκεται μπροστά τα μάτια μας. Π.χ. τον τελευταίο χρόνο κάθε φορά που η αξιωματική αντιπολίτευση αντιμετωπίζει κάποιο πρόβλημα, ή κάθε φορά που κάτι πάει καλά για την κυβέρνηση, εμφανίζεται μια δημοσκόπηση που… μεγαλώνει τη διαφορά της ΝΔ από τον ΣΥΡΙΖΑ.
Ήδη το ρεκόρ ανέβηκε στις 18 μονάδες, πάνω και από «νταμπλ-σκορ». Αν πιστεύουμε τις τελευταίες ανακαλύψεις του καθηγητή Νίκου Μαραντίδη - που εμφανίζει το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας ως παθιασμένο δημοσκόπο - οι τελευταίες επιδόσεις είναι 33% υπέρ της ΝΔ και μόλις 15% υπέρ του ΣΥΡΙΖΑ. Λίγες μέρες νωρίτερα μια άλλη εταιρία έβρισκε αυτοδυναμία για τη ΝΔ.
Προφανώς δεν υπάρχει περίπτωση, αν γίνουν τώρα εκλογές, να υπάρχει διαφορά 8 μονάδων μεταξύ των δυο πρώτων κομμάτων. Ούτε οι ίδιοι οι δημοσκόποι ισχυρίζονται κάτι τέτοιο. Το αφήνουν όμως να πλανάται- ή απλώς το δημιουργούν.
Η φαντασία και η εξουσία
Τι ακριβώς είναι αυτές οι διαφορές; Συχνά δεν προκύπτουν καν από την κλασική ερώτηση «τι θα ψηφίζατε αν είχαμε εκλογές την επόμενη Κυριακή;». Η φαντασία των δημοσκόπων καλπάζει στο πεδίο της ευρηματικότητας.
Παλιότερα υπήρχε το επίμονο εύρημα να προηγείται ένα κόμμα στην πρόθεση ψήφου, αλλά να προηγείται ο επικεφαλής του αντίπαλου κόμματος σε… ακαταλληλότητα για την πρωθυπουργία. Μετά εισήχθη ο όρος «αναγωγή αποτελεσμάτων» που επέτρεπε δημοσκοπική δημιουργικότητα να ερμηνεύει τα δικά της ευρήματα.
Τώρα περάσαμε σε άλλες σφαίρες και χρησιμοποιούνται διατυπώσεις όπως «εκτίμηση εκλογικής επιρροής», ή «ποσοστά δυνητικής επιρροής». Δεν είναι πρόθεση ψήφου, αλλά κάτι άλλο που επιτρέπει να εμφανιστεί ένα πολιτικό σκηνικό υπό διαμόρφωση, με βάση π.χ. τις απαντήσεις για την απόφαση του Γιούρογκρουπ που δίνουν άνθρωποι που δεν ξέρουν τι είναι η απόφαση του Γιούρογκρουπ.
Ή να δημιουργηθεί σύγχυση για αναμενόμενα εκλογικά αποτελέσματα υπέρ ενός κόμματος, όταν συνήθως η σύγκριση μεταξύ των δυο κομμάτων στις ίδιες δημοσκοπήσεις απολήγει εναντίον τους. Π.χ. για την πλειοψηφία, «κανένας» δεν είναι κατάλληλος για πρωθυπουργός, κανένας δεν είναι έντιμος, ή αποτελεσματικός κ.λπ.
Ένα εκλογικό σώμα που εμφανίζεται να απορρίπτει τους πάντες και τα πάντα τελικά είναι έτοιμο να δώσει αυτοδυναμία στη ΝΔ. Θαύμα.
Το αποτέλεσμα αυτών των δημοσκοπήσεων προβάλλεται σαν να είναι επί θύραις εκλογικό αποτέλεσμα και μόνο στα ψιλά γράμματα κάποιες από τις εταιρίες κρατούν επιφυλάξεις, που δεν ισχύουν έτσι κι αλλιώς για τα μέσα ενημέρωσης που παραγγέλλουν (;) αυτές τις δημοσκοπήσεις. Ή απλώς τις δημοσιεύουν προσαρμοσμένες στην πολιτική γραμμή τους – σαν να τη δικαιώνει!
Το γεγονός ότι την ίδια περίοδο ένα μέσο ενημέρωσης εμφανίζει διαφορά 8 μονάδων υπέρ της ΝΔ και η έρευνα μια άλλης, καθ’ όλα έγκυρης εταιρίας σε άλλο μέσο βρίσκει διαφορά μόλις 7,1 μονάδων δεν απασχολεί κανέναν.
Όπως δεν απασχόλησε και η… πατέντα να εμφανιστούν πρόσφατα σε μια «δημοσκόπηση» τα αποτελέσματα… πέντε εταιριών – ιδέα για Γκίνες αντιεπιστημονικής μεθόδου.
Αυτό που μπορεί να παρατηρήσει κανείς στις κοινοποιούμενες δημοσκοπήσεις είναι ότι από τη μια καταγράφουν την εμφανή δυσαρέσκεια για ασκούμενη κυβερνητική πολιτική και από τη άλλη δείχνουν να μεταφέρεται… αυτούσια στη ΝΔ, ως προτίμηση ψήφου.
Μόνο που η απόσταση είναι κάπως μεγάλη: κάποιος που ψήφισε ΣΥΡΙΖΑ, προφανώς επειδή είχε συνάφεια με την Αριστερά, πώς μπορεί να εμφανίζει τόση προθυμία να σπεύσει προς την κάλπη της Δεξιάς; Δεν έχει άλλες επιλογές- περισσότερο οικείες;
Κάπου μπάζει. Ειδικά όταν στις ίδιες έρευνες οι μετακινήσεις ψηφοφόρων από τον ΣΥΡΙΖΑ προς τη ΝΔ είναι της τάξης του 10%. Εν πάση περίπτωση «κάτι σάπιο υπάρχει στο βασίλειο της Δανιμαρκίας». Ειδικά αν ληφθεί υπόψη ότι κατά γενική παραδοχή υπάρχει επιφύλαξη των πολιτών έναντι -και- των δημοσκόπων, ανάλογη με αυτή προς τα ΜΜΕ και τους πολιτικούς: οι μισοί αρνούνται να απαντήσουν και από τους υπόλοιπους ένα ποσοστό απαντάει παραπλανητικά ή κάνει πλάκα.
Μετά από όλα αυτά διογκώνεται διαρκώς το ερώτημα αν οι δημοσκοπήσεις είναι αναλυτικά εργαλεία ή εργαλεία προπαγάνδας και χειραγώγησης της κοινής γνώμης.
Τα ευρήματα μιας… δημοσκόπησης επί του θέματος μάλλον θα έκλιναν προς το δεύτερο. Οι δημοσκόποι ερωτούν τους πολίτες αν εμπιστεύονται τους πολιτικούς, ή τους θεσμούς, αλλά δεν ρωτούν αν εμπιστεύονται τους δημοσκόπους.
Αυτό το σκηνικό αλληλοτροφοδότησης πολιτικής – δημοσκοπήσεων δια των ΜΜΕ, έχει ταυτόχρονα χαρακτηριστικά φαύλου κύκλου, αυτοεκπληρούμενης προφητείας και αυγού του Κολόμβου. Σε κάποιες περιπτώσεις υπάρχουν κόμματα και ΜΜΕ που καταναλώνουν δημοσκοπικά ευρήματα που… έχουν παραγγείλει τα ίδια για δημόσια κατανάλωση.
Τι -δεν- κάνει ο Νίκος Παππάς
Προκαλεί εντύπωση ότι η κυβέρνηση παρατηρεί άβουλη τον δημοσκοπικό πόλεμο, είτε απεικονίζει τη φθορά της πράγματι, είτε επιχειρεί να τη φθείρει με κατασκευασμένα αποτελέσματα. Ο πολύς Νίκος Παππάς δεν δείχνει διατεθειμένος να προασπίσει το δημόσιο συμφέρον και να προστατεύσει τους πολίτες από το ενδεχόμενο παραπλάνησης ελέγχοντας, όπως έχει δικαίωμα, την εφαρμογή του νόμου και των κανονισμών στη διενέργεια και την κοινοποίηση δημοσκοπήσεων.
Θα είχε ενδιαφέρον να αναζητηθούν τρία στοιχεία σε κάθε δημοσκόπηση, πέρα από όσα ανακοινώνουν οι εταιρίες. Το κόστος που κατέβαλε ο πελάτης για τη διενέργεια μια έρευνας- με τα συναφή παραστατικά. Ο κατάλογος όσων απασχολήθηκαν, με ονόματα και παραστατικά. Και το σώμα των ερωτηματολογίων.
Αν το κάνει κάποια στιγμή η Πολιτεία, ε ρε γλέντια, που θα έλεγε και ο Καραγκιόζης…
