Πάντα υπάρχει μια αφορμή που μας βοηθάει να αρχίζουμε να μιλάμε για τις αιτίες. Σχεδόν πάντα η αφορμή αυτή είναι δύσκολη, είναι δυσάρεστη, σχεδόν πάντα έχει κάποιο θύμα και θύτη, έχει βία, έχει κατάχρηση εξουσίας, έχει ρίζες βαθιές. Θέλω να ελπίζω ότι, κάθε φορά που υπάρχει μια αφορμή που μας οδηγεί να μιλάμε για τις αιτίες, βάζουμε ένα μικρό λιθαράκι προς μια αλλαγή.
ΓΡΑΦΕΙ Η ΜΑΡΙΑ ΡΩΤΑ*
Αυτή τη φορά η αφορμή υπήρξε το περιστατικό στη Νέα Σμύρνη. Ένας νεαρός άντρας το βράδυ (που σχολιάστηκε ότι ήταν και όμορφος) ακολουθεί ιδιαίτερα απειλητικά μια νεαρή γυναίκα (που σχολιάστηκε επίσης για την εμφάνιση της) με τα γεννητικά του όργανα εκτός του παντελονιού του μέχρι την πόρτα του σπιτιού της. Η κοπέλα καταφέρνει και μπαίνει στο σπίτι, ο άνδρας επιβεβαιώνει ότι η πόρτα είναι κλειστή και δεν μπορεί να την ακολουθήσει παραπέρα. Η κοπέλα, η Δανάη, είχε την απόλυτα θαρραλέα ψυχραιμία ή ίσως και ένα πολύ έντονο αίσθημα επιβίωσης να δημοσιοποιήσει το βίντεο.
Το βίντεο με την βοήθεια των μέσων κοινωνικής δικτύωσης γίνεται πολύ γνωστό και ξεσηκώνει φυσικά τις ανάλογες αντιδράσεις. Όλες οι παθογένειες μιας κοινωνίας και των ατόμων και οικογενειών που την απαρτίζουν βγαίνουν στην επιφάνεια με αφορμή αυτό το βίντεο.
Η αρχική ταύτιση που νιώσαμε οι περισσότερες γυναίκες, ακόμα κι αν δεν μας έχει συμβεί κάτι ανάλογο (όπως το συγκεκριμένο περιστατικό), είναι ο φόβος.
Ο φόβος του να περπατάμε μόνες μας τη νύχτα και να νιώθουμε μια αντρική παρουσία κοντά μας. Αυτός είναι ένας φόβος που σχεδόν κανένας άντρας δεν τον έχει νιώσει.
Είναι μια αίσθηση που έχουμε στο κεφάλι μας; Φυσικά και όχι. Τα περιστατικά βιασμών και σωματικής βίας υπό τέτοιες συνθήκες συμβαίνουν αποκλειστικά από άντρες προς γυναίκες.
Φυσικά και δεν θα ασχοληθώ εις βάθος με την ερώτηση «και τι κάνει μια γυναίκα έξω τέτοια ώρα;» (με ξεπερνάει συναισθηματικά και διανοητικά η ίδια η ερώτηση) γιατί βασικά δεν θα γινόταν ποτέ η ίδια η ερώτηση για έναν άντρα. Η φράση «στείλε μου μόλις φτάσεις» μόνο σε γυναίκες λέγεται.
Ας μπούμε τώρα λίγο στις βαθύτερες αιτίες ενός τέτοιου περιστατικού αλλά και των αντιδράσεων που δημιουργεί.
Το βασικό ερώτημα που βασανίζει, είναι «τι οδηγεί έναν άντρα σε μια τέτοια συμπεριφορά;».
Υπάρχουν πολλών ειδών απαντήσεις. Μια απόλυτα κοινωνιολογική προσέγγιση που έχει να κάνει με την πατριαρχική κουλτούρα που επικρατεί και μέσα σε αυτή έχουν μεγαλώσει γενιές ανθρώπων. Την θέση που εξαρτάται από την δύναμη και την εξουσία.
Η οικογένεια ως πυλώνας της πατριαρχικής δομής
Εγώ εδώ θα ήθελα εδώ να ασχοληθώ με τις αιτίες που συμβαίνουν σε μια οικογένεια. Άλλωστε ο τρόπος που διαπαιδαγωγούμε τα παιδιά μας, οδηγούν, συντηρούν και αναπαράγουν τις πατριαρχικές κοινωνικές δομές.
Όλη την ημέρα σήμερα σκέφτομαι αυτές τις εκφράσεις που πολύ απλοϊκά -έως και χιουμοριστικά- χρησιμοποιεί μια ελληνική οικογένεια σε σχέση με την σεξουαλικότητα ενός αγοριού και αντίστοιχα ενός κοριτσιού.
Έχω βρεθεί πολλές φορές μπροστά στην αμήχανη στιγμή που σχολιάζονται με θαυμασμό, εν μέσω συγγενών και φίλων πολλές φορές, τα γεννητικά όργανα ενός μικρού αγοριού. Σχολιασμοί που φαίνονται αστείοι κάποιοι, που διαμορφώνουν όμως μια ψυχολογική κατάσταση.
Έχουν αναρωτηθεί άραγε οι γονείς πως εσωτερικεύεται αυτό το βλέμμα θαυμασμού και σχολίων από αυτό το μικρό παιδί;
Έχουν αναρωτηθεί οι μητέρες βασικά και μετέπειτα οι πατεράδες πως εσωτερικεύεται αυτό το συνειδητό ή υποσυνείδητο βλέμμα θαυμασμού, το λεχθέν ή το μη λεχθέν συναίσθημα για την δύναμη και το θαυμασμό της δύναμης σχετικά με το πόσο μεγάλο θα γίνει το ανδρικό παιδικό γεννητικό όργανο και τι θα μπορεί να κάνει με αυτό;
Πόσες φορές στη παραλία έχετε ακούσει τη φράση «δείξε το πουλάκι σου!». Φυσικά, αυτό συμβαίνει στα αγόρια. Γιατί στα κοριτσάκια συνήθως λένε να το κρύψουν.
Γιατί άραγε τα γεννητικά όργανα ή το σώμα των παιδιών θα πρέπει να είμαι μέσο έκφρασης δύναμης ή έλξης; Η γλώσσα, οι εκφράσεις της και οι αστεϊσμοί της είναι καθρέφτης βαθύτερων διεργασιών ψυχολογικών και κοινωνικών.
Είναι πάρα πολύ σημαντικό οι γονείς να κατανοήσουν ότι το σώμα των παιδιών τους δεν είναι αντικείμενο θαυμασμού, δεν είναι αντικείμενο χλευασμού, δεν είναι μέσο για να έχουν σύντροφο αργότερα, δεν είναι μέσο επαγγελματικής ανέλιξης, δεν είναι μέσο κατάκτησης επιτυχιών.
Το σώμα μας είναι το «όχημα» της ζωής και της ψυχής μας και για αυτό πρέπει να το φροντίζουμε όσο πιο πολύ μπορούμε και να το αγαπάμε.
Το σώμα μας είναι το σημαντικότερο εργαλείο μιας καλής ζωής και υγείας για να μπορούμε να δημιουργήσουμε όλα τα άλλα. Τίποτα περισσότερο και τίποτα λιγότερο.
Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση έχει να κάνει ακριβώς με αυτό. Αλλά δυστυχώς δεν αρκεί να πούμε στα παιδιά τα σωστά πράγματα. Τα παιδιά μας δεν κάνουν αυτό που τους λέμε ή τους διαβάζουμε αλλά αυτό που βλέπουν ή νιώθουν ότι νιώθουμε.
Τι νόημα έχει να μιλήσουμε στα παιδιά μας για τον σεβασμό του άλλου φύλου όταν βλέπουν κάτι άλλο ή όταν ακούν συνέχεια κάτι διαφορετικό;
Τι νόημα έχει να μιλήσουμε στα παιδιά μας για συναισθηματική και σεξουαλική συναίνεση και αμοιβαιότητα όταν ακούν τη φράση «Μα καλά πως κυκλοφορεί έτσι, θέλει και τα παθαίνει».
Πόσο λάθος είναι οι γονείς να δημιουργούν συναισθηματικές εντάσεις ενοχής, ντροπής, θαυμασμού, δύναμης, αποστροφής σε ότι αφορά τα σώματα των παιδιών τους. Θα μιλούσαν με τον ίδιο τρόπο για την καρδιά του παιδιού τους;
Είναι σαν όλα τα σεξουαλικά και συναισθηματικά απωθημένα των γονιών να επικεντρώνονται εκεί. Φυσικά και πρέπει να εξηγήσουν την σημασία και την λειτουργία, τους κινδύνους και την απόλαυση, την φροντίδα.
Ο ρόλος της μητέρας έχει φορτισθεί πολύ αλλά αναπόφευκτα είναι ο πρωταρχικός και βασικός. Ο ρόλος του πατέρα ακολουθεί χρονικά. Γνωρίζουμε, όσο κι αν ακούγεται σε πολλούς υπερβολικό και ακραίο, ότι οι αλλαγές στη φροντίδα των βρεφών σίγουρα θα άλλαζαν τα ανδρικά και γυναικεία πρότυπα της κοινωνίας μας.
Πολλές έρευνες έχουν δείξει ότι η μητέρα σχετίζεται διαφορετικά με το θηλυκό από ότι με το αρσενικό παιδί της. Επίσης οι μητέρες βιώνουν το σώμα του αγοριού τους τελείως διαφορετικό από αυτό του κοριτσιού. Το σώμα του αγοριού προκαλεί στη μητέρα ένα αίσθημα αποξένωσης συνδυασμένο όμως με περιέργεια. Στο αγόρι βρέφος-παιδί η μητέρα μπορεί να προβάλλει πολλά ανεπεξέργαστα συναισθήματα που εξαρτώνται από τον τρόπο που έχει μεγαλώσει και από την σχέση με τον σύζυγο της. Μπορεί να δει τον μελλοντικό καταπιεστή, μπορεί να δει αυτόν που της δίνει γόητρο, μπορεί να δει αυτόν που μπορεί ολοκληρωτικά να κατακτήσει, μπορεί να δει αυτόν που μέσα από αυτόν θα πληγώσει άλλες γυναίκες ή άντρες.
Στο κορίτσι η μητέρα μπορεί να δει μια ομοιοπαθή αδελφή ψυχή. Μπορεί να θέλει μέσα από την κόρη της να βγάλει τον θυμό της για το ανδρικό φύλο, μπορεί να νιώσει ανταγωνιστικά.
Ο ρόλος του πατέρα είναι πιο κοινωνικός και ρεαλιστικός. Διαμορφώνει όμως έντονα αντιλήψεις και ιδεολογία. Είναι αυτός που στην ουσία φέρνει μέσα στο σπίτι την εικόνα της κοινωνίας για την ανδρική και γυναικεία θέση. Συνήθως στη παιδική και εφηβική ηλικία οι απόψεις του πατέρα αλλά και η συμπεριφορά του απέναντι στη μητέρα αλλά και στους άλλους άντρες και γυναίκες είναι αυτές που διαμορφώνουν την μετέπειτα συμπεριφορά του κοριτσιού ή του αγοριού.
Η ισοτιμία είναι θεραπεία
Αν θα μπορούσα να πω μια λέξη που θα ήταν η πιο κατανοητή και θεραπευτική και συγχρόνως απλή για μια αρχική επίλυση είναι η «Ισοτιμία».
Μία ισότιμη δομή οικογένειας που θα συμπεριφερόταν το ίδιο στο κορίτσι και το αγόρι, το ίδιο στη γυναίκα και στον άνδρα.
Έχουμε μπερδέψει όμως την ισοτιμία με τα παραδοσιακά χαρακτηριστικά των ρόλων που αποδίδουμε στα δύο φύλα. Φοβόμαστε ότι αν έχουμε ισοτιμία θα χάσουμε την παράδοση. Η παράδοση όμως είναι αυτή που μας οδηγεί σε πατριαρχικές δομές.
Μία υποθετικά επίσης ισότιμη κοινωνία είναι εκείνη που τόσο ο άνδρας όσο και η γυναίκα έχουν τη δυνατότητα να εκδηλώσουν τις προσωπικές τους δυνατότητες ανεξάρτητα από το φύλο τους.
Άνδρες και γυναίκες έχουν τα ίδια δικαιώματα, τις ίδιες υποχρεώσεις και προοπτικές και μέσα από την βαθύτερη αίσθηση της ταυτότητας τους αισθάνονται ότι αξίζουν το ίδιο. Μια ισότιμη κοινωνία είναι αυτή όπου δεν υφίστανται ανδρικοί και γυναικείοι ρολόι αλλά ο καθένας λαμβάνει υπόψη του τις ιδιαιτερότητες που έχουν οι άνθρωποι και όχι τα φύλα.
Σε μια τέτοια κοινωνία το περιστατικό της Νέας Σμύρνης δεν θα είχε συμβεί.
* Η Μαρία Ρώτα είναι ψυχοθεραπεύτρια
2020MAG
