Συντάκτης: Αντιγόνη Αποστολοπούλου*
Η περίοδος της εφηβείας χαρακτηρίζεται από έντονες αλλαγές, βιολογικές αλλά και ψυχοκοινωνικές, διαμέσου των οποίων ο έφηβος προετοιμάζεται και εισέρχεται σταδιακά στον κόσμο της ενήλικης ζωής. Στη διάρκεια αυτής της περιόδου, σημαντικό ρόλο κατέχει το σύνολο της εκπαιδευτικής εμπειρίας του εφήβου και, ειδικότερα, η ακαδημαϊκή πτυχή της, η οποία γίνεται αντιληπτή ως εχέγγυο για το μέλλον των παιδιών.
Η επιτυχία στις πανελλήνιες εξετάσεις και η συνακόλουθη εισαγωγή σε κάποιο από τα εκπαιδευτικά ιδρύματα της χώρας ταυτίζεται από γονείς, εκπαιδευτικούς, αλλά και το σύνολο της κοινωνίας με την ολοκλήρωση μίας μακρόχρονης εκπαιδευτικής προσπάθειας, την επιβεβαίωση των ίδιων των γονιών ως προς την μαθησιακή πορεία και απόδοση των παιδιών τους και, κυρίως, με την εξασφάλιση ενός επαγγελματικού μέλλοντος για τον έφηβο.
Επενδυμένες με τέτοιες προσδοκίες λοιπόν, επόμενο είναι οι Πανελλήνιες εξετάσεις να συνοδεύονται από έντονο άγχος, φόβους και ανησυχίες, τόσο από τους ίδιους τους υποψήφιους, όσο και από τους γονείς ή το στενό τους περιβάλλον.
Ωστόσο, το βάρος αυτού του πολυεπίπεδου άγχους για τον ίδιο τον υποψήφιο είναι υπερβολικά μεγάλο: εκτός από το δικό του άγχος για την προετοιμασία, την απομνημόνευση μεγάλου όγκου πληροφοριών, τις διαρκείς επαναλήψεις, τα τεστ, αλλά και την ευθύνη της ίδιας της επιλογής εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, ο έφηβος καλείται να διαχειριστεί το άγχος των γονιών του αναφορικά με την επιτυχία του, των καθηγητών που πιέζουν για επιδόσεις, αλλά και της ευρύτερης κοινωνίας, που στη διάρκεια των Πανελληνίων περιστρέφει την ειδησεογραφία γύρω από αυτές.
Αυτή η ψυχική επιβάρυνση σε συνδυασμό και με τις φυσιολογικές μεταβολές που προκαλεί η εφηβεία, φέρει τους υποψήφιους σε μία κατάσταση, η οποία μπορεί να βιωθεί με πολυάριθμους τρόπους. Στο ένα άκρο του φάσματος έχουμε μία υγιή αντίδραση, όπου το άγχος λειτουργεί ως κίνητρο και εγρήγορση για συνέχιση της προσπάθειας.
Στο άλλο άκρο, όμως, το άγχος μπορεί να εκδηλωθεί με τη μορφή συμπτωμάτων στο επίπεδο του σώματος (ταχυκαρδία, ταχύπνοια, εφίδρωση, δερματικά εξανθήματα, πόνοι στην κοιλιά, το κεφάλι, διαταραχές στην όρεξη και στον ύπνο κ.λπ.), στο επίπεδο του συναισθήματος και της έκφρασης αυτού (ευερεθιστότητα, γρήγορες εναλλαγές της διάθεσης), αλλά και της σκέψης (κενά μνήμης και μπλοκάρισμα σκέψης, επαναλαμβανόμενες αρνητικές σκέψεις, μειωμένη αυτοεκτίμηση, αίσθηση ματαιότητας κ.λπ.).
Όπως έχει διαπιστωθεί, τα υψηλά επίπεδα άγχους των μαθητών συνδέονται με μία ασυνέχεια ανάμεσα στις σχολικές ικανότητές τους και τις επιδόσεις τους στα διαγωνίσματα και τις εξετάσεις. Με άλλα λόγια, παρ’ ότι οι ικανότητές τους μπορεί να είναι υψηλές, λόγω της παρέμβασης του έντονου άγχους, οι ικανότητες αυτές δεν αποκρυσταλλώνονται σε καλές επιδόσεις στα διαγωνίσματα.
Ο ρόλος των γονιών και της ευρύτερης οικογένειας εδώ είναι σημαντικός. Από την μία πλευρά, είναι οι άνθρωποι που θα διασφαλίσουν στον υποψήφιο τον χώρο και τον χρόνο που χρειάζεται για την προετοιμασία του. Παράλληλα όμως, είναι αυτοί που με την στάση τους απέναντι στο θέμα των σχολικών επιδόσεων, των εξετάσεων και της σημασίας που αποδίδουν σε αυτές για την μελλοντική πορεία του παιδιού τους, θα βοηθήσουν ή θα εμποδίσουν την προσπάθεια του μαθητή.
Έτσι, τις ημέρες των πανελληνίων αλλά και κατά το χρονικό διάστημα που προηγείται αυτών, θα ήταν σκόπιμο να συζητηθούν ανοιχτά οι ανάγκες του υποψηφίου, όπως αν χρειάζεται ησυχία και ποιες ώρες της ημέρας, αν υπάρχει ένας δικός του χώρος στον οποίο να μπορεί να απομονώνεται για να διαβάζει, ποιες ώρες είναι οι πιο παραγωγικές για τον ίδιο, αν χρειάζεται τη βοήθεια κάποιου μέλους της οικογένειας για την προετοιμασία του, κλπ, ούτως ώστε να διαμορφωθεί ένα περιβάλλον που θα εξυπηρετεί τις ανάγκες του.
Ταυτόχρονα, οι γονείς και το άμεσο περιβάλλον καλούνται στη διάρκεια αυτής της περιόδου να παρέχουν στον υποψήφιο την συναισθηματική και ψυχολογική υποστήριξη που χρειάζεται, αποφεύγοντας την επιπλέον φόρτισή του με άγχος αναφορικά με το πρόγραμμά του, την πορεία της μελέτης του, τις επιδόσεις που θα έχει στις εξετάσεις, και τα σενάρια τύπου «τι θα γίνει αν».
Πρόκειται για μία περίοδο στην οποία αρκεί να εκφραστεί η εμπιστοσύνη τους στις ικανότητές του και η διαθεσιμότητά τους για οτιδήποτε χρειάζεται ο υποψήφιος μαθητής. Εντός αυτού του πλαισίου, κρίνεται επίσης σκόπιμη η αποφυγή του πρώτου πληθυντικού σε οτιδήποτε αφορά την προετοιμασία ή τις επιδόσεις του μαθητή: Εξάλλου, δεν «δίνουμε» όλοι μαζί εξετάσεις, αλλά μόνο ο ίδιος ο μαθητής, που έχει καταβάλλει τη δική του προσπάθεια, σύμφωνα με τους δικούς του στόχους και τις δικές του δυνάμεις.
Μένοντας στο θέμα της συναισθηματικής και ψυχολογικής υποστήριξης, ιδιαίτερη έμφαση θα πρέπει να δοθεί στη διαθεσιμότητα του γονιού να ακούσει τα συναισθήματα του παιδιού, να τα αναγνωρίσει, να τα αποδεχθεί και να τα συζητήσει μαζί του. Συναισθήματα όπως ο φόβος και η αγωνία, καθώς και οι αρνητικές σκέψεις είναι αναμενόμενο να υπάρχουν σε αυτή την περίοδο.
Aπέναντι σε αυτά, ο γονιός θα χρειαστεί να κρατήσει μία στάση κατανόησης και ανοιχτής συζήτησης, βάζοντας τα πράγματα σε ρεαλιστική βάση και βοηθώντας τον έφηβο να συγκροτήσει τη σκέψη του, παρέχοντας πιθανές εναλλακτικές λύσεις. Υπό αυτή την οπτική, είναι σαφές ότι μία στάση που χαρακτηρίζεται από απειλές, μομφές, και συγκρίσεις με άλλους φίλους και/ή συγγενείς, μόνο βοηθητική δεν μπορεί να είναι.
Στα πιο πρακτικά ζητήματα, θα έλεγε κανείς πως, και σε αυτή την περίοδο της ζωής του παιδιού, η υπερπροστασία δεν εξυπηρετεί παρά τις ανάγκες του ίδιου του γονιού και σίγουρα όχι του εφήβου.
Μία διακριτική και υποστηρικτική παρουσία μέσα στο σπίτι, μία φροντιστική ματιά στον ύπνο και τη σωστή διατροφή του εφήβου και η διασφάλιση ότι ο έφηβος εξακολουθεί να έχει λίγο ελεύθερο χρόνο για τα προσωπικά του ενδιαφέροντα (παρέα με φίλους, αθλητισμός κλ.π.), είναι αρκετά για να δώσουν το μήνυμα της υποστήριξης, χωρίς αυτή να γίνεται υπερβολική για τον ίδιο τον έφηβο.
Η επιτυχία στις πανελλήνιες εξετάσεις δεν είναι καθοριστικής σημασίας για την ζωή ενός ανθρώπου. Οι επιλογές και οι δυνατότητες που έχει στη διάθεσή του ο κάθε ένας από εμάς είναι συνήθως πολυάριθμες- δυστυχώς όμως δεν είναι πάντοτε άμεσα ορατές.
Μία ψύχραιμη στάση απέναντι στην πρόκληση των εξετάσεων και μία ευρύτερη οπτική στις εναλλακτικές πορείες που μπορεί να ακολουθήσει κανείς σήμερα, σε συνδυασμό με την πάντα διαθέσιμη δυνατότητα της αλλαγής προσανατολισμού αργότερα στη ζωή, είναι πιο κοντά στην πραγματικότητα και πιο ανακουφιστική για τον ίδιο τον υποψήφιο και το περιβάλλον του.
* Συμβουλευτική ψυχολόγος, MSc., Υπ. διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών, Κινητή Μονάδα Ψυχικής Υγείας Δ Κυκλάδων ΕΠΑΨΥ, Κλιμάκιο Μήλου
EFSYN
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου