Άνθρωποι των δύο αιώνων και του ενός

του Θανάση Βασιλείου

Ανθρωποι δύο αιώνων είναι όσοι γεννήθηκαν πριν από το 2000 και συνεχίζουν στον 21ο. Ανθρωποι του ενός αιώνα είναι όσοι γεννήθηκαν στην πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα και μεγαλώνουν μόνον σε αυτόν. Οι δεύτεροι μετά βίας θα θυμούνται τον Ομπάμα ή τον Γιώργο Παπανδρέου στο Καστελόριζο. Ομως τι ξέρουμε για τη νεολαία του 21ου αιώνα (τη λεγόμενη «Γενιά Ζ», αλλιώς iGeneration, ή μετα-Millennials); Είμαστε δίκαιοι στις διαγενεακές διευθετήσεις; Αγαπάμε τα παιδιά μας;

Ο δείκτης κοινωνικής δικαιοσύνης, που διερευνά τις ευκαιρίες κοινωνικής συμμετοχής σε 41 χώρες (Ε.Ε. και ΟΟΣΑ) με βάση ποσοτικά και ποιοτικά κριτήρια μετρώντας έξι διαστάσεις (φτώχεια, εκπαίδευση, αγορά εργασίας, διαγενεακή δικαιοσύνη, υγεία, κοινωνική ένταξη και διακρίσεις/αποκλεισμούς), μιλάει. Βοά! Σε 41 χώρες η Ελλάδα κατέχει την 35η θέση (πρώτες οι Ισλανδία, Νορβηγία, Δανία, 10η η Γερμανία και τελευταίες οι, συνήθεις ύποπτοι, Τουρκία και Μεξικό).

Στον δείκτη απασχόλησης η Ελλάδα έπεσε από το 61,4% το 2009 στο 54,9 το 2019. Στο ποσοστό ανεργίας μακράν είμαστε πρώτοι (19,5%)… από το τέλος στις 41 χώρες (15,4% η Ισπανία και 11,1% η Τουρκία).

Ομοίως, μακράν πρώτοι (39,9%) στην ανεργία των νέων το 2019 (ακολουθεί η Ισπανία με 34,3%). Πρώτοι (70,1%) στο ποσοστό της ακούσιας (involuntary) μερικής απασχόλησης. Τέλος, είμαστε στον πάτο της διαγενεακής δικαιοσύνης. Ηγουν, φτύνουμε κανονικά τα παιδιά μας (με εκτιμώμενο βάρος στα 371.000 δολάρια ανά παιδί που γεννιέται).

Οι άνθρωποι των δύο αιώνων, οι μεταπολεμικοί baby boomers (που γεννήθηκαν μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, από το 1946 έως το 1964, συνταξιούχοι σήμερα), η Γενιά X (ή και γενιά των «Plurals» που γεννήθηκαν από το 1965 έως τις αρχές της δεκαετίας του ’80) βίωσαν την παγκοσμιοποίηση, το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, την τρομοκρατία κ.λπ. αλλά και την τεχνολογική και επικοινωνιακή επανάσταση.

Οι Millennials (ή αλλιώς Γενιά Y στην οποία ανήκουν όσοι γεννήθηκαν μεταξύ του 1980 και του 2000) -τελευταία γενιά του 20ού αιώνα- βίωσαν τα δύσκολα. Οι σημερινοί 30-40ρηδες, εθισμένοι στην τεχνολογία, σε σημαντικό βαθμό άνεργοι (σε σχέση με τους γονείς τους στην αντίστοιχη ηλικία), έχουν χαμηλότερη αγοραστική δύναμη. Αρκετοί από αυτούς ονομάζονται και «Γενιά Μπούμερανγκ» (έφυγαν από το πατρικό και ξαναγύρισαν ηττημένοι, απένταροι, επιβαρύνοντας τη ζωή των γονιών τους και των παππούδων τους).

Η iGeneration δεν γνώρισε τον κόσμο χωρίς Διαδίκτυο. Αλλά γνωρίζει τη ματαίωση των ιδανικών. Μεγαλώνει με θραύσματα∙ με εικόνες βίας, κινδύνου∙ με το κιτς της τηλεόρασης∙ της ευκολίας. Ζει με ένα smartphone στο χέρι. Δεν ξέρει καν πώς λειτουργεί ένα τηλέφωνο με στρογγυλό καντράν. Μισοξέρει για την «Αθήνα 2004». Αλλά ξέρει να ζει σε ποικιλία φυλών, φύλων, σεξουαλικότητας και τάξεων. Είναι η γενιά της εποχής της. Εχει ανοιχτό σύμπαν, μια εικόνα για τις ζωές, τις εμπειρίες, τα συναισθήματα και τις σκέψεις των εφήβων στον κόσμο, από διαφορετικές τάξεις, εθνικότητες, πολιτισμούς, σχολεία και περιβάλλοντα.

Ο προηγούμενος 20ός και ο προ-προηγούμενος 19ος, το δίχως άλλο, είναι η σκευή μας. Αλλωστε είμαστε παρατηρητές εικόνων του 19ου αιώνα. Ομως ώς ένα βαθμό μπορούν οι προηγούμενοι αιώνες να υπαγορεύσουν πολιτικές για τον 21ο. Πιθανότατα και να μην έχουν να πουν τίποτα στους περισσότερους μεταβαίνοντες από το κάρβουνο στην πράσινη οικονομία – παρά κάτι για την αύξηση των κοινωνικών ανισοτήτων.

Πάντως η υπόθεση ότι κάθε επόμενη γενιά θα ζει καλύτερα από την προηγούμενη έχει χρώμα χωματί. Ισχυε για το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα ως σχετικά ακριβής παραδοχή. Ομως το συγκλονιστικό συμπέρασμα της Εκθεσης του 2019 για την Κοινωνική Δικαιοσύνη στην Ε.Ε. και στον ΟΟΣΑ, που δημοσιεύτηκε πρόσφατα από το Bertelsmann Stiftung (απ’ όπου και τα στοιχεία), είναι ότι ούτε η εργασία αποτελεί πλέον εγγύηση για άνετο βιοτικό επίπεδο.

Ισως, αν αφουγκραζόμασταν τους ανθρώπους των δύο αιώνων και, ως συνέχειά τους, εκείνους του ενός, θα ρίχναμε αλλιώς τα χαρτιά. Θα ανοίγαμε διαφορετική κουβέντα για τους προϋπολογισμούς, την ασφάλεια, την τάξη, τις απεργίες, το μεταναστευτικό, την Ευρώπη, την Τουρκία, και τα σαράκια της καθημερινής ζωής.

Θα βλέπαμε την αναπαραγωγή της κοινωνίας ως συμμετοχή και όχι ως αποκλεισμό∙ ως συνέχεια που τρέφει∙ ως πράξη ελευθερίας και χορό μέλλοντος. Οχι ως ετεροτοπία τού «τώρα» και πολιτικών που -με κάψουλες, ξόρκια και περισσή μικροψυχιά- εξαντλούν την ευρηματικότητα και τα αντανακλαστικά τους με ορίζοντα τις επόμενες εκλογές. Για το επιμύθιο της υπόθεσης να θυμίσω ότι τον 19ο αιώνα ο Μαρξ (για όσους τον υπολήπτονται ακόμα) μελετούσε στατιστικές στη Βιβλιοθήκη του Βρετανικού Μουσείου.

efsyn