Κληρονομική ανισοκρατία

«Βαρύ κόστος όμως έχει η οικογενειοκρατική τεχνική και για τις δημοκρατίες. Τις μετατρέπει αν όχι σε οιονεί μοναρχίες, σίγουρα σε κληρονομικά αριστοκρατικά καθεστώτα που καταπατούν ως εκ της συστάσεώς τους την τυπική έστω ισότητα των πολιτών, η οποία αποτελεί μάλλον ευχολογική διατύπωση των Συνταγμάτων παρά επικύρωση της πραγματικότητας»

του Παντελή Μπουκάλα

Δεν είναι ελληνική ευρεσιτεχνία και αποκλειστικότητα ο νεποτισμός. Το λέει και τ’ όνομά του, με τη λατινική καταγωγή του. Αγιοι άνθρωποι οι Πάπες, μόνο που τίποτε το κοσμικό δεν τους ήταν ξένο, όπως συμβαίνει άλλωστε με σχεδόν όλους τους πνευματικούς. Το’χαν συνήθειο λοιπόν στα χρόνια της Αναγέννησης να χαρίζουν εκκλησιαστικά αξιώματα σε ανιψιούς και λοιπούς συγγενείς, για να δημιουργούν έναν κύκλο εμπίστων πέριξ του θρόνου τους. Από τον ανιψιό στα λατινικά, «nepos», γεννήθηκε ο νεποτισμός, η ανεψιοκρατία, σαν συνώνυμο της ευρύτερης οικογενειοκρατίας. 

Πρόκειται για μια τεχνική νομής και διανομής της εξουσίας θεμελιωμένη στη συγγένεια, πρωτίστως την εξ αίματος. Για τα τυραννικά καθεστώτα και τις μοναρχίες η τεχνική αυτή είναι η μόνη πρόσφορη ασπίδα προστασίας. Εξ ου και η κατάχρησή της, χαρακτηριστικότερη μορφή της οποίας υπήρξαν οι ενδοοικογενειακοί γάμοι ή έστω μέσα στο ίδιο σόι, ώστε να μην αραιώσει το διάλυμα της εξουσίας δι’ επιγαμιών. Περιφρονήθηκε έτσι ένα από τα ταμπού που συγκροτούν τις ανθρώπινες κοινωνίες, η αιμομιξία. Και το κόστος δεν πληρώθηκε μόνο με την εκδήλωση ορισμένων «βασιλικών» ασθενειών.

Βαρύ κόστος όμως έχει η οικογενειοκρατική τεχνική και για τις δημοκρατίες. Τις μετατρέπει αν όχι σε οιονεί μοναρχίες, σίγουρα σε κληρονομικά αριστοκρατικά καθεστώτα που καταπατούν ως εκ της συστάσεώς τους την τυπική έστω ισότητα των πολιτών, η οποία αποτελεί μάλλον ευχολογική διατύπωση των Συνταγμάτων παρά επικύρωση της πραγματικότητας. Ας μην περιορίσουμε στην πολιτική το «σόι πάει το βασίλειο». Θα ήταν άδικο. Οι καθηγητικοί τίτλοι σε ορισμένες πανεπιστημιακές σχολές είναι σχεδόν κληρονομικοί, και η απόκτησή τους δεν είναι πάντα αξιοκρατική.

Και ο τσαγκάρης μάθαινε την τέχνη του στα παιδιά του και τα προόριζε για διαδόχους του, και ο κουρέας, και ο οργανοπαίχτης επίσης. Με το πρώτο κακοφτιαγμένο παπούτσι όμως ή με την πρώτη αιματηρή ξυραφιά, ο νεαρός συνεχιστής θα έχανε τον πελάτη – κι όσους θα πληροφορούνταν την ατζαμοσύνη του. Και μετά τα φάλτσα σε ένα-δυο πανηγύρια, ο βιολιτζής ή ο κλαριτζής θα έπρεπε ν’αλλάξει νομό για να μην πεινάσει. Δεν θα τον έσωζε η φήμη του πατέρα του. Στην πολιτική όμως αυτός ο νόμος της αγοράς δεν ισχύει. Χάρη στο προστατευτικό σύστημα που προλαβαίνουν να δημιουργήσουν οι ιδρυτές, οι κληρονόμοι θα κάνουν μια χαρά καριέρα, ακόμα κι αν η μετριότητά τους είναι εξόφθαλμη. Τα παραδείγματα περιττεύουν.

καθημερινή