Ονομάτων συζήτηση

Εκτός από την Ελλάδα, τη δημοκρατία και την πρόοδο, που είναι γένους θηλυκού, θηλυκή είναι και η γλώσσα

του Παντελή Μπουκάλα

Εκτός από την Ελλάδα, τη δημοκρατία και την πρόοδο, που είναι γένους θηλυκού, όπως είπε ο πρωθυπουργός στο διάγγελμά του, υιοθετώντας το κλισέ ενός άδειου λυρισμού, θηλυκή είναι και η γλώσσα. Αυτό, όμως, δεν της επέτρεψε να βρει έγκαιρα λύσεις στο πρόβλημα των επαγγελματικών θηλυκών. Και δεν της το επέτρεψε γιατί μπορεί μεν η ίδια να είναι θηλυκού γένους, όπως και η κοινωνία που την παράγει, η κοινωνία όμως αυτή τυγχάνει ανέκαθεν αρρενοκρατούμενη. Αντρες ήταν επί σειρά αιώνων οι συντριπτικά περισσότεροι «λογοθέτες» – ας θυμηθούμε πόσα ονόματα ποιητών και πόσα ποιητριών μάς παρέδωσε η αρχαιότητα, για να μην αναφερθούμε σε φιλοσόφους, ιστορικούς κ.ά. Επίσης άντρες, και μάλιστα αποκλειστικά, βλέπουμε σε πάμπολλα επαγγέλματα, και όχι μόνο στα θεωρούμενα λαμπερά και σεβαστά.

Με τη διαφαινόμενη ανάδειξη της κ. Αικατερίνης Σακελλαροπούλου στο ύπατο αξίωμα, η θηλυκοποίηση των επίκοινων ονομάτων δεν θα σκοντάφτει πια καθημερινά μόνο στη λέξη «βουλευτής» (η βουλεύτρια; η βουλευτίνα; η βουλευτής;). Θα ’χει να πολεμάει και με το «πρόεδρος», το «δικαστής», το «δικαστικός». Η λύση «να τ’ αφήσουμε όπως τα βρήκαμε» θέλει να δείχνει λόγια και αρχαιόφιλη, ωστόσο είναι απλώς ιδεολογικά βεβαρημένη, αδιαφορεί δε για τη δυναμική της γλώσσας, για την άρνησή της να παγώσει.

Το πρόβλημα δεν είναι μόνο της ελληνικής γλώσσας και κοινωνίας. Στη Γαλλία, λ.χ., όπως διαβάζουμε σε εργασία της Αννας Ιορδανίδου και της Ελενας Μάντζαρη (2005), όπου επίσης «η συζήτηση για τα επαγγελματικά θηλυκά είχε στόχο την προβολή και την καταξίωση των γυναικείων επαγγελμάτων», «μέσω της γλωσσικής αναβάθμισής τους σε αυτόνομους μορφολογικούς τύπους, το 1998 η κυβέρνηση προώθησε σε όλες τις δημόσιες υπηρεσίες εγκύκλιο με τίτλο “Γυναίκα, γράφω το όνομά σου”, με την οποία συνιστάται η χρήση των θηλυκών εκδοχών των επαγγελματικών ονομάτων». 

Και στην Ελλάδα η συζήτηση είναι αρκετά παλιά, με καθοριστική τη συμβολή του Μανόλη Τριανταφυλλίδη. Εχουμε πάντως δρόμο μπροστά μας, όπως δείχνουν και τα λεξικά. Οσον αφορά το λήμμα «πρόεδρος» λοιπόν, το Λεξικό του Γ. Μπαμπινιώτη δίνει ως θηλυκό το «πρόεδρος». Το Λεξικό της Ακαδημίας δίνει τον τύπο «η προεδρίνα», τον χαρακτηρίζει όμως προφορικό. Στο Λεξικό του Ιδρύματος Τριανταφυλλίδη το θηλυκό είναι «η πρόεδρος και (οικ.) η προεδρίνα», όπου οικ. = οικείος. Το οικείο Κατερίνα, πάντως, της κ. Σακελλαροπούλου αποσύρθηκε ταχύτατα. Εχει και η γλώσσα τη στολή της επισημότητας. 

 Η Καθημερινή