"Ας αναρωτηθούμε λοιπόν: Τι σχέση μπορεί να έχει το σημερινό ποδόσφαιρο με τον ελληνικό πολιτισμό;"
του Νότη Μαυρουδή*
Από την εποχή τής προχωρημένης μεταπολίτευσης (περίπου τη δεκαετία προς τα τέλη του 90) άρχισα να μπερδεύομαι σχετικά με το ποδόσφαιρο και τους «κανόνες» που το διέπουν, από τον νοσηρό παραγοντισμό που συγκεντρωνόταν στα ΔΣ των ομάδων, στις επιτροπές διαιτησίας, καθώς και στις περίεργες συμπεριφορές των θεσμών που διοικούσαν τις Ομοσπονδίες. Άρχισα να βλέπω το ποδοσφαιρικό τοπίο ως θολό, γκρίζο και ταραχώδες. Πράγματι, ο επαγγελματικός ανταγωνισμός, από «ευγενής» εξελίχθηκε σε λυσσαλέο, μερικές δε φορές έφθανε να γίνει έως και εχθρικός!
Έφτασα στο σημείο να αναρωτιέμαι γιατί το ποδόσφαιρο να ανήκει στο ΥΠΠΟ. Δηλαδή, γιατί ένα άθλημα που κάποτε έκανε τους ανθρώπους να ενώνονται (οικογένειες-φίλοι-γνωστοί-οπαδοί-αντίπαλοι-συντοπίτες, όλοι συμμέτοχοι στην ποδοσφαιρική γιορτή) με τον καιρό να βάζουν ανάμεσά τους κόκκινες γραμμές, κυνηγητό από τους οπαδούς τής μιας ομάδας προς την άλλη, επεισόδια, έως και οδοφράγματα να στήνονται, οργανώσεις με διάφορες «θύρες» να λειτουργούν ως συμμορίες εναντίον αντίπαλων οπαδών, απαγορευτικές διατάξεις προς οπαδούς τής αντίπαλης ομάδας να παρευρεθούν στον αγώνα, ως και ραντεβού για ξεκαθάρισμα λογαριασμών αντίπαλων ομάδων, με αποτέλεσμα πολύ αίμα. Μέσα σε αυτά να προσθέσουμε το χειρότερο: Την παραδειγματική «ατμόσφαιρα» χαμαιτυπείου προέδρων ΠΑΕ και τις εριστικές δηλώσεις εκατέρωθεν, συνήθως πριν τα ντέρμπι, με διάχυση απειλών και έμμεσων, πλην όμως βίαιων υποδείξεων προς την φανατική μάζα των οπαδών, η οποία δεν αργεί να τα βάλει σε πράξη. Μια τέτοια μορφή αθλήματος, αλήθεια, τι σχέση μπορεί να έχει έστω με μια αναφορά στον Πολιτισμό;
Δεν λέω τίποτα, που να μην είναι γνωστό στους ποδοσφαιρικούς κύκλους και στο κατεστημένο των ΠΑΕ. Περιγράφω, με πολλή συντομία, τη σύγχρονη κατάσταση τού ποδοσφαιρικού περιβάλλοντος στη χώρα μας. Καταγράφω δηλαδή ένα status και μια παρακμή τού ποδοσφαιρικού πολιτισμού, όπως έχει διαμορφωθεί στις μέρες μας, προς το τέλος τής δεύτερης δεκαετίας του 21ου αιώνα. Μπορεί να είναι μορφή και εκδήλωση ενός άφρονος και εκφυλισμένου «πολιτισμού», που, μερικές φορές, προσομοιάζει-τηρουμένων των αναλογιών-με τους βανδαλισμούς που συνηθίζει να επιφέρει σε μνημεία ο ISIS. Δεν χρειάζεται να φέρω τέτοια παραδείγματα, επειδή είναι γνωστά στους παροικούντες την Ιερουσαλήμ. Μόνο που, όλα αυτά που συμβαίνουν, οδηγούν στα άδεια γήπεδα και στον αποκλεισμό οικογενειών, καθώς και στην απομάκρυνση φιλειρηνικών ανθρώπων, από ένα δημοφιλές, εντυπωσιακό και αγαπημένο άθλημα.
Ας αναρωτηθούμε λοιπόν: Τι σχέση μπορεί να έχει το σημερινό ποδόσφαιρο με τον ελληνικό πολιτισμό; Με τις ρίζες τής δημιουργίας των ΠΑΕ; Οι περισσότερες ΠΑΕ είναι η εξέλιξη ομάδων από γειτονιές, διαφόρων γεωγραφικών διαμερισμάτων τής χώρας, κατά τις πρώτες δεκαετίες τού 20ού αιώνα. Οι ρίζες ίδρυσης, για την κάθε ομάδα, διαφορετικές. Η μικρασιατική καταστροφή, με την αναγκαστική μετακίνηση εκατοντάδων χιλιάδων γηγενών Ελλήνων τής Σμύρνης, των παραλίων της Μικράς Ασίας, της Κωνσταντινούπολης και η εκρίζωση του ποντιακού ελληνισμού, έφερε τσουνάμι αλλαγών στην πληθυσμιακή γεωγραφία τής Ελλάδας. Οι μετακινήσεις τού προσφυγικού στοιχείου επέδρασαν, μέσα από τη μεταφορά ανεκτίμητων πολιτισμικών αγαθών, στη διαμόρφωση τού ελληνικού πολιτισμού. Ο ερχομός το 1922 των Ποντίων και Κωνσταντινουπολιτών, βρήκε μια Ελλάδα πάμφτωχη, με τραύματα βαθιά από τους πολέμους. Μια χώρα που από τους Βαλκανικούς πολέμους πέρασε στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο κι ύστερα στην καταστροφή. Μέσα σ' αυτό το οικονομικά και κοινωνικά δυσχερές και σκοτεινό τοπίο, οι λαϊκές και φτωχότερες τάξεις, προσπάθησαν να φτιάξουν τους δικούς τους τρόπους ζωής και ψυχαγωγίας. Το ρεμπέτικο, ο Καραγκιόζης με το θέατρο σκιών, το λαϊκό τραγούδι, μαζί με τους περίφημους συγγραφείς και ποιητές τής γενιάς του 30, ζούσαν παράλληλα με την ίδρυση κάποιων ποδοσφαιρικών σωματείων, όπως η ομάδα μας η ΑΕΚ (Αθλητική Ένωση Κωνσταντινουπόλεως) που ιδρύθηκε το 1924, ο ΠΑΟΚ (Πανθεσσαλονίκειος Αθλητικός Όμιλος Κωνσταντινουπολιτών) που ιδρύθηκε το 1926, ο Πανιώνιος (Πανιώνιος Γυμναστικός Σύλλογος Σμύρνης) που ιδρύθηκε στη Σμύρνη το 1890 και το ποδοσφαιρικό του τμήμα το 1895, ο ΠΑΟ-Παναθηναϊκός το 1908, ο ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΣ Σύνδεσμος Φιλάθλων Πειραιώς το 1925, και άλλες ομάδες με τις χρονολογίες ίδρυσης να μας συνδέουν με ένα μακρινό παρελθόν, πολλών γενεών και πολλών ιστορικών αλλαγών?
Βεβαίως, αυτές οι χρονολογίες καθορίζουν ή σε πολλές των περιπτώσεων θα έπρεπε να καθορίζουν κατά πολύ τον χαρακτήρα και τον κοινωνικό πολιτισμικό πυρήνα τής κάθε ποδοσφαιρικής ομάδας. Στην εποχή μας, πώς να περιγράψεις τα βιώματα των παλαιότερων συμπατριωτών μας και την ιστορία τους στους νέους αλλοδαπούς παίχτες; Με ποιο τρόπο να τους πείσεις να αγωνιστούν «για τη φανέλα» και την ιστορία της ομάδας; Πόση κατανόηση, πόση επιρροή μπορείς να ασκήσεις στις συνειδήσεις ανθρώπων με διαφορετικές καταβολές από άλλες χώρες; Πόσο μπορεί να αλλάξει το διεθνοποιημένο ποδόσφαιρο που στηρίζεται στο τυφλό κέρδος το οποίο σαρώνει ήθη, αξίες, παραδόσεις και ιδανικά;
Την ΑΕΚ τη γνώρισα στα παιδικά μου χρόνια. Κατοικώντας σε ένα σημείο της Αθήνας (Καλλιθέα), μέσω φιλικών γνωριμιών τής αδελφής μου, κατάφερα και γνώρισα εργαζόμενα παλικάρια που παράλληλα παίζανε μπάλα στην ομάδα τού Πανιωνίου και της ΑΕΚ, στην αρχή της δεκαετίας τού 60. Από δίπλα και τον θρύλο τής ΑΕΚ Κώστα Νεστωρίδη, που κατοικοέδρευε επαγγελματικά στην οδό Ματζαγριωτάκη και μας έδειχνε στις αλάνες, σε εμάς τους λιλιπούτειους, πώς να κλωτσάμε το τόπι, ένα στρογγυλό μίγμα πιεσμένων εφημερίδων δεμένων με σπάγκο. Ανάμεσα στους συγγενείς, φίλους, πρόσφυγες πόντιους, ήταν φυσικό να ακολουθήσω την ΑΕΚ και το προσφυγικό κοινωνικό ρεύμα της. Δεν υπήρξα οργανωμένος οπαδός αλλά θαύμαζα πάντα την τέχνη τού ποδοσφαίρου και τους συμβολισμούς τής αγωνιστικότητας, της ανταγωνιστικότητας, του κόπου, των στόχων, της αριστείας, της στρατηγικής, του καθαρού μυαλού εν ώρα δράσης κλπ. Η ΑΕΚ συμβόλιζε για μένα την ήρεμη δύναμη και ο γιατρός Λάκης Νικολάου συνεχίζει να εμπνέει εμπιστοσύνη για τον σεβασμό στις παραδόσεις τής ομάδας.
Οι καταστάσεις και οι ισορροπίες, με το πέρασμα του χρόνου και τις αλλαγές που φέρνουν οι καιροί, αλλοίωσαν και μέρος των οπαδών τής ομάδας μας (μειοψηφικές ευτυχώς), που για κάποιο διάστημα μπήκαν στο παιχνίδι, αποφασίζοντας ουσιαστικά πάνω σε ζητήματα που δεν αφορούσαν τον κόσμο αλλά τη διοίκηση. Η βία έγινε χαρακτηριστικό αυτών των μειοψηφιών με απίστευτα γεγονότα ντροπής. Για ποιον αθλητικό πολιτισμό θα μπορούσαμε να επιχειρηματολογήσουμε τότε; Είχαμε καταπέσει σε ένα σωματείο απαράμιλλης απαξίωσης, πληρώνοντας λάθη τού παρελθόντος. Πέσαμε στις χαμηλές κατηγορίες, αλλά μετά δυο χρόνια επιστρέψαμε εκεί που μας αξίζει. Ο πρωταθλητισμός όμως είναι στόχος που θα πρέπει να τον παλέψεις και να ματώσεις για να τον φτάσεις και δεν θα σου τον χαρίσει κανείς!
Η ΑΕΚ συμβολίζει εποχές, ιστορία και μνήμες. Το θέμα είναι να κατανοηθούν αυτές οι έννοιες από τους νέους παίκτες, Έλληνες και αλλοδαπούς, να προσαρμοστούν στα ιδανικά τής συγκεκριμένης ομάδας που γεννήθηκε από τα σπλάχνα της προσφυγιάς και τού ήθους της. Αυτό από μόνο του είναι στόχος: τόσο στο ποδόσφαιρο, όσο και στον πολιτισμό. Η ΑΕΚ περνάει δύσκολα χρόνια και θα έπρεπε να στηρίζεται σε ιδανικά παρμένα από το ιστορικό παρελθόν της. Σε στόχους που θα την σπρώξουν προς την προστασία και την υλοποίηση αυτών των ιδανικών, κάτι που θα μεταμόρφωνε και θα καθιστούσε την ομάδα μας σε κραταιά δύναμη! Όσο οι παίχτες ήταν ποτισμένοι με τέτοιες σκέψεις, όσο η τιμή και η αξία τής φανέλας πρυτάνευε στον κάθε αγώνα, τόσο μεταβάλλονταν οι παίχτες σε παιχταράδες και η ομάδα βίωνε νικηφόρα τον πρωταθλητισμό.
Οι εποχές άλλαξαν με ταχύτατους ρυθμούς. Μια διαφορετική πραγματικότητα είναι μπροστά μας:
-Πληθώρα ξένων παιχτών στην παγκοσμιοποιημένη αγορά, που εμπόδισε την εξέλιξη των Ελλήνων παιχτών.
-Άγνοια, από τους νέους παίχτες, τού ιστορικού παρελθόντος που έχει σημαδέψει αυτή την ομάδα.
-Η ανέγερση νέου γηπέδου που πιθανότατα θα τονώσει το ηθικό τής ομάδας και θα συγκεντρώσει και πάλι τους φίλους τής ΑΕΚ σαν μια οικογένεια, που θα προσφέρει περισσότερη αίγλη σε ηθικό επίπεδο, απέναντι στις άλλες ομάδες.
-Η ομάδα αντιμετώπισε, κατά καιρούς, μια ανεξέλεγκτη κατάσταση σε επίπεδα διαιτητικής διεύθυνσης που μας στέρησε βαθμούς από φάλτσα σφυρίγματα.
-Οικονομικός ανταγωνισμός με ομάδες ισχυρότερες ως προς το βαλάντιό τους. Και, πάντα, η οικονομία, όπως γνωρίζουμε, παίζει αποφασιστικό ρόλο.
-Διοικητικές κατά καιρούς αστοχίες και διαχείριση, που έφεραν την ομάδα σε δυσχερή θέση.
-Ανοχή τής διοίκησης σε απρεπείς συμπεριφορές ενίοτε και παιχτών, καθώς και ομάδων οπαδών που πρωτοστατήσανε κατά καιρούς σε βανδαλισμούς και άθλιες συμπεριφορές, δήθεν «για το καλό» τής ομάδας, με αποτέλεσμα βαριές και ασήκωτες τιμωρίες στην ίδια την ομάδα?
Γνωρίζω ασφαλώς πως στο ποδόσφαιρο, πειστικός λόγος είναι τελικά εκείνος τού φιλάθλου, που ζει στο γήπεδο και τρέχει όπου βρεθεί η ομάδα για να την υποστηρίξει. Υπάρχουμε όμως και εμείς οι υπόλοιποι, ίσως οι περισσότεροι, που δεν έχουμε την άμεση επαφή. Κι εμείς φίλαθλοι-οπαδοί τής ΑΕΚ είμαστε, από άλλο μετερίζι. Ακούστε και τη δική μας φωνή, που δεν είναι μέσα από τον αγωνιστικό χώρο, αλλά συμπάσχει σε νίκες και ήττες τής ομάδας.
Δεν μπορώ φυσικά να αναφερθώ σε όλα τα προβλήματα και τα θέματα που απασχολούν την ομάδα μας, που δεν είναι και λίγα. Όμως θα είχα τη διάθεση να δω την ΑΕΚ σε μια νέα, ανανεωμένη και πραγματικά αισιόδοξη φάση, στη νέα χρονιά τού 2017. Το έχουμε ανάγκη όλοι! Στελέχη, παίχτες σημερινοί, παλαίμαχοι, δοξασμένοι παίχτες, που έγραψαν ιστορίες και ύφαναν θρύλους, οπαδοί, φίλαθλοι, το ίδιο το ποδοσφαιρικό άθλημα στη χώρα μας, έχει ανάγκη την ανανέωση της εικόνας τής ΑΕΚ και την παλαιότερη αίγλη της.
Μπορούμε; Ας το προσπαθήσουμε.
* Ο Νότης Μαυρουδής είναι συνθέτης.
* Το συγκεκριμένο άρθρο του διαβάστηκε από το ίδιον στην ημερίδα που οργανώθηκε από τη Λέσχη Ιστορίας και Πολιτισμού της ΑΕΚ και δημοσιεύθηκε στο Αθηναϊκό Πρακτορείο
tvxs
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου