Δεν θρησκεύεται το κράτος, αλλά ο λαός

του Πάνου Τριγάζη

Η συμφωνία Τσίπρα - Ιερώνυμου για τις σχέσεις Πολιτείας - Εκκλησίας προκάλεσε ποικίλες αντιδράσεις. Άλλοι τη χαρακτήρισαν «κατά κράτος υποχώρηση» του πρωθυπουργού και άλλοι του αρχιεπισκόπου. Νωρίτερα, πολλά στελέχη της Ν.Δ., πρωτοστατούντος του Μάκη Βορίδη, είχαν καταστροφολογήσει γύρω από την πρόθεση της κυβέρνησης να κατοχυρώσει μέσω της συνταγματικής αναθεώρησης τη «θρησκευτική ουδετερότητα» του κράτους.

Αρχίζω από τη θρησκευτική ουδετερότητα, που προφανώς δεν σημαίνει τον αποχριστιανισμό της ελληνικής κοινωνίας, όπως ισχυρίστηκαν λαϊκίζοντας αφόρητα, θα έλεγα και αντιευρωπαϊκά, τα στελέχη της Ν.Δ. Αναμφίβολα, η Εκκλησία της Ελλάδας αποτελεί σημαντικότατο θεσμό που εκπροσωπεί εκατομμύρια πολιτών.

Ωστόσο, μεταξύ του κράτους και της Εκκλησίας, πιο αντιπροσωπευτικό είναι ένα δημοκρατικό κράτος, του οποίου οι πολίτες μπορεί να ανήκουν σε διάφορες θρησκείες ή δόγματα. Η Ελληνική Δημοκρατία οφείλει να είναι το κράτος και των καθολικών (έχουμε χιλιάδες στις Κυκλάδες και τα Ιόνια Νησιά) και των μουσουλμάνων που ζουν εδώ και αιώνες στη Δυτική Θράκη. Κατά συνέπεια, εξ αντικειμένου δεν θρησκεύεται το κράτος, αλλά οι πολίτες του, θα έλεγα και οι κάτοικοι ή προσωρινοί επισκέπτες αυτής της χώρας. Μόνο τα ολοκληρωτικά κράτη ταυτίζονται με την πολυπληθέστερη θρησκεία, όπως π.χ. συμβαίνει με την Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν.

Το δικαίωμα του θρησκεύεσθαι αναγνωρίζεται και με το άρθρο 18 της Οικουμενικής Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, όπου αναφέρεται: «Κάθε άτομο έχει το δικαίωμα της ελευθερίας της σκέψης, της συνείδησης και της θρησκείας. Στο δικαίωμα αυτό περιλαμβάνεται η ελευθερία για αλλαγή της θρησκείας ή πεποιθήσεων, όπως και η ελευθερία να εκδηλώνει κανείς τη θρησκεία του ή τις θρησκευτικές πεποιθήσεις, μόνος ή μαζί με άλλους, δημόσια ή ιδιωτικά, με τη διδασκαλία, την άσκηση, τη λατρεία και την τέλεση θρησκευτικών τελετών». Από το άρθρο αυτό απορρέει ότι το δικαίωμα του θρησκεύεσθαι είναι οικουμενικό ανθρώπινο δικαίωμα, όχι μόνο των πολιτών μιας χώρας, το οποίο κάθε κράτος οφείλει όχι μόνο να διακηρύσσει, αλλά και να προστατεύει.

Ορθότατα, λοιπόν, η σημερινή κυβέρνηση με νόμο της Βουλής, που δεν ψηφίστηκε μόνο από τον ΣΥΡΙΖΑ, αποφάσισε τη δημιουργία μουσουλμανικού τεμένους στην Αθήνα, το οποίο θα κατασκευαστεί με έξοδα του ελληνικού κράτους και όχι με χορηγία μουσουλμανικών χωρών, σαν την Τουρκία και τη Σαουδική Αραβία. Το μέτρο αυτό κατέστη αναγκαίο λόγω της εγκατάστασης στη χώρα μας εκατοντάδων χιλιάδων οικονομικών μεταναστών, καθώς και προσφύγων, εκ των οποίων οι περισσότεροι είναι μουσουλμάνοι προερχόμενοι από τη Μ. Ανατολή, τη Β. Αφρική και χώρες της Ασίας.

Με την ίδια λογική και όχι με τη λογική του συνθήματος «Ελλάς Ελλήνων Χριστιανών», οφείλει το ελληνικό κράτος να προνοεί για την άσκηση του δικαιώματος του θρησκεύεσθαι για τους ορθόδοξους χριστιανούς κατοίκους του. Αυτό σημαίνει ότι οι χριστιανοί ορθόδοξοι χρειάζονται ναούς, αλλά και ιερείς και επισκόπους. Το επισημαίνω αυτό, διότι κάποιοι θεωρούν ότι ο χωρισμός Εκκλησίας και κράτους συνεπάγεται ουδεμία υποχρέωση (οικονομική ή άλλη) της Πολιτείας έναντι της Εκκλησίας της Ελλάδας.

Ακόμα και στη Σοβιετική Ένωση, μπορεί ο ρόλος του Πατριαρχείου της Μόσχας να περιορίστηκε, αλλά δεν καταργήθηκε ο θεσμός, ούτε πέρασε στην παρανομία. Μάλιστα, στη διάρκεια του αντιφασιστικού αγώνα της περιόδου 1940-45, η τότε κυβέρνηση προσέφυγε στη βοήθεια και της Ορθοδοξίας, ενώ και το ΕΑΜ κατέβαλε μεγάλες προσπάθειες για να φέρει στις τάξεις του κληρικούς, λίγους μητροπολίτες, αλλά πολύ περισσότερους ιερείς, όπως άλλωστε αναμενόταν.

Όσο για τη συνεκμετάλλευση της εκκλησιαστικής περιουσίας, προφανώς αποτελεί μια ενδιάμεση λύση από του να περιέλθει η περιουσία αυτή στο κράτος. Άλλωστε, η φερόμενη ως ιδιοκτησία της Εκκλησίας επί μεγάλων εκτάσεων, όπως βουνά και λίμνες, το σύνταγμα και οι νόμοι του κράτους δεν επιτρέπουν την εκμετάλλευσή της για λόγους όπως η προστασία του περιβάλλοντος. Όμως, αν η Εκκλησία της Ελλάδας έχει αξιοποιήσιμη περιουσία για έσοδα υπέρ της εκπλήρωσης της αποστολής της, αυτό δεν είναι αρνητικό στον βαθμό που εξασφαλίζει τη σχετική ανεξαρτησία του θεσμού, την οποία ως Αριστερά επιθυμούμε.

Όσο για τους μισθούς των κληρικών, θεωρώ καινοτόμο και αναγκαίο βήμα να πάψουν να θεωρούνται υπάλληλοι του κράτους. Οφείλει, όμως, και στην περίπτωση αυτή, το κράτος να συμβάλει οικονομικά, στον βαθμό που η Εκκλησία δεν διαθέτει τους αναγκαίους πόρους.

αυγη