του Χρήστου Κάτσικα
Τα τελευταία χρόνια εκατοντάδες κλινικές μελέτες δείχνουν ότι οι οθόνες αυξάνουν την κατάθλιψη, το άγχος και την επιθετικότητα και μπορούν να οδηγήσουν σε ψυχωσικά επεισόδια κατά τα οποία ο παίκτης χάνει την επαφή με την πραγματικότητα. Οι περισσότερες μελέτες αναφέρονται σε παιδιά και εφήβους αλλά ισχύουν, ως ένα βαθμό, και για ενήλικες.
Σε ένα πρόσφατο δημοσίευμά της η New York Post είχε τίτλο «Ηρωίνη από data» και σημείωνε ότι «πρόσφατη έρευνα έδειξε ότι οι οθόνες μπορούν να επηρεάσουν το μπροστινό μέρος του εγκεφάλου με τον ίδιο τρόπο που το επηρεάζει η κοκαΐνη».
Αυτό το εθιστικό αποτέλεσμα είναι ο λόγος που ο Dr. Peter Whybrow, διευθυντής του τμήματος νευροεπιστήμης στο UCLA, αποκαλεί τις οθόνες «ηλεκτρονική κοκαΐνη», ενώ άλλοι επιστήμονες, σε Δύση και Ανατολή, μιλούν για «ψηφιακή ηρωίνη» ή «ψηφιακά ναρκωτικά».
Στη χώρα μας οι πρόσφατες δηλώσεις του προέδρου του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου, Γ. Κορμά και μια πρόσφατη έρευνα του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων κάνουν γνωστό αυτό που ζει κάθε εκπαιδευτικός και εκατοντάδες χιλιάδες ελληνικές οικογένειες.
Χαρακτηριστικά ο κ. Κόρμας σημείωσε πως η Ελλάδα, είναι από τις ελάχιστες -αν όχι η μόνη- χώρες στην Ευρώπη, όπου έκλεισαν τα σχολεία και στις μικρές ηλικίες, τονίζοντας πως σε όλες οι υπόλοιπες, παρά το γεγονός πως ορισμένες έχουν σοβαρότερο επιδημιολογικό φορτίο από εμάς, τα κράτησαν ανοιχτά. Σημείωσε τη βαθιά ανησυχία ότι τα παιδιά εξοικειώνονται με την οθόνη, ότι αυτό τους ανησυχεί πάρα πολύ, εστίασε στο πρόβλημα που ανακύπτει στην ψυχοκοινωνική ανάπτυξη των παιδιών η οποία επηρεάζεται πάρα πολύ από τα κλειστά σχολεία και ήταν σαφής ότι πάνω από 25 λεπτά και με δίωρα και τρίωρα διαλείμματα, η χρήση ταμπλέτας ή οθόνης υπολογιστή για τα μικρά παιδιά είναι σοβαρό θέμα υγείας.
Παράλληλα, ο καθηγητής Δημήτρης Μητρόπουλος ,επισήμανε ότι τηλεκπαίδευση με πλήρες ωράριο και επί μήνες, είναι επικίνδυνη για τη δημόσια (ψυχική) υγεία και ατελέσφορη για τη δημόσια παιδεία. Δεν είναι μια «αποτελεσματική εκπαιδευτική διαδικασία» όπως προπαγανδίζει η Υπουργός Παιδείας.
Αντιμέτωποι με «μαθητές-οθόνες» οι εκπαιδευτικοί
Το σφυροκόπημα των παιδιών από κάθε είδους οθόνες (τηλεόραση, κινητό, υπολογιστής, τάμπλετ κ.λπ.) αρχίζει πια πολύ νωρίς, συχνά από την τρυφερή ηλικία. Οι μαθητές στην εποχή μας μοιάζουν σαν να ζουν σε δύο παράλληλους κόσμους. Στον έναν, τον εκτός σχολείου, τα παιδιά αντικρίζουν τον κόσμο πολλές ώρες τη μέρα μέσα από μια οθόνη.
Οι εικόνες εναλλάσσονται αστραπιαία, τα χρώματα είναι σε πανδαισία, υπάρχει βομβαρδισμός πληροφοριών και η πρόσβαση σε οποιαδήποτε πληροφορία ή τόπο είναι εφικτή με το πάτημα ενός κουμπιού. Το πιο σημαντικό είναι ότι το παιδί έχει την ψευδαίσθηση της επιλογής σε ένα άπειρο μενού.
Και επειδή ακριβώς είναι άπειρο και είναι και πανεύκολο, επιλέγει να πάρει λίγο από όλα από το μενού αυτό. Ετσι, μεταπηδά από τη μια πληροφορία στην άλλη χωρίς να στοχάζεται, χωρίς να κρίνει και χωρίς να μαθαίνει τίποτα ουσιαστικό που θα το βοηθούσε να ωριμάσει. Σε ένα ξέφρενο σερφάρισμα, με μοναδικό καύσιμο την αδρεναλίνη.
Σύμφωνα με τον εκπαιδευτικό Δημήτρη Τσιριγώτη, στον δεύτερο παράλληλο κόσμο, στον κόσμο του σχολείου, έχουμε τα παιδιά να πρέπει, συνήθως σχεδόν ακίνητα, να παρακολουθούν έναν και μοναδικό άνθρωπο (εκπαιδευτικό) για τουλάχιστον μία ώρα, που επιπλέον απαιτεί από αυτά απόλυτη συγκέντρωση.
Αλήθεια, έχουμε αναρωτηθεί ποτέ πόσο εύκολο είναι να μεταπηδά ο μαθητής από τον έναν παράλληλο κόσμο των υψηλών ταχυτήτων και της διαρκούς εναλλαγής εικόνων στον άλλον, της σχεδόν παγωμένης εικόνας;
Παράλληλα, πολλοί εκπαιδευτικοί διαπιστώνουν τα τελευταία χρόνια μια αλλαγή προς το χειρότερο της ποιότητας των γραμμάτων που κάνουν οι μαθητές.
Σπάνια συναντάς πλέον γραπτό με σχετικά καλά γράμματα. Με απίστευτη, όμως, ταχύτητα οι ίδιοι αυτοί μαθητές πληκτρολογούν ένα μήνυμα στο κινητό ή στον υπολογιστή τους. Τα σημερινά παιδιά προτιμούν, δηλαδή, να πληκτρολογούν παρά να γράφουν με το χέρι.
Και σε αυτή την περίπτωση έχουμε τους δύο κόσμους του παιδιού που ανταγωνίζονται: τον κόσμο έξω από το σχολείο, όπου τα παιδιά επικοινωνούν πληκτρολογώντας συνήθως λίγες και μικρής γκάμας λέξεις, και τον κόσμο του σχολείου, όπου τα παιδιά γεμίζουν ατέλειωτες σελίδες τετραδίων γραμμένες με το χέρι. Ενα χέρι που ολοένα και περισσότερο ξεμαθαίνει να γράφει και μαθαίνει να χτυπά πλήκτρα ή οθόνες αφής.
Οι εκπαιδευτικοί, όσο ικανοί και να είναι, όσο ενδιαφέρον μάθημα και να προσφέρουν, είναι σίγουρο ότι δεν μπορούν να επιτύχουν συγκέντρωση των μαθητών τους όταν εκείνοι όλη την υπόλοιπη μέρα έξω από το σχολείο εθίζονται στην, χωρίς σταματημό, διάσπαση της συγκέντρωσής τους.
Καθόλου τυχαία, πολλοί εκπαιδευτικοί οδηγούνται στο πικρό συμπέρασμα ότι τα άτομα που έχουν μπροστά τους «δεν είναι πια μαθητές», «δεν ακούνε πια».
Πρόκειται για ένα νέο ανθρωπολογικό είδος που συχνά, πριν μιλήσει, στέκεται μπροστά στην οθόνη.
Επτά μέρες την εβδομάδα
Σε μια σημαντική Πανελλήνια Ερευνα στον Μαθητικό Πληθυσμό, του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγιεινής, αποκαλύπτεται ανάμεσα σε άλλα ότι περισσότεροι από δύο στους τρεις 16χρονους μαθητές στην Ελλάδα είναι στο διαδίκτυο και τις επτά ημέρες της εβδομάδας.
Οι 16χρονοι μαθητές ρωτήθηκαν σχετικά με τον αριθμό των ωρών που ήταν στο διαδίκτυο μια τυπική ημέρα ξεχωριστά, από τη Δευτέρα έως και την Πέμπτη και από την Παρασκευή έως και την Κυριακή.
Μεταξύ Δευτέρας και Πέμπτης, συχνή χρήση του διαδικτύου (≥4 ώρες κάθε ημέρα) αναφέρει ένας στους 4 μαθητές, ενώ μεταξύ Παρασκευής και Κυριακής, συχνή χρήση (≥6 ώρες κάθε ημέρα) αναφέρει ένας στους 6 (17,6%).
Με βάση τις απαντήσεις των μαθητών στις ερωτήσεις της κλίμακας, υπολογίστηκε ο βαθμός παθολογικής χρήσης του διαδικτύου.
Σχεδόν ένας στους έξι 16χρονους εμφάνισε υψηλή βαθμολογία στην κλίμακα (παθολογική χρήση), ενώ κάτι παραπάνω από ένας στους τρεις μαθητές εμφάνισε υψηλή βαθμολογία στην ειδική κλίμακα για την προσκόλληση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Να σημειώσουμε εδώ ότι από το 2008 ξεκίνησε στο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο της Θεσσαλονίκης η λειτουργία του πρώτου εξειδικευμένου ψυχιατρικού ιατρείου για την αντιμετώπιση του εθισμού παιδιών και εφήβων στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές και στο διαδίκτυο.
H online ζωή μάς βγάζει offline
Ο αχανής και πολύτιμος σε μεγάλο βαθμό κόσμος του διαδικτύου, των internet-ηλεκτρονικών παιχνιδιών και των ιστότοπων κοινωνικής δικτύωσης είναι πλέον κομμάτι της ζωής μας.
Ωστόσο, όπως μαρτυρούν όλο και περισσότερα ερευνητικά στοιχεία, ο κόσμος αυτός μπορεί να μετατραπεί σε «μαύρη τρύπα» ικανή να... ρουφήξει και να εξαφανίσει τον νου και την προσωπικότητα, προκαλώντας αλλαγές στον εγκέφαλο και στη συμπεριφορά, η οποία μπορεί να παρουσιάζει ακόμη και αυτιστικά χαρακτηριστικά.
Ειδικοί προειδοποιούν ότι η «καλωδίωση» τρέφει μια νέα γενιά με πρόβλημα συγκέντρωσης και προσοχής.
Το καμπανάκι χτυπά ιδίως για τα νεαρά παιδιά που ξεκινούν όπως η «Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων» το εξ απαλών ονύχων ταξίδι τους στα διαδικτυακά μονοπάτια· είναι σημαντικό ο άνθρωπος σε αυτές τις τρυφερές ηλικίες να μη μετατραπεί στην «Αλίκη στη χώρα των ιντερνετικών τεράτων».
Έκχυση ντοπαμίνης... απ' τα πολλά likes!
Η Σούζαν Γκρίνφιλντ, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, κάνει λόγο για μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό «Neuron», από την οποία προέκυψε συσχέτιση μεταξύ της πολύωρης ενασχόλησης με τον υπολογιστή και της αύξησης αντιδράσεων βίας, εθισμού και διάσπασης της προσοχής.
Η νευροεπιστήμονας επισημαίνει ότι με κινδύνους για τον εγκέφαλο και τη συμπεριφορά φαίνεται –μέσα από ερευνητικά στοιχεία– ότι συνδέονται και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπως το Facebook και το Τwitter.
Μελέτη του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης επιβεβαιώνει την έκχυση ντοπαμίνης στον εγκέφαλό μας όταν οι φωτογραφίες μας λαμβάνουν πολλά likes.
«Διαπιστώσαμε ότι τα likes και τα θετικά σχόλια στο Facebook ενεργοποιούν τα ίδια τμήματα του εγκεφάλου που ενεργοποιούνται από τα οπιούχα φάρμακα ή την κοκαΐνη, αλλά σε μικρότερη κλίμακα», εξηγεί η ψυχολόγος Τάρα Εμράνι, προσθέτοντας ότι οι περισσότεροι χρήστες «έξυπνων» κινητών τηλεφώνων κοιτάνε τις οθόνες τους συνολικά ώς και... πέντε ώρες την ημέρα, εκ των οποίων μεγάλο μέρος ξοδεύεται (κυριολεκτικά) στα social media.
Να ανοίξουν τα σχολεία με ασφάλεια
Τι καταλαβαίνουμε από τα παραπάνω; Τι συμπεράσματα βγάζουμε;
Είναι φανερό ότι οι επιπτώσεις της ανάλγητης πολιτικής του ΥΠΑΙΘ στη μαθητική νεολαία είναι τεράστιες. Βυθίζουν τη νέα γενιά σε μορφωτικά, παιδαγωγικά και ψυχολογικά αδιέξοδα. Μόνη λύση είναι η άμεση ικανοποίηση των αιτημάτων του εκπαιδευτικού κινήματος, για άνοιγμα σχολείων με ασφάλεια, που σημαίνει λιγότερους μαθητές ανά τμήμα, προσλήψεις εκπαιδευτικών και καθαριστών/καθαριστριών, συνεχείς ελέγχους με δωρεάν τεστ στα σχολεία, ασφαλείς μετακινήσεις, αύξηση των κονδυλίων προς τις σχολικές επιτροπές.
Όποιο και αν είναι το κόστος, αφού μόνο έτσι εξασφαλίζεται η ασφαλής λειτουργία των σχολείων καθώς όλα δείχνουν ότι η κατάσταση σε σχέση με την πανδημία δεν πρόκειται να εξομαλυνθεί τους επόμενους μήνες.
Όλα τα άλλα κυβερνητικά «μέτρα» είναι και κρίθηκαν ανεπαρκή μυθεύματα. Έτσι μετά τις διακοπές αν τα σχολεία δεν ανοίξουν με τους παραπάνω όρους την ευθύνη την αναλαμβάνει το υπουργείο Παιδείας ολόκληρη.
EFSYN
