Αντιγόνη με Ⓐ Αναρχικό

Ο πρώτος που μας λέει ότι όχι μόνο δεν είναι κακό να είναι κάποιος αναρχικός, αλλά είναι και επιβεβλημένο, είναι ο Αισχύλος*

του Ευάγγελου Κωνσταντέλου

Κάθε φορά που ακούγεται στη δημόσια σφαίρα μία κριτική για επεισόδια μεταξύ των αντικοινωνικών σωμάτων ασφαλείας ή των δήθεν μονάδων αποκατάστασης της τάξης με τους νέους, τότε μικρόνοες και αναιδείς, τυχάρπαστοι πολιτικάντηδες και δημόσιοι τραγέλαφοι επιρρίπτουν τις ευθύνες στους «αναρχικούς»… που είναι βίαιοι, βάνδαλοι, βάρβαροι, βδελύγματα της κοινωνίας, που διαρρηγνύουν τον κοινωνικό ιστό και διασαλεύουν την κοινωνική ειρήνη και ευταξία. Όλος αυτός ο συρφετός απαιδευσίας, συντηρητισμού και άγνοιας, με ευκολία κατηγορεί ό,τι παράγει μια επαναστατημένη και αγανακτισμένη νεολαία, με σκοπό να δημιουργήσει μια ατμόσφαιρα αστάθειας και αταξίας, που είναι ενάντια σε κάθε «νοικοκυραίο». Με αυτόν το τρόπο η κυρίαρχη τάξη διαθέτει έναν έτοιμο αποδιοπομπαίο τράγο, κάθε φορά που οι επιθέσεις της στις υπόλοιπες κοινωνικές τάξεις προκαλούν αντιδράσεις. Οι συντηρητικοί και οπισθοδρομικοί εκπρόσωποι των «νοικοκυραίων» και της υπόλοιπης διεφθαρμένης και εκφυλισμένης lumpenbourgeoisie, η οποία βρωμά και ζέχνει μέσα από τη μούργα του ρατσισμού, της ξενοφοβίας, της ομοφοβίας και του μισανθρωπισμού της, που έχει κατακαθίσει και λειτουργεί σε βάρος της κοινωνίας, πάντα θα μιλούν για την αυθαιρεσία και την ανυπακοή των αναρχικών και όσων μοιάζουν με αναρχικούς (δηλαδή όλους τους επαναστατημένους ανθρώπους). Λες και είναι κακό … να είναι κάποιος αναρχικός.

Ο πρώτος που μας λέει, ότι όχι μόνο δεν είναι κακό να είναι κάποιος αναρχικός, αλλά είναι και επιβεβλημένο, είναι ο Αισχύλος, ο οποίος είναι ο μεγάλος εχθρός όλων των ψευδολόγων, των διαθετώντων νωθρής διάνοιας και των μη διαθετώντων φαιάν ουσίαν επί της άνω κεφαλής των. Η αμόργη λοιπόν της σημερινής νεοφιλελεύθερης παρακμής δεν μπορεί να κατανοήσει, τι είναι αναρχία ή αναρχισμός, για τον απλούστατο λόγο ότι είναι αμαθής, ακαλλιέργητη, απαίδευτη, κούφια, ασπούδαχτη και αστοιχείωτη… μια χέρσα γη. Το αποδεικνύουν άλλωστε τα βιογραφικά της «αριστείας» τους. Αναρχία, επομένως για αυτές τις αντιλήψεις των άλογων σημαίνει … απουσία τάξης, έλλειψη οργάνωσης και τακτοποίησης, βαρβαρότητα, καταστροφές και οι δέκα πληγές του Φαραώ που απειλούν την κοινωνική τάξη και την εύρυθμη λειτουργία του κράτους, και κύριο μέλημά τους είναι, να αμολούν κάθε φορά τους βοεβόδες του Χρυσοχοΐδη για να την πατάξουν. Αταξία όμως (και πνευματική αταραξία) υπάρχει και σε όσους αναπαράγουν και διαδίδουν με αυθαίρετο τρόπο ψεύδη, που πλήττουν αλλά και διαπομπεύουν τον αναρχικό χώρο.

Έξω λοιπόν από την επτάπυλη πόλη της Θήβας υπάρχει μια κοπέλα με το όνομα Αντιγόνη, η οποία θα γίνει μάρτυρας μιας από τις πιο δραματικές σκηνές της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας. Θα δει τα δυο της αδέρφια να αλληλοσκοτώνονται. Ο Ετεοκλής και ο Πολυνείκης διεκδικώντας το θρόνο της πόλης θα εμπλακούν σε πόλεμο. Οι κρατούντες και εξουσιαστές της πόλης θα αποφασίσουν. Ο Ετεοκλής θα ταφεί με τιμές ως ήρωας, ενώ ο Πολυνείκης θα αφεθεί άθαφτος ως προδότης και το σώμα του θα γίνει βορά στους σκύλους και τα όρνια. Η αναρχική ψυχή όμως της Αντιγόνης θα επαναστατήσει ενάντια στις βουλές των αρχόντων της Θήβας και θα απαντήσει στον κήρυκα, ο οποίος της μεταφέρει τη διαταγή, να μην τολμήσει να θάψει τον Πολυνείκη, «Μα κι εγώ λέω σ᾽ αυτούς τους άρχοντες της Θήβας, κι αν δε βρεθεί κανείς μαζί μου να τον θάψει, πάνω μου εγώ τον κίνδυνο μόνη θα πάρω τον αδερφό μου θάβοντας· κι ούτε ντρέπομαι να επιδείξω τέτοια απειθαρχία και ανυπακοή στην πόλη». «Αναρχίαν πόλει» μας λέει γλυκά ο Αισχύλος, δηλαδή ανυπακοή στο κράτος, ανυπακοή σε κάθε αυθαιρεσία της εξουσίας, γεγονός που καταδεικνύει, ότι σίγουρα θα έπρεπε οι κρατούντες να έχουν εξοικειωθεί με μια τέτοια ιδέα.

Η αναρχία ποτέ δεν έπαψε μέσα στην ιστορία να αποτελεί μια ιδέα ουσιαστική, καθώς από τα αρχαία χρόνια διαφαίνονταν η φύση των κρατών ως μορφές καταπίεσης και υποταγής. Γνωστή είναι η αντίληψη των στωικών και ειδικά του Ζήνωνα, Κύπριου φιλοσόφου από το Κίτιο της Λάρνακας, ο οποίος αποστρεφόταν την απόλυτη δύναμη του κράτους, αλλά και τους μηχανισμούς επέμβασης και κρατισμού. Και οι κυνικοί όμως φιλόσοφοι με τον Διογένη και τον Κράτη ή αργότερα στα ρωμαϊκά χρόνια και τον μεσαίωνα οι διάφορες θρησκευτικές σέχτες, κήρυτταν … αναρχικές ιδέες. Ακόμη, με την Αναγέννηση, τον Διαφωτισμό και τη Γαλλική Επανάσταση εμφανίζεται η τάση για την απελευθέρωση του ατόμου από τα δεσμά του βίαιου και αυταρχικού κράτους και τη μεγάλη εμπιστοσύνη στις ιδιότητες της αυτο-οργάνωσης της κοινωνίας και αυτονομίας του ανθρώπου, θεμελιώνοντας έτσι μια ιδεολογία αντιεξουσιαστική για μια αταξική κοινωνία. Αυτό, είτε το θεωρεί κανείς ουτοπικό, είτε το θεωρεί ανεδαφικό, είτε ακόμη και επικίνδυνο για τις δομές που διαμόρφωσε η ιστορία και ο πολιτισμός, δεν παύει να αποτελεί μια ιδεολογία, μια ιδέα ενός ιδανικού τρόπου ζωής, πράγμα που προϋποθέτει συνεχή προσπάθεια, αγώνες και κάτι ουσιαστικό, που η σύγχρονη νεοφιλελεύθερη μετριότητα αγνοεί … διάβασμα και σπουδή. Σε γενικές γραμμές η αναρχία ή ο αναρχισμός ως ιδεολογία στοχεύει σε μια αταξική κοινωνία ανθρώπων, χωρίς εξαναγκασμούς και εκμετάλλευση, οριζόντια οργάνωση και μια από κοινού ιδιοκτησία και χρήση των αγαθών που παράγονται.

Ο πρώτος θεωρητικός της αναρχίας ήταν ο Γάλλος πολιτικός, φιλόσοφος και σοσιαλιστής Pierre-Joseph Proudhon (1809-1865), ο οποίος επηρεασμένος από τους Hegel, Kant και Rousseau θα διατυπώσει την άποψη περί ατομικής ιδιοκτησίας, την οποία θα θεωρήσει μια κατάσταση αδικίας. Ο Proudhon θα θεωρήσει και αυτός το κράτος ένα κατασκεύασμα καταπίεσης και ολοκληρωτισμού και θα προτείνει τη διάλυση και την αντικατάστασή του από μικρές αυτοδιοικούμενες κοινότητες, οι οποίες θα έχουν μοναδικό τους κίνητρο την παραγωγή και την κυκλοφορία των αγαθών στη βάση μιας αμοιβαίας συνεργασίας. Ο Proudhon μπορεί να θεωρείται ο πρώτος και ο σημαντικότερος θεωρητικός της αναρχίας, ο πιο επαναστατικός όμως είναι ο Mikhail Bakunin (1814- 1876). Με τον Bakunin συντελείται και ιστορικά η διαφορά, που υπάρχει ανάμεσα στους μαρξιστές και τους αναρχικούς. Με τον Bakunin ουσιαστικά αρχίζει το αναρχικό κίνημα κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα, να επηρεάζει τον κόσμο, τον οποίο οι αναρχικές ενώσεις καλούσαν σε εξέγερση. Αξίζει να σημειωθεί, ότι ο Bakunin και οι υποστηρικτές του άσκησαν μεγάλη επίδραση στις εργασίες της Α΄ Διεθνούς.

Ο Bakunin με τους συντρόφους του θα συγκρουστούν με τον Marx διεκδικώντας να αναλάβουν τα ηνία του σοσιαλιστικού κινήματος. Εδώ αρχίζει να διαφαίνεται και η διαφορά που κάνει κάθε νεοφιλελεύθερο να σε κοιτά με μάτια γουρλωτά αδυνατώντας να κατανοήσει τη διάκριση. Ο Marx επεδίωκε τη δικτατορία του προλεταριάτου, ενώ ο Bakunin ζητούσε την άμεση κατάργηση του κράτους, φοβούμενος ότι υπάρχει κίνδυνος να αντικατασταθεί μια παλιά μορφή βίας και αδικίας από μια νέα. Η διαφορά βέβαια μεταξύ Μαρξιστών και Αναρχικών θα γίνει εντελώς εμφανής και ξεκάθαρη με έναν πρώην Ρώσο πρίγκιπα και αναρχικό φιλόσοφο, τον Pyotr Alexeyevich Kropotkin (1842-1921). Ο Kropotkin απέρριπτε την αιχμαλωσία του κράτους και διακήρυττε την αντίθεσή του σε οποιονδήποτε νέο μηχανισμό εξουσίας. Πιο απλά υποστήριζε, πως θα άλλαζαν μόνο τα πρόσωπα των καταπιεστών. Αυτή ήταν και η πάγια αντίληψη του Kropotkin αλλά και των άλλων αναρχικών, ότι οι άνθρωποι που ασκούν εξουσία είναι κατά κανόνα διεφθαρμένοι ή έχουν ροπή προς τη διαφθορά, με αποτέλεσμα να γίνονται άδικοι. Εχθρός δηλαδή της κοινωνίας είναι η εξουσία, είναι όσοι την ασκούν αλλά και όπου την ασκούν.

Αναρχικοί λοιπόν δεν είναι οι προβοκάτορες της άρχουσας τάξης, ούτε οι άνθρωποι του παρακράτους που παρεισφρέουν σε διαδηλώσεις και πορείες, ούτε οι προπαγανδιστές που εμμονικά επαναλαμβάνουν τον όρο «αναρχία», για να δείξουν, ότι η σκεπτόμενη και επαναστατημένη νεολαία επιδιώκει το χάος. Χάος επιδιώκει η νεοφιλελεύθερη φαιδρότητα, που κυβερνά, η οποία καμουφλαρισμένη πίσω από τις γραβάτες της χρησιμοποιεί το κράτος για τις δόλιες μεθοδεύσεις της. Το τί είναι αναρχία το δείχνει εμφατικά και το σύμβολο με τον κύκλο και το κεφαλαίο Α, το οποίο είναι παρμένο από μια φράση του Proudhon: A(narchie) est o(rde) (η αναρχία είναι τάξη). Είναι η ανυπότακτη, απείθαρχη και συνάμα συνειδητοποιημένη και με επίγνωση νεολαία, που επιδιώκει την ευταξία και την αποκατάσταση κάθε αδικίας. Δηλαδή μια Αντιγόνη με Ⓐ … αναρχικό.

* Υ.Γ.: Ενημερώθηκα, ότι έχω δημιουργήσει ολόκληρο φιλολογικό πρόβλημα στους αναγνώστες του Κουτιού της Πανδώρας για το αν έχω μπερδέψει τους αρχαίους μας τραγικούς ποιητές. Η αρχαία τραγωδία με τίτλο «Αντιγόνη» είναι του Σοφοκλή. Όμως η Αντιγόνη εμφανίζεται και στην αρχαία τραγωδία του Αισχύλου με τίτλο «Επτά επί Θήβας» να λέει σε άπταιστα αρχαία ελληνικά: 

«ἐγὼ δὲ Καδμείων γε προστάταις λέγω·
ἢν μή τις ἄλλος τόνδε συνθάπτειν θέλῃ,
ἐγώ σφε θάψω κἀνὰ κίνδυνον βαλῶ
θάψασ᾽ ἀδελφὸν τὸν ἐμόν, οὐδ᾽ αἰσχύνομαι
ἔχουσ᾽ ἄπιστον τήνδ᾽ ἀναρχίαν πόλει.» (Αισχύλος, Ἑπτὰ ἐπὶ Θήβας, 1032-1036)

κουτι πανδώρας