Πολιτική διαπλοκή και θαλασσοδάνεια

του Νίκου Παρασκευόπουλου*

Προσχέδια και άλλα κείμενα στα οποία θα στηριχθεί το πόρισμα της Επιτροπής της Βουλής για τη δανειοδότηση των κομμάτων και των ΜΜΕ έχουν ήδη αρχίσει να εμφανίζονται. Αυτά, καθώς και όσα έχουν γίνει ήδη ευρύτερα γνωστά λόγω της δημοσιότητας των συνεδριάσεων, δείχνουν ότι δάνεια χωρίς επαρκείς εγγυήσεις επιστροφής δόθηκαν.

Οι ενδείξεις αυτές πιθανώς αύριο να τραπούν σε βεβαιότητες. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τότε θα μπορούμε χωρίς επιφυλάξεις να αναφερόμαστε στο μεγαλύτερο οικονομικό σκάνδαλο της νεότερης ιστορίας της χώρας μας. Ομως εδώ το θέμα δεν είναι το ίδιο το πόρισμα, αλλά κάποια εκτός πεδίου έρευνας ζητήματα, που πρέπει να προσδιορίσουν τα επόμενα βήματα ενός ανυποχώρητου αγώνα κατά της διαφθοράς.

Αρχίζω με τα απλά: κατά τα τελευταία χρόνια, η δωροδοκία στα πολύ ψηλά (ή χαμηλά, με την έννοια του βαθέος κράτους) κλιμάκια δεν γίνεται με μετρητά μεταφερόμενα σε βαλίτσες κ.λπ. Οι επιτήδειοι δεν διακινδυνεύουν το ενδεχόμενο να συλληφθούν οι κομιστές-μπράβοι. Η αρνητική εμπειρία του παρελθόντος τούς έκανε προσεκτικότερους.

Συντρέχει όμως και ένας άλλος λόγος για την αλλαγή τακτικής. Τα «μαύρα» χρήματα στη συνέχεια, προκειμένου να καταναλωθούν ή να επενδυθούν, θα χρειαστούν ξέπλυμα. Αδύνατο; Δυστυχώς δυνατό, αλλά με ρίσκο αποκάλυψης.

Επιπλέον το οικονομικό κόστος του ξεπλύματος είναι μεγάλο: ο λήπτης των «μαύρων» χρημάτων πρέπει να δείξει ότι είχε ισόποσα νόμιμα έσοδα. Δηλαδή εισοδήματα για τα οποία εκδόθηκαν εικονικές αποδείξεις ή τιμολόγια είσπραξης από μια επιχείρηση.

Για τα εικονικά αυτά παραστατικά θα πληρωθούν ΦΠΑ και αργότερα φόροι εισοδήματος κ.λπ., ενώ και η λειτουργία της ίδιας της επιχείρησης (συνήθως ειδών ή υπηρεσιών πολυτελείας) έχει το κόστος της. Μετά το ξέπλυμά του το χρήμα μένει μισό. Ισως ούτε καν μισό.

Αντίθετα, ένα θαλασσοδάνειο μπορεί κάλλιστα να συνθέτει μαύρη δοσοληψία με χρήματα δυνάμενα αμέσως να χρησιμοποιηθούν στην αγορά, σαν καθαρά. «Ιδού η πηγή, η Τράπεζα».

Εντοπίζεται όμως κι άλλη σημαντική διαφορά μεταξύ παραδοσιακής δωροδοκίας «με βαλίτσες» και θαλασσοδανείου.

Στην πρώτη περίπτωση, η δυσκολία απόδειξης οφείλεται στο γεγονός ότι η παράδοση του «πακέτου» πρέπει να συλληφθεί εν τω πράττεσθαι. Αυτό είναι πολύ δύσκολο και κάποτε επικίνδυνο. Στο θαλασσοδάνειο αντίθετα η μεταφορά είναι ολοφάνερη. Αποτυπώνεται σε έγγραφα παντού.

Το δύσκολο είναι να αποδειχθεί το αντάλλαγμα. Αυτό που στοιχειοθετεί το κίνητρο, αλλά και την ουσία της παρανομίας και οδηγεί απευθείας στον πυρήνα της διαφθοράς της πολιτικής, της οικονομικής και της κοινωνικής ζωής του τόπου. Του κάθε τόπου.

Το αντικείμενο της Επιτροπής που τώρα θα παρουσιάσει το έργο της δεν ήταν τα ανταλλάγματα, αλλά τα ίδια τα θαλασσοδάνεια και η κανονικότητα -ή μη- της χορήγησής τους. Αν όμως τα επικείμενα πορίσματα θα αποκαλύψουν ευθύνες, τότε ό,τι τώρα δεν μπορεί να προεξοφληθεί θα προκύψει ως νέο σημαντικό ζητούμενο:

Γιατί άραγε η Τράπεζα έδωσε χρήματα -πολλά χρήματα- στο Α’ κόμμα ή ΜΜΕ χωρίς εγγυήσεις επιστροφής; Επαψε να επιδιώκει την κερδοφορία ή όντως είχε ένα όφελος;

Ακόμη και αν με τις εργασίες της Επιτροπής δεν προκύπτουν συγκεκριμένα ανταλλάγματα, αυτά μπορούν να αναδυθούν μετά, από μελλοντικές έρευνες. Με βάση όμως τη βιβλιογραφία της εγκληματολογίας και της οικονομικής διαφθοράς, δηλαδή τη θεωρία, καταγράφονται εδώ πιθανοί τρόποι-κανάλια για ανταλλάγματα. Σημειώνω, λοιπόν.

Ο λήπτης πολιτικός μπορεί να εξασφαλίσει στην Τράπεζα -ή στις Τράπεζες- ένα ευνοϊκό νομοθετικό περιβάλλον, που τυχαίνει να χρειάζεται, με διατάξεις ή κανονισμούς λίγο προγενέστερους ή μεταγενέστερους της χορήγησης του ποσού. Ισως εδώ θυμηθούν πολλοί την υπόθεση Κοσκωτά.

Φυσικά στην περίπτωση των ΜΜΕ πιθανό φαίνεται και ένα «θα γράφω ό,τι θέλεις». Φαίνεται μικρό και ίσως ούτως ή άλλως αναμενόμενο το αντάλλαγμα. Μπορεί όμως να φθάνει στη συγγραφή «συμβολαίων πολιτικού θανάτου» για την εξόντωση αντιπάλων. Πρόσφατα άρθρο-έρευνα της εφημερίδας αυτής επιβεβαίωσε την κατασκευή φανταστικών ειδήσεων για το πεδίο της πολιτικής.

Τρίτη αντιπαροχή μπορεί να είναι ο ορισμός προσώπων στις διοικήσεις ή γενικά σε θέσεις-κλειδιά, τα οποία θα διασφαλίζουν «ροές», απυρόβλητα και άλλα συναφή στην πρόθυμη για θαλασσοδάνειο Τράπεζα.

Το τέταρτο κανάλι ανταλλαγμάτων έχει σχέση με τον έλεγχο των Τραπεζών. Ο πολιτικός μπορεί -κάποτε- να επηρεάσει τον κεντρικό οικονομικό έλεγχο των Τραπεζών, ώστε να αμελούνται κυρώσεις για πληθωρικές (π.χ. καταναλωτικά δάνεια) ή χωρίς εγγυήσεις χορηγήσεις.

Ως τώρα τα ανταλλάγματα των θαλασσοδανείων, άμεσα ή έμμεσα εξαρτώμενα από πολιτικές παρεμβάσεις, εξαρχής έμειναν εκτός πεδίου έρευνας της Επιτροπής. Αποτελούν ωστόσο ακριβώς την ομίχλη μέσα στην οποία κρύβονται οι ευθύνες των πολιτικών προσώπων που κυβερνούσαν ή συγκυβερνούσαν στις αντίστοιχες περιόδους. Εδώ βρίσκονται τα ζητούμενα της επόμενης μέρας.

* ομότιμος καθηγητής ΑΠΘ, βουλευτής