Πραξικόπημα στο ίντερνετ

του Άρη Χατζηστεφάνου

Τράπεζες και μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπλοκάρουν όλο και συχνότερα λογαριασμούς χρηστών τους που ασκούν κριτική στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ και αρκετών συμμάχων τους. Δημιουργούνται μήπως τα πρώτα «ψηφιακά γκουλάγκ» για όσους δεν θα συμμορφώνονται προς τας υποδείξεις του Στέιτ Ντιπάρτμεντ;

«Καλημέρα, ο κύριος Χατζηστεφάνου;», με ρώτησε μια γυναικεία φωνή στο τηλέφωνο, σπεύδοντας να εξηγήσει ότι τηλεφωνεί από μια μεγάλη ελληνική τράπεζα. «Θέλαμε να σας ενημερώσουμε ότι έχουμε μπλοκάρει μια μεταφορά πέντε ευρώ προς τον λογαριασμό σας γιατί στην αιτιολογία υπήρχε η λέξη Βενεζουέλα».

Στα ελάχιστα δευτερόλεπτα που χρειάστηκα για να συνειδητοποιήσω τι είχε συμβεί, η υπάλληλος της τράπεζας προσπάθησε να καλύψει τον κενό χρόνο με ελαφρώς πιο απολογητικό ύφος: «Ξέρετε… είναι περίεργες εποχές».

Το τηλεφώνημα έγινε πριν από περίπου έναν χρόνο, όταν ολοκληρώναμε το μοντάζ του ντοκιμαντέρ «Make the economy scream» για τη Βενεζουέλα, το οποίο στηρίχθηκε αποκλειστικά σε χορηγίες των θεατών μας. Ενας Ελληνας πολίτης πραγματοποιούσε μια απόλυτα νόμιμη συναλλαγή στέλνοντας σε έναν άλλον Ελληνα πολίτη ένα μικρό ποσό ως ενίσχυση για μια κινηματογραφική παραγωγή. Και μια ελληνική τράπεζα έκρινε ότι πρέπει να παρέμβει.

Παρόμοια περιστατικά σημειώνονται πλέον σε σχεδόν καθημερινή βάση σε όλο τον κόσμο, καθώς ιδιωτικές επιχειρήσεις, που συνήθως ανήκουν στον χρηματοπιστωτικό τομέα ή στον χώρο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, βάζουν το δεξί χέρι στο ύψος της καρδιάς και αποτίουν φόρο τιμής στην αμερικανική σημαία.

Πριν από μερικές ημέρες η ιστοσελίδα thegrayzone.com του Αμερικανού ερευνητή-δημοσιογράφου Μαξ Μπλούμενθαλ αντιμετώπισε παρόμοια προβλήματα όταν το Paypal αποφάσισε να καθυστερήσει ή να μπλοκάρει τη μεταφορά μικρών χορηγιών από αναγνώστες του site, οι οποίοι ανέγραφαν στην αιτιολογία τη λέξη Ιράν (ευχαριστώντας τον Μπλούμενθαλ για την εναλλακτική πληροφόρηση που προσέφερε σχετικά με τη δολοφονία του Ιρανού στρατηγού Σουλεϊμανί).

Παρεμπιπτόντως τις ίδιες ημέρες το Facebook, το Instagram και το Twitter άρχισαν να μπλοκάρουν μαζικά λογαριασμούς από το Ιράν οι οποίοι αμφισβητούσαν το αφήγημα των ΗΠΑ ότι ο Σουλεϊμανί προετοίμαζε επιθέσεις εναντίον αμερικανικών στόχων.

Ενώ όμως αυτό έχει φτάσει να θεωρείται αναμενόμενο (πολίτες και δημοσιογράφοι από τη Βενεζουέλα, το Ιράν και τη Ρωσία, που ασκούν κριτική στην αμερικανική εξωτερική πολιτική, βλέπουν συχνά τους λογαριασμούς τους μπλοκαρισμένους από αμερικανικά μέσα κοινωνικής δικτύωσης), το Facebook και το Instagram προχώρησαν ένα βήμα περισσότερο: σύμφωνα με το CNN, άρχισαν να διαγράφουν όχι μόνο δημοσιεύσεις από ιρανικούς λογαριασμούς φυσικών προσώπων και οργανισμών που υπόκεινται σε αμερικανικές κυρώσεις, αλλά και σχόλια και αναδημοσιεύσεις όσων στηρίζουν τις απόψεις του. Θεωρητικά, δηλαδή, κάθε χρήστης στις δύο αυτές πλατφόρμες ενδέχεται να λογοκριθεί γιατί καταδικάζει μια δολοφονία η οποία είναι παράνομη με κάθε δυνατή ερμηνεία του διεθνούς δικαίου.

Παλαιότερα τα κατ' εξοχήν θύματα των μεγάλων τραπεζών και των γιγάντων του ίντερνετ ήταν οι οργανισμοί και οι ακτιβιστές που στηρίζουν τους Παλαιστινίους και καταδικάζουν τα εγκλήματα του κράτους του Ισραήλ. Το 2016 ο Ρότζερ Γουότερς των Pink Floyd έχασε 4 εκατομμύρια δολάρια από χορηγία της American Express, η οποία σύμφωνα με δημοσίευμα της New York Post διαφωνούσε με τη στήριξη που παρείχε ο καλλιτέχνης στο διεθνές κίνημα BDS για το μποϊκοτάζ του κράτους του Ισραήλ.

Πριν από δύο χρόνια το Paypal (το οποίο αρνείται να προσφέρει τις υπηρεσίες του σε Παλαιστινίους που ζουν στην κατεχόμενη Δυτική Οχθη και την αποκλεισμένη Γάζα) έκλεισε απροειδοποίητα τον λογαριασμό της οργάνωσης Association France Palestine Solidarité, η οποία στηρίζει τον αγώνα των Παλαιστινίων.

Πέρυσι η γερμανική τράπεζα Bank für Sozialwirtschaft απείλησε την εβραϊκή οργάνωση Jewish Voice for a Just Peace in the Middle East ότι θα της κλείσει τους λογαριασμούς εάν δεν αποκηρύξει το κίνημα BDS. Οπως σχολίαζε μάλιστα ο Αμερικανός δημοσιογράφος Μαρκ Στέινερ, «ήταν η πρώτη φορά από την εποχή του Χίτλερ που μια γερμανική τράπεζα έκλεινε λογαριασμούς Εβραίων».

Η πρωτοφανής αυτή λογοκρισία, που παραπέμπει στη δράση των πιο αυταρχικών καθεστώτων του 20ού αιώνα, αποκτά τρομακτικές διαστάσεις αν σκεφτεί κανείς μια από τις βασικότερες τάσεις στον χώρο του ίντερνετ: τη δημιουργία της λεγόμενης οικονομίας της πλατφόρμας, όπου μεγάλες (αμερικανικές ως επί το πλείστον) εταιρείες δημιουργούν αυτόνομα «οικοσυστήματα» στο Διαδίκτυο τα οποία προσφέρουν το σύνολο των υπηρεσιών που χρειάζεται ένας χρήστης - από τηλεπικοινωνίες και αποθήκευση δεδομένων μέχρι τραπεζικές συναλλαγές και αγορές προϊόντων.

Μέσω συνεχών εξαγορών και συγχωνεύσεων, το ίντερνετ, και συνεπώς κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα που περνά μέσα από αυτό, έχει φτάσει να ελέγχεται σε σημαντικό βαθμό από τις λεγόμενες Big Four αμερικανικές εταιρείες: την Google, τη Facebook, την Amazon και την Apple.

Το Facebook λόγου χάρη, το οποίο έχει ανακοινώσει ότι θα συνεργαστεί με το αμερικανικό κράτος για τον έλεγχο ρωσικών λογαριασμών, ελέγχει ήδη το Whatsapp και το Instagram, ενώ αναμένεται να λανσάρει φέτος και το δικό του νόμισμα που θα ανταγωνιστεί τις υπηρεσίες του Paypal… το οποίο με τη σειρά του ελέγχεται από το eBay.

Η στοχοποίηση από μια τέτοια πλατφόρμα ενός λογαριασμού, για καθαρά πολιτικούς λόγους, θα ισοδυναμεί με αποκλεισμό του σε ένα «ψηφιακό γκουλάγκ», καθώς θα του στερεί τη δυνατότητα να συναλλάσσεται με τον υπόλοιπο κόσμο, να συνομιλεί μαζί του, να βλέπει βίντεο ή να ακούει μουσική. Εκτός αν είστε από εκείνους που πιστεύουν ότι η οικονομία της αγοράς και ο ελεύθερος ανταγωνισμός θα αποτρέψουν τον έλεγχο του Διαδικτύου από ένα ολιγοπώλιο τεσσάρων μεγάλων εταιρειών.

efsyn