Αφύσικη η ισοπολιτεία;

Η πολιτική, όπως ασκείται από τον καιρό του Κλεισθένη και της επινόησης της δημοκρατίας, τέλη του 6ου αιώνα π.Χ., είναι η τέχνη που υπόσχεται τη μερική έστω άρση των κοινωνικών ανισοτήτων.

του Παντελή Μπουκάλα

Οποιος κι αν επιχειρήσει να συνοψίσει με ελάχιστες λέξεις τόμους και τόμους φιλοσοφίας, ιστορίας, ανθρωπολογίας, πολιτειολογίας και ψυχολογίας, θα καταλήξει αναπόφευκτα σε κάποιο δογματικό σχήμα που θα αδικεί κατάφωρα τον στοχασμό αναρίθμητων ανθρώπων. Ο πνευματικός διάλογος αιώνων, η έριδα ανάμεσα σε ποικίλες σχολές ερμηνείας των ανθρωπίνων, δεν ανακεφαλαιώνεται με τηλεγραφική συντομία στο πλαίσιο μιας απάντησης σε δημοσιογραφική ερώτηση. Ο κ. Κυριάκος Μητσοτάκης το αποτόλμησε, στη Θεσσαλονίκη, και φυσικά διολίσθησε σε ένα δόγμα αρχαϊστικό, που θέλει να φαίνεται πραγματιστικό, ακούγεται όμως ωμά κυνικό. Είπε: «Δεν τρέφω αυταπάτες για μια κοινωνία χωρίς ανισότητες. Κάτι τέτοιο είναι αντίθετο στην ανθρώπινη φύση και όσοι το επιχείρησαν καταστρατήγησαν τελικά την ίδια τη δημοκρατία και τα ατομικά δικαιώματα».

Η πρώτη που προσβάλλεται από μια παραδαρβινική αντίληψη όπως αυτή είναι η ίδια η πολιτική, οποιουδήποτε χρωματισμού, αστική, μικροαστική, επαναστατική. Η πολιτική, όπως ασκείται από τον καιρό του Κλεισθένη και της επινόησης της δημοκρατίας, τέλη του 6ου αιώνα π.Χ., είναι η τέχνη που υπόσχεται τη μερική έστω άρση των κοινωνικών ανισοτήτων. Το πρώτο όνομα της δημοκρατίας άλλωστε είναι «ισονομία». «Ούνομα πάντων κάλλιστον έχει, ισονομίην» λέει ο Ηρόδοτος. Αυτή η επιμονή στην ισότητα, που αδιαφορεί για το αν ο άνθρωπος είναι ή δεν είναι από φυσικού του καλός ή κακός, επιθετικός και κτητικός ή πράος και αλτρουιστής, μοιράζεται σε τέσσερις έννοιες, καθεμιά με πρώτο συνθετικό το «ίσος», αφού αυτός και μόνο είναι ο στόχος που αξίζει στις ανθρώπινες κοινότητες: ισοψηφία, ισηγορία, ισοτέλεια και ισοτιμία. Να ψηφίζουν όλοι και η ψήφος τους να έχει την ίδια αξία (και πόσοι «αριστοκράτες του πνεύματος» δεν χλευάζουν σαν ανόητη τη λαϊκή ψήφο, επιθυμώντας την εξάλειψη ακόμα και αυτής της ισότητας)· να είναι ο λόγος τους εξίσου ελεύθερος και να παρουσιάζεται στην ίδια έκταση (να, όπως γίνεται στην ελληνική τηλεόραση)· να επωμίζονται όλοι τα ίδια βάρη αλλά να απολαμβάνουν και τα ίδια προνόμια.

Αν αυτά ακούγονται αρχαία και αφελή, και οι σύγχρονες δημοκρατίες ανάλογους στόχους θέτουν, έστω στα Συντάγματά τους: πολιτική ισότητα (ή ισοπολιτεία), νομική ισότητα, ισότητα ευκαιριών όχι μόνο για οικονομική επιτυχία αλλά και για εκπαίδευση και υγειονομική περίθαλψη. Ας υποθέσουμε ότι ο κ. Μητσοτάκης δεν πιστεύει ότι ακόμα κι αυτά «είναι αντίθετα στην ανθρώπινη φύση».

καθημερινή