Γλυφοσάτη: Ανανέωση κερδών και κινδύνων

Η γλυφοσάτη αποτελεί το βαρύ πυροβολικό της Monsanto

του Πέτρου Κοντέ

Τη Δευτέρα, 27 Νοεμβρίου, η ειδική επιτροπή Περιβάλλοντος, Δημόσιας Υγείας και Ασφάλειας Τροφίμων της Κομισιόν ανανέωσε για πέντε χρόνια την άδεια χρήσης της γλυφοσάτης, κύριου συστατικού του πασίγνωστου φυτοφαρμάκου Roundup της Monsanto, ως δραστικής ουσίας σε φυτοχημικά προϊόντα. Η ανανέωση της άδειας έγινε μετά από ένα διετή σχεδόν διάλογο στα αρμόδια όργανα της ΕΕ, υπό τη σκιά αποκαλύψεων για τις επιπτώσεις της ουσίας στον ανθρώπινο οργανισμό και προσπαθειών συγκάλυψης τους από τη φυτοχημική πολυεθνική.

Η γλυφοσάτη αποτελεί το βαρύ πυροβολικό της Monsanto, καθώς είναι το βασικό συστατικό του πιο κερδοφόρου μη επιλεκτικού ζιζανιοκτόνου της εταιρείας, η οποία έχει αναπτύξει, επίσης, γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς, ανθεκτικούς στη δράση του, εξασφαλίζοντας μεγάλα κέρδη τόσο από την πώληση σπόρων όσο και από την πώληση κατάλληλων φυτοφαρμάκων για την καλλιέργειά τους. Η εν λόγω ουσία χρησιμοποιείται ευρέως στη γεωργία, αλλά και για ζιζανιοκτονία σε πάρκα, παιδικές χαρές και δημόσιους χώρους, ενώ η διείσδυσή της σε επεξεργασμένες τροφές και προϊόντα του πρωτογενούς αγροτικού τομέα είναι μεγάλη.

Το 2015 συσσωρευμένα επιστημονικά δεδομένα άρχισαν να τη συνδέουν με την εμφάνιση καρκίνου στον άνθρωπο. Ο Διεθνής Οργανισμός Ερευνών για τον Καρκίνο (IARC) του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, αναλύοντας τα επιστημονικά δεδομένα από προσβάσιμες στο κοινό έρευνες, ανεξάρτητες και αξιολογημένες από κριτές αντίστοιχου επιστημονικού αντικειμένου και αξίας, κατέταξε τη γλυφοσάτη στις πιθανές καρκινογόνες ουσίες. Αμέσως μετά η πολιτεία της Καλιφόρνιας απαγόρευσε τη χρήση της εντάσσοντάς την επίσης στον κατάλογο των καρκινογόνων, την ώρα που η εταιρεία αντιμετώπισε σειρά μηνύσεων για τις επιπτώσεις της στον ανθρώπινο οργανισμό.

Επιστημονική χειραγώγηση

Οι αρμόδιες ευρωπαϊκές υπηρεσίες, κατά την αξιολόγηση της ουσίας στη διαδικασία επαναδειοδότησής της, κατέληξαν σε διαφορετικό συμπέρασμα. Η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια Τροφίμων το 2015 θεώρησε ότι «είναι απίθανο η γλυφοσάτη να αποτελεί κίνδυνο καρκινογένεσης στους ανθρώπους» και ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Χημικών Προϊόντων το 2017 συμπέρανε ότι η ουσία δεν συνδέεται με περιπτώσεις καρκίνου στον άνθρωπο και ότι δεν θα έπρεπε να ταξινομηθεί ως μεταλλαξογόνο. Οι ευρωπαϊκές αρχές απέφυγαν να δώσουν στη δημοσιότητα τα στοιχεία των ερευνών στις οποίες βασίστηκαν τα πορίσματά τους, εγείροντας έτσι αμφιβολίες για την επιστημονική εγκυρότητα και αξιοπιστία των αποτελεσμάτων τους. Το ευρωπαϊκό τμήμα της Greenpeace ανακοίνωσε ότι οι ευρωπαϊκοί ελεγκτικοί μηχανισμοί βασίστηκαν στην ερμηνεία που έδωσε η ίδια η κατασκευάστρια εταιρεία σε μη δημοσιευμένα ερευνητικά αποτελέσματα. Παράλληλα, κατήγγειλε ότι ολόκληρα τμήματα της αξιολόγησής τους πάρθηκαν αυτούσια από την αίτηση που κατέθεσε η Monsanto για την εκ νέου αδειοδότησή της γλυφοσάτης, αγνοώντας έτσι σημαντικά επιστημονικά δεδομένα που οδήγησαν τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας στην ταξινόμηση της ουσίας στις πιθανές καρκινογόνες.

Την ίδια περίοδο, αμερικανικό δικαστήριο έδωσε στη δημοσιότητα ηλεκτρονική αλληλογραφία στελεχών και επιστημονικών συμβούλων της εταιρείας, η οποία υποδείκνυε ότι η Monsanto ήταν ο αφανής συγγραφέας πολλών επιστημονικών εργασιών που υποστήριζαν ότι η χρήση της γλυφοσάτης δεν παρουσίαζε κινδύνους για την υγεία των ανθρώπων, ενισχύοντας τις κατηγορίες για χειραγώγηση των αποτελεσμάτων προς όφελος των κερδών της. Η φυτοχημική εταιρεία μετά την ανακοίνωση της απόφασης κράτησε επιθετική στάση, ανάλογη της επίθεσης που εξαπέλυε εναντίον των επιστημόνων που επέμεναν στην επικινδυνότητα της ουσίας, υποστηρίζοντας ότι «η γλυφοσάτη πληρούσε όλα τα κριτήρια για 15ετή ανανέωση». Παράλληλα, το λόμπι 22 κατασκευαστών γλυφοσάτης στην ΕΕ, Glyphosate Task Force, υπερασπιζόμενο μια διαβλητή και στρεβλή επιστημονική μεθοδολογία που εξασφαλίζει όμως τεράστια κέρδη στην αγροχημική βιομηχανία, εκτιμά ότι η ψηφοφορία «κατηγορηματικά αγνόησε επιστημονικά στοιχεία και υπέκυψε στην πίεση της κοινής γνώμης και των πολιτικών πιέσεων».

Αλλαγή στάσης

Η αρμόδια ευρωπαϊκή επιτροπή αποφάσισε κατά πλειοψηφία, εξασφαλίζοντας τη θετική ψήφο περισσότερων από 16 κρατών μελών, που ταυτόχρονα αντιπροσωπεύουν πάνω από το 65% του πληθυσμού της ΕΕ, παρά τις πιέσεις των περιβαλλοντικών οργανώσεων και σχεδόν 1,5 εκατ. ευρωπαίων που συμμετείχαν μέσω συλλογής υπογραφών στη διαδικασία αδειοδότησης, ζητώντας την απαγόρευση της γλυφοσάτης. Σε αντίστοιχο ψήφισμα είχε καταλήξει και το ευρωκοινοβούλιο τον Οκτώβριο, ζητώντας την ολοκληρωτική απαγόρευση άμεσα της οικιακής και σε βάθος πενταετίας της αγροτικής χρήσης της ουσίας.

Στη συνεδρίαση κατά ψήφισαν 9 χώρες (Ελλάδα, Κύπρος, Μάλτα, Βέλγιο, Γαλλία, Ιταλία, Λουξεμβούργο, Κροατία και Αυστρία), ενώ η Πορτογαλία απείχε από την ψηφοφορία. Το θετικό αποτέλεσμα έκρινε η ψήφος του γερμανού υπουργού Γεωργίας, Κρίστιαν Σμίτ, μέλους των Χριστιανοκοινωνιστών της Βαυαρίας, που άλλαξε τη στάση της χώρας του η οποία μέχρι τώρα απείχε από τις σχετικές ψηφοφορίες, παρά την αρνητική στάση της υπουργού Περιβάλλοντος, Μπάρμπαρας Χέντριξ, που προέρχεται από το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα.

Σύγκρουση συμφερόντων

Η Άνγκελα Μέρκελ, που μετά το ναυάγιο των διαπραγματεύσεων για σχηματισμό κυβέρνησης με Φιλελεύθερους και Πράσινους, συνομιλεί τώρα με τον Μάρτιν Σουλτς για ανανέωση του μεγάλου συνασπισμού, δήλωσε ότι παρά τη συμφωνίας της με τον Σμιτ, αυτός έπραξε χωρίς να λάβει υπόψη τους κανόνες λειτουργίας της κυβέρνησης που θέλουν σε περίπτωση διαφωνίας των δύο εταίρων η χώρα να απέχει από ανάλογες ψηφοφορίες στα όργανα της ΕΕ. Η καγκελάριος φαίνεται να αρκείται στη δημόσια αυτή επίπληξη, χωρίς να επερωτά την απόφαση της επιτροπής που θα επισημοποιηθεί από την Κομισιόν στις 12 Δεκέμβριου. Άλλωστε, η συνέχιση της κυκλοφορίας του Roundup ευνοεί και τη γερμανικών συμφερόντων Μπάγιερν, που αυτή την περίοδο προχωρά στην εξαγορά της Monsanto έναντι 66 δισ. δολαρίων.

Ο γάλλος πρόεδρος από την άλλη, μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, δήλωσε ότι η Γαλλία θα απαγορεύσει το Roundup και τη γλυφοσάτη το αργότερο σε τρία χρόνια ή και νωρίτερα αν έχει βρεθεί εναλλακτική λύση. Η λέξη κλειδί εδώ είναι η «εναλλακτική», καθώς από το 2015, γαλλικές, ιταλικές και βελγικές εταιρείες εργάζονται στη δημιουργία ενός φυτοφαρμάκου που με βάση το πελαργονικό οξύ, ουσία που απαντάται φυσικά σε φυτά, στοχεύουν να εκθρονίσουν από την ευρωπαϊκή αγορά τον αμερικανικό αγροχημικό γίγαντα, πλήττοντας έτσι και γερμανικά συμφέροντα. Η ουσία αυτή, που χρησιμοποιείται και στο Roundup μαζί με τη γλυφοσάτη, παρουσιάζεται ως λιγότερο τοξική, γεγονός που επιτρέπει στις εταιρίες που την εμπορεύονται (παράγεται στη Γαλλία και διανέμεται εμπορικά από την ιταλική Novamont) να την παρουσιάζουν σαν τη «φυσική» εναλλακτική, μέχρι, ενδεχομένως, αποδείξεως του εναντίου.

ΕΠΟΧΗ