ΜΜΕ: ο ξένος αχυρώνας

Γράφει ο Τάσος Παππάς

«Αν δεν έχεις σχέση με media, δεν μπορείς να ασχοληθείς με μεγάλες επιχειρήσεις. Επειδή σε πατάνε όπως θέλουνε. Και υπάρχει μόνο μία λύση. Να αποκτήσεις ένα ανοσοποιητικό σύστημα». Η συγκεκριμένη φράση του Ιβάν Σαββίδη από τη συνέντευξή του στην ιστοσελίδα του «Πρώτου Θέματος» δημιούργησε αίσθηση.
Ο μεγαλοεπιχειρηματίας κατηγορήθηκε για απροκάλυπτο κυνισμό. Γιατί άραγε αυτή η οργισμένη αντίδραση; Είπε κάτι που δεν ισχύει; Οχι, φυσικά. Παραβίασε ορθάνοιχτες πόρτες. Η δήλωσή του αποκαλύπτει μια πραγματικότητα που οι πάντες γνωρίζουν.
Κι όμως, κόμματα, σχολιαστές και μιντιάρχες που έχουν εμπλακεί στο παιχνίδι της διαπλοκής.. και έχουν επωφεληθεί εξέφρασαν τον αποτροπιασμό τους. Επεσαν από τα σύννεφα. Ταρτούφοι περιωπής.
Για να κάνεις δουλειές στην Ελλάδα είτε με το Δημόσιο είτε οπουδήποτε αλλού και για να αποκτήσεις προβάδισμα έναντι των ανταγωνιστών σου (για να είμαστε δίκαιοι, το φαινόμενο είναι παγκόσμιο) πρέπει να έχεις έναν ισχυρό μοχλό πίεσης.
Και τα μίντια είναι ένας τέτοιος μοχλός. Οχι ο μοναδικός, αλλά οπωσδήποτε κρίσιμος και πολλαπλώς χρήσιμος. Ετσι εξηγείται το γιατί πλούσιοι άνθρωποι με πολύ καλές επιδόσεις σε άλλους επιχειρηματικούς τομείς και με σοβαρά επιτελεία αποφασίζουν να μπουν στον χώρο των ΜΜΕ, αν και ξέρουν πως στην παρούσα φάση οποιαδήποτε επένδυση είτε στην περιοχή της τηλεόρασης είτε στην περιοχή των εντύπων θα είναι ζημιογόνα.
Ρίχνουν, λοιπόν, λεφτά σ’ ένα πηγάδι χωρίς πάτο προσδοκώντας να κερδίσουν αλλού και για ξεκάρφωμα ισχυρίζονται ότι έχουν το μεράκι της ενημέρωσης και ότι θέλουν να υπηρετήσουν τον πλουραλισμό. Γελάει ο κάθε πικραμένος. Αυτή είναι η φανερή διαπλοκή.
Υπάρχει και η κρυφή διαπλοκή. Πιο ύπουλη και ίσως πιο αποτελεσματική. Δεν χρειάζεται να έχεις στην κατοχή σου μέσο ενημέρωσης. Μπορείς να το ελέγχεις και να το χειραγωγείς εξ αποστάσεως, μέσω της διαφήμισης και της συνεργασίας των στελεχών του. Και η δουλειά σου γίνεται και εσύ δεν εκτίθεσαι σε δημόσια θέα.
Αναρωτήθηκε ο Νίκος Χατζηνικολάου γιατί ξεσηκώθηκαν τα κόμματα για μια ιδιωτική συναλλαγή μεταξύ δύο επιχειρηματιών (Μπόμπολας-Σαββίδης). Σημείωσε ότι αρμόδιοι να κρίνουν τη νομιμότητα της πράξης είναι το ΕΣΡ και οι ελεγκτικοί μηχανισμοί και πρόσθεσε ότι «δεν πέφτει κανένας λόγος στα κόμματα να ανακατεύονται σε ξένο αχυρώνα».
Από τεχνοκρατική σκοπιά έτσι είναι τα πράγματα. Ωστόσο, τα κόμματα (όλα τα κόμματα) δεν θεωρούν ότι ο χώρος των ΜΜΕ είναι «ξένος αχυρώνας». Πιστεύουν ότι είναι και δικός τους αχυρώνας και επιβάλλεται να έχουν λόγο για το τι συμβαίνει εκεί γιατί τα μέσα ενημέρωσης επηρεάζουν τους πολίτες, διαμορφώνουν συνειδήσεις και ανεβοκατεβάζουν αρχηγούς και κυβερνήσεις.
Προφανώς η ενημέρωση δεν είναι ένα οποιοδήποτε προϊόν. Είναι συστατικό στοιχείο της δημοκρατίας. Συνεπώς τα κράτη δεν πρέπει να αφήνουν τις δυνάμεις της αγοράς να δρουν ανεξέλεγκτα. Οφείλουν να βάζουν κανόνες -δημόσιες είναι οι συχνότητες- και να ελέγχουν αν εφαρμόζονται. Κάτι που ακόμη δεν συμβαίνει στην Ελλάδα όπου επικρατεί καθεστώς ασυδοσίας. Ωστόσο, προκύπτει το ερώτημα:
Εχουν τα μέσα ενημέρωσης τόση δύναμη ώστε να καθορίζουν τις εξελίξεις στην πολιτική σκηνή και να προωθούν τις δικές τους επιλογές για κόμματα και πρόσωπα; Υπάρχουν πολλά παραδείγματα που αποδεικνύουν ότι τουλάχιστον στην πολιτική τα ΜΜΕ δεν είναι παντοδύναμα. Ιδεολογικός μηχανισμός ναι, άτρωτος όμως όχι. Να θυμηθούμε μερικά ξεκινώντας από το εξωτερικό:

    -Στις ΗΠΑ εξελέγη πρόεδρος ο Ντόναλντ Τραμπ κι ας ήταν εναντίον του σχεδόν όλα τα μεγάλα συστημικά μέσα ενημέρωσης.
    -Στη Βρετανία ο Τζέρεμι Κόρμπιν κατάφερε να εκλεγεί αρχηγός των Εργατικών δύο φορές κι ας τον χλεύαζαν και τα συντηρητικά και τα φιλεργατικά μέσα ενημέρωσης.
    -Στην Ισπανία εξελέγη γραμματέας του Σοσιαλιστικού Κόμματος ο Πέδρο Σάντσεθ έχοντας απέναντί του τα περισσότερα μέσα ενημέρωσης.
    -Στην Πορτογαλία τα κυρίαρχα δίκτυα δεν ήθελαν κυβέρνηση συνεργασίας των κομμάτων της Αριστεράς και έκαναν τα πάντα για να μη σχηματιστεί. Δεν τους πέρασε.

Ας έρθουμε στα δικά μας ξεκινώντας από το μακρινό παρελθόν και φτάνοντας μέχρι τις μέρες μας.

    -Το 1989 (η διαπλοκή δεν είχε ακόμη αποκτήσει τηλεοπτικό βραχίονα) ο Ανδ. Παπανδρέου, ασθενής και περικυκλωμένος από σκάνδαλα, βρέθηκε απέναντι σ’ ένα συμπαγές και κατάφωρα εχθρικό μέτωπο κομμάτων και μέσων ενημέρωσης. Δεν απέφυγε την ήττα στις εκλογές, ωστόσο το 38% δεν το λες και πανωλεθρία. Στη συνέχεια τα ΜΜΕ που τον είχαν πολεμήσει με φανατισμό έκαναν θεαματική κωλοτούμπα και τον υποστήριξαν με μεγαλύτερο φανατισμό.
    -Το 2007 τα μέσα ενημέρωσης που ήταν φίλα προσκείμενα στο ΠΑΣΟΚ είχαν εκδηλωθεί υπέρ του Ευάγγ. Βενιζέλου στην εσωκομματική σύγκρουση για την αρχηγία του κόμματος. Επικράτησε με χαρακτηριστική άνεση ο Γ. Παπανδρέου.
    -Ο ΣΥΡΙΖΑ έκανε περίπατο σε τέσσερις εκλογικές αναμετρήσεις (ευρωεκλογές 2014, εκλογές Ιανουαρίου 2015, δημοψήφισμα Ιουλίου 2015 και εκλογές Σεπτεμβρίου 2015), παρά το γεγονός ότι στη συντριπτική πλειονότητά τους τα ΜΜΕ ζητούσαν να αποδοκιμαστεί και δεν τσιγκουνεύτηκαν τις δόλιες μεθόδους για να το πετύχουν.

Με μία φράση αυτή η κατάσταση περιγράφεται ως εξής: Κρίση αξιοπιστίας. Οι διευθυντικές ελίτ των μέσων ενημέρωσης και οι ενώσεις δημοσιογράφων πρέπει να προβληματιστούν (εφόσον διαπιστώνουν το πρόβλημα), αν θέλουν να αποκατασταθεί η σχέση τους με τους πολίτες, ενώ τα κόμματα οφείλουν να αναθεωρήσουν την άποψή τους για την ισχύ των ΜΜΕ.

efsyn