Μνήμη οχιά

του Ευάγγελου Αυδίκου*

Τι είναι η πατρίδα μας, αναρωτιόταν ο Πολέμης. Μέσα από συνεχείς ερωτήσεις -σχεδόν ρητορικές- έδωσε την απάντηση συμπεριλαμβάνοντας την ολότητα της χλωρίδας και της πανίδας. Τον πολιτισμό.

Ως έννοια είναι τόσο οικεία αλλά και τόσο ρευστή στη σημασιοδότησή της.

Στο όνομά της γίνονται επαναστάσεις αλλά και πραξικοπήματα. Γίνονται αιματηροί εμφύλιοι πόλεμοι με αφετηρία το διαφορετικό περιεχόμενο που της αποδίδεται από κάθε πλευρά.

Αλλοι ελαχιστοποιούν την αξία της υπερτονίζοντας την αναζήτηση είτε του κοσμοπολίτικου τόπου είτε της διεθνιστικής αλληλεγγύης, πέρα από σύνορα και πατρίδες.

Αλλοι ομνύουν στο όνομά της, την ώρα που την εμπορεύονται.

Πατριδοκάπηλοι που μετατρέπουν σε χρυσία και αναπαυτικές θεσμικές πολυθρόνες τα μεγάλα λόγια.

Ρευστή η πατρίδα και αέναη η αναζήτησή της. «Σε γυρεύω […] άφαντη […] και λέω δεν υπάρχεις σ’ ονειρεύτηκα κι αχειροποίητη σε χτίζω με το ράμφος μου».

Ο Γκανάς καταθέτει τη δική του αγωνία και τη διαρκή αναζήτηση να χτίσει τη δική του πατρίδα, σπυρί το σπυρί.

Είναι μια πατρίδα που μπορεί να γίνει ακόμη και «μητριά» για όσους οδοιπόρους και πρόσφυγες βρήκαν απάγκιο στα φιλόξενα εδάφη της.

Με μόνο εφόδιο τα σκίνα και το λάδι. Με το φως του ήλιου που δεν επιτρέπει τις ερεβώδεις πτυχές.

Φαίνεται πως η αέναη αναζήτηση της πατρίδας που ανοίγει τη φιλόστοργη αγκάλη της στους πονεμένους δεν είναι στις προτεραιότητες μιας μερίδας συμπολιτών μας.

Για ένα μέρος της πολιτικής τάξης η πατρίδα είναι, κάποιες φορές, ένα εξωτικό κάδρο σε νησιά ή σε μεθόρια ποτάμια.

Εικόνες που συντείνουν στη διαμόρφωση μιας άλλης πατριδοκαπηλίας. Εικόνες που στη συνέχεια αρχειοθετούνται.

Αποσύρονται από τη μνήμη της πολιτικής τάξης.

Δεν είμαι βέβαιος αν γνωρίζουν τους στίχους του Γκανά: «κι ο τόπος γράφεται ξανά βουνό – βουνό και δέντρο – δέντρο κι η θάλασσα φιλάει τη φτέρνα του κι η μνήμη οχιά που με δαγκώνει».

Απουσιάζει από πολλούς η μνήμη οχιά του ποιητή. Η ιστορική μνήμη.

Που εξοπλίζει με γνώση και σεβασμό του τόπου. Στην ολότητά του.

Αυτή η διαρκής αναζήτηση του τόπου φαίνεται πως έχει εξασθενήσει σε πολλούς ανθρώπους.

Κλασικό είναι το παράδειγμα του μπασκετικού παράγοντα. Που έχει βάλει θεμέλιους λίθους για την ανάπτυξη του μπάσκετ στην Ελλάδα.

Ομως, αποδείχτηκε εξασθενημένη η μνήμη οχιά. Πρόκειται για ένα κατάλοιπο μιας Ελλάδας που θεωρούσε πως η αμόλυντη επικράτεια έφτανε μέχρι τη γέφυρα του Νέστου, που είναι η πόρτα για τη Θράκη.

«Αλίμονο σ’ όποιον φοράει ματογυάλια» (Γκανάς).

*καθηγητής Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

efsyn