«Κοινά Αγαθά» και Δημοκρατία: Πώς η ανάγκη θα ξαναγίνει ιστορία

 

Τα «Κοινά Αγαθά», δηλαδή το νερό, οι λίμνες και τα ποτάμια, το έδαφος, τα δάση, οι ακτές, οι υγρότοποι, τα οικοσυστήματα, οι θάλασσες και οι φυσικοί πόροι είναι τα αγαθά της φύσης που εξασφαλίζουν τη ζωή στον πλανήτη.

του Γιάννη Μυλόπουλου

Και επιπλέον είναι όλα αυτά, χωρίς τα οποία δεν θα υπήρχε καμία παραγωγική δραστηριότητα στη γη.

Τα «Κοινά Αγαθά», συνεπώς, είναι αυτά που στηρίζουν την Ανάπτυξη.

Υπάρχουν δυο διακριτές αντιλήψεις για τα «Κοινά Αγαθά».

Σύμφωνα με την πρώτη, τα Κοινά Αγαθά δεν ανήκουν σε κανένα.

Και συνεπώς, εφόσον παραμένουν σε αυτό το καθεστώς, δεν υπάρχει και κανείς που να μπορεί να τα αξιοποιήσει και να τα προστατεύσει.

Σύμφωνα με αυτή την αντίληψη το δημόσιο είναι αναξιόπιστο, αντιπαραγωγικό και αναποτελεσματικό και συνεπώς δεν είναι ικανό να εγγυηθεί την αξιοποίηση και την προστασία των «Κοινών Αγαθών».

Πρόκειται για τη νεοφιλελεύθερη αντίληψη από την οποία αντλεί νομιμοποίηση η πολιτική της ιδιωτικοποίησης των Κοινών Αγαθών. 

Η πολιτική της ιδιωτικοποίησης υλοποιείται από τους νεοφιλελεύθερους με το άλλοθι αφενός της αξιοποίησής τους, προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι της Ανάπτυξης και αφετέρου της προστασίας και διατήρησής τους, προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι της Αειφορίας.

Η εκτεταμένη εφαρμογή αυτής της νεοφιλελεύθερης πολιτικής της ιδιωτικοποίησης των «Κοινών Αγαθών» έχει οδηγήσει σήμερα στην εκτεταμένη υποβάθμιση και την εξάντλησή τους, καθώς και στην ερημοποίηση της υπαίθρου. Και εντέλει έχει οδηγήσει στην καταστροφή της φύσης και των πόρων της.

Κι ακόμη χειρότερα, οι ιδιωτικοποιήσεις των «Κοινών Αγαθών» έχουν οδηγήσει στην υπερσυγκέντρωση του πλούτου σε μια ολιγαρχία.

Και αντίστοιχα, έχουν οδηγήσει στην φτωχοποίηση εκτεταμένων τμημάτων του πληθυσμού, που δεν έχουν ισότιμη πρόσβαση στον φυσικό πλούτο και στα αγαθά της Ανάπτυξης.

Η ιδιωτικοποίηση των «Κοινών Αγαθών» οδηγεί με βεβαιότητα στην κερδοσκοπική τους εκμετάλλευση και εντέλει στην εξάντληση και την καταστροφή τους από τις μεγάλες επιχειρήσεις που ελέγχουν σήμερα κατά κύριο λόγο τον πλούτο και τη δύναμη στον πλανήτη.

Έχει αποδειχθεί στην πράξη ότι οι ιδιώτες δεν έχουν ποτέ ως αντικείμενο των επενδύσεων που κάνουν σε «Κοινά Αγαθά» ούτε το κοινό καλό, ούτε την υγεία και την ακεραιότητα των οικοσυστημάτων.

Μόνη τους επιδίωξη είναι η αποκόμιση το δυνατόν περισσότερων κερδών, σε βάρος του φυσικού πλούτου.

Η αντίληψη της ιδιωτικοποίησης των «Κοινών Αγαθών», όμως, δεν είναι μονόδρομος. Υπάρχει και η άλλη, η αντίθετη άποψη, που υποστηρίζει ότι δεν ισχύει η αρχή ότι αυτά δεν ανήκουν σε κανένα.

Το αντίπαλο δέος της νεοφιλελεύθερης αντίληψης υποστηρίζει ότι τα «Κοινά Αγαθά» ανήκουν σε όλους.

Και συνεπώς πρέπει να αξιοποιούνται και να προστατεύονται με όρους δημόσιου συμφέροντος από φορείς που εκπροσωπούν το κοινωνικό σύνολο, όπως το Δημόσιο και  η Αυτοδιοίκηση.

Ο έλεγχος των «Κοινών Αγαθών» από φορείς που ανήκουν σε όλους και εκπροσωπούν το σύνολο της κοινωνίας, σε αντίθεση με την ανάθεσή τους σε μεμονωμένα επιχειρηματικά συμφέροντα που εκπροσωπούν τον εαυτό τους και την κερδοφορία τους, διασφαλίζει τον κοινωφελή χαρακτήρα τους και εγγυάται την αξιοποίηση, την προστασία και τη διατήρησή τους.

Και επιπλέον, εγγυάται την ισότιμη πρόσβαση όλων στα αγαθά της Ανάπτυξης. Μια αρχή που αποτελεί προϋπόθεση της προσπάθειας για επίτευξη των στόχων της Βιώσιμης Ανάπτυξης.

Σε αυτό το πνεύμα, η παρέμβαση του Αμερικανού γερουσιαστή Μπέρνι Σάντερς στη δεύτερη «Διεθνή Διάσκεψη για τη Δημοκρατία και τη Δικαιοσύνη» του Ινστιτούτου Αλέξη Τσίπρας, ήταν απολύτως καίρια και επίκαιρη.

Η ιδιωτικοποίηση των Κοινών Αγαθών προκαλεί τη συγκέντρωση του πλούτου και της δύναμης σε μια μικρή ολιγαρχία. Αυτή η ανισότητα στην κατανομής του πλούτου και συνεπώς και στη δύναμη στον πλανήτη, είναι το μεγάλο πρόβλημα της σημερινής εποχής.

Γιατί η υπερσυγκέντρωση του πλούτου και τη δύναμης σε λίγους στις μέρες μας είναι το μεγαλύτερο πλήγμα που έχει υποστεί η Δημοκρατία.

Καθώς οι μεγάλες ανισότητες μας επιστρέφουν σε ένα ολιγαρχικό καθεστώς, στο οποίο οι ηγεσίες δεν εκπροσωπούν, πια, την κοινωνία, αλλά μια ολιγαρχία του πλούτου.

Αυτό που χρειάζεται σήμερα είναι, σύμφωνα με τον Μπέρνι Σάντερς, η αλλαγή του πνευματικού υποδείγματος.

Να ξαναδώσουμε νόημα και ενδιαφέρον στη βαθύτερη σημασία της έννοιας των «Κοινών Αγαθών».

Να ξαναγίνουν, δηλαδή και πάλι τα Αγαθά που ανήκουν σε όλους. 

Και να πάψουν να είναι τα αγαθά που δεν ανήκουν σε κανένα. Και που γι’ αυτό μπορούν να ιδιωτικοποιηθούν, προκειμένου να αποτελέσουν αντικείμενο περαιτέρω διεύρυνσης του πλούτου και της δύναμης των λίγων που κυβερνούν σήμερα τον κόσμο.

Αν, μάλιστα, στα «Κοινά Αγαθά» προσδώσουμε τη διευρυμένη έννοια που δίνει ο Μπέρνι Σάντερς, συμπεριλαμβάνοντας εκτός από τα περιβαλλοντικά και τα κοινωνικά αγαθά και τις υπηρεσίες, όπως η Υγεία, η Παιδεία, η Ενέργεια, οι Μεταφορές, η Στέγη και η Εργασία, τότε η κατεύθυνση της Πολιτικής Αλλαγής που έχουμε ανάγκη σήμερα για να επαναφέρουμε τη Δημοκρατία είναι προφανής.

Η Δημοκρατία χρειάζεται το οξυγόνο της ανασύστασης του Κοινωνικού Κράτους και της επαναφοράς των «Κοινών Αγαθών» σε δημόσιο χαρακτήρα.

Οι 185 πόλεις της Ευρώπης, οι οποίες επανέφεραν τα τελευταία χρόνια το Νερό της ύδρευσης σε δημόσιο χαρακτήρα, προκειμένου να αντιμετωπίσουν την κατακόρυφη αύξηση της τιμής, την κατάρρευση των επενδύσεων και το κενό στη συντήρηση των υδραυλικών έργων, έκαναν τη μεγάλη αρχή.

Και αυτό δεν έγινε από ιδεοληψία, μια και εφαρμόστηκε στην φιλελεύθερη οικονομικά Ευρώπη από τη Γερμανία, την Γαλλία, την Αγγλία κλπ. Έγινε από ανάγκη.

Όπως από ανάγκη έκανε τη μεγάλη αλλαγή και η Γαλλία του Μακρόν, επανακρατικοποιώντας την Γαλλική ΔΕΗ προκειμένου να αντιμετωπίσει, προς όφελος των πολιτών, την ενεργειακή κρίση. Μια πολιτική που διασφάλισε τη μείωση των τιμών της ενέργειας στη Γαλλία.

Η ίδια ανάγκη, άλλωστε, της αντιμετώπισης της κατακόρυφης αύξησης των εισιτηρίων και της αντίστοιχης μείωσης της ποιότητας και της ασφάλειας των σιδηροδρομικών μεταφορών, οδήγησε το Κοινοβούλιο του Ηνωμένου Βασιλείου, το Νοέμβριο του 2024, να επανεθνικοποιήσει τους Βρετανικούς Σιδηροδρόμους.

Σε αντίθεση με την Ελλάδα του Μητσοτάκη, που ακόμη υφίσταται τις συνέπειες της ιδιωτικοποίησης της ΔΕΗ.

Πληρώνοντας τα ακριβότερα τιμολόγια ρεύματος στην Ευρώπη και περιμένοντας υπομονετικά την υλοποίηση της υπόσχεσης περί… αυτορρύθμισης της ενεργειακής αγοράς.

Αυτές οι πολιτικές αλλαγές που συμβαίνουν γύρω μας και που καθοδηγούνται από την ανάγκη, επαναφέροντας τα «Κοινά Αγαθά» σε δημόσιο χαρακτήρα, δείχνουν τον δρόμο για την αποκατάσταση της Δημοκρατίας από το πλήγμα που υπέστη λόγω των ιδιωτικοποιήσεων, που προκάλεσαν τις μεγάλες ανισότητες στην κατανομή του πλούτου και της δύναμης.

Ο Μπέρνι Σάντερς έδειξε τον δρόμο για τη μεγάλη Πολιτική Αλλαγή. Έδειξε, δηλαδή, πως η ανάγκη θα γίνει για μια ακόμη φορά ιστορία…

 TVXS