«Αλήθειες»

του Νίκου Παρασκευόπουλου*

Υποθέτουμε ότι το τηλέφωνό σας χτυπά και ένας ευγενής υπάλληλος τηλεφωνικής εταιρείας ζητά τη συνεργασία σας για να γίνει ευρυζωνική η σύνδεσή σας. Ξέρετε τι ακριβώς σημαίνει αυτό; Αν είστε νέος, συνήθως ναι. Αλλιώς, κατά κανόνα όχι. Θα μπορούσατε βέβαια να βρείτε πληροφορίες στο Διαδίκτυο. Ποιος έχει όμως τον χρόνο!

Σας οδηγεί η άγνοιά σας σε άρνηση συνεργασίας; Οχι, βέβαια. Εμπιστεύεστε, συλλογίζεστε ότι κάποτε ο παλιός τύπος σύνδεσης μπορεί να καταργηθεί, ρωτάτε κάποιον φίλο που είχε την ίδια εμπειρία, καθησυχάζεστε, δέχεστε.

Διαβάζετε σε μια διαδικτυακή ή έντυπη εφημερίδα ότι ο τάδε αποφυλακίστηκε με τον «Νόμο Παρασκευόπουλου» και στη συνέχεια τέλεσε ένα στυγερό έγκλημα. Εχετε στοιχεία να το επαληθεύσετε; Να αποκλείσετε το ενδεχόμενο ο τάδε να αποφυλακίστηκε νωρίτερα με βάση νόμο που ίσχυε από πριν ή λόγω άσκησης έφεσης; Ενας λίγο πιο μακρόχρονος εγκλεισμός άραγε θα μείωνε ή μάλλον θα αύξαινε τις πιθανότητες εγκληματικής υποτροπής; Δεν είστε ειδικός, δεν έχετε χρόνο να ψάξετε, ούτε καν πρόσβαση στα (απόρρητα άλλωστε) δεδομένα. Σας αρκεί ότι η είδηση επαναλαμβάνεται εδώ κι εκεί. Τη δέχεστε σαν βάσιμη.

Υπάρχει κάτι κοινό στα παραπάνω. Και στις δύο περιπτώσεις ο καταναλωτής της πληροφορίας σχηματίζει άποψη, χωρίς να εξετάσει την πραγματικότητα. Οπως συμβαίνει σε πάμπολλες καθημερινές μας συναλλαγές, δεχόμαστε κάτι επειδή το δέχονται και οι διπλανοί μας, επιβιώνοντας ή πλουτίζοντας.

Αυτή η οριζόντια ερήμην της πραγματικότητας άποψη μοιάζει αρκετά με το λαϊκό κουτσομπολιό. Ευχαριστεί και «πάμε παρακάτω» στην καθημερινότητά μας. Αρκεί μόνο μια απόσταση της φήμης από την πραγματικότητα να μην οδηγήσει κάπου σε μιαν απότομη πτώση στο κενό. Εμείς φυσικά, μοιραίοι κι άβουλοι αντάμα, θα υποστηρίζουμε την πλάνη μας, ακόμη και τη στιγμή της πτώσης από τα σύννεφα, μέχρι τελικής πρόσκρουσης.

Εχω την εντύπωση ότι η εγκατάλειψη του εδάφους, της εμπειρικής γνώσης και της αιτιοκρατίας με τον καιρό θα εντείνεται. Η επιτάχυνση της Ιστορίας, η πλήρης υποκατάσταση του Διαδικτύου στη θέση των ενσώματων σχέσεων, η δυναστεία του αλγόριθμου που υποτίθεται καταγράφει αλλά στην πράξη υπαγορεύει, ο έλεγχος των ΜΜΕ από λίγες επιχειρήσεις, οι θεωρίες που εξάγουν νόημα όχι από τα πεζά πράγματα αλλά από τις σκοπιμότητες και τον (άνωθεν) κανόνα, όλα αυτά ωθούν στην επικράτηση της επικοινωνιακής αντί της εμπειρικής αλήθειας.

Η φήμη θα βασιλεύει, μέχρις ότου π.χ. μια φυσική καταστροφή θα προσγειώσει τους πάντες στο έδαφος της πραγματικότητας. Με τρόπο που θα μπορούσαμε να είχαμε προβλέψει, αν λίγο ασχολούμασταν με τα πράγματα, κι όχι με τα φεικ νιους, τα κουτσομπολιά ή τις αμπελοφιλοσοφίες.

* ομ. καθηγητής ΑΠΘ

efsyn