του Βασίλη Γαλούπη
Όσο κι αν τα μηνύματα του Ρίο έχουν θετικούς συμβολισμούς, τόσο στην τελετή έναρξης όσο και στους αγώνες, δείχνουν όλο και πιο υποκριτικά. Δεν είναι, άλλωστε, η πρώτη φορά που οι διοργανωτές Ολυμπιακών στρουθοκαμηλίζουν προπαγανδίζοντας... φαντασιώσεις.
Ακόμα και η διοργάνωση αυτή καθαυτή, που παρουσιάζεται ως λιτή, με... σημαία της την απέριττη τελετή έναρξης, έχει ήδη ξεφύγει στο κόστος προϋπολογισμού κατά 35%. Κι αν η γιορτή μοιάζει ακόμα κι έτσι λαμπρή, η χώρα είναι ουσιαστικά υπό καθεστώς χρεοκοπίας, βυθιζόμενη σε πολιτική αστάθεια διαρκείας και σωρεία σκανδάλων διαφθοράς.
Το κεντρικό μήνυμα της τελετής έναρξης ήταν «πράσινο», καθώς οι διοργανωτές θέλουν να ευαισθητοποιήσουν την παγκόσμια κοινότητα για την κλιματική αλλαγή και την προστασία του περιβάλλοντος.
Η Βραζιλία, όμως, μέσω των κυβερνήσεων των τελευταίων δεκαετιών, αλλά και της παράδοσης άνευ όρων στα επιχειρηματικά λόμπι, είναι αυτή που έχει προκαλέσει ανεπανόρθωτη ζημιά στον Αμαζόνιο, τον σημαντικότερο «πνεύμονα» της Γης.
Το τροπικό δάσος του Αμαζονίου παράγει το 20% του οξυγόνου του πλανήτη. Η αποψίλωσή του συνεπάγεται απελευθέρωση διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα. Έτσι, επιταχύνεται η παγκόσμια υπερθέρμανση. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, εκτός των άλλων, όλη η ανθρωπότητα να βλέπει την καλλιεργήσιμη γη της να περιορίζεται.
Μόνο για τα κέρδη από την καλλιέργεια σόγιας, που εξάγεται στην Κίνα ως χοιροτροφή, αποψιλώθηκαν περισσότερα από 25 εκατομμύρια εκτάρια του Αμαζονίου τα τελευταία χρόνια.
Γήπεδο χωρίς... ομάδες
Η ειρωνεία στα περί οικολογικής συνείδησης των Βραζιλιάνων διοργανωτών μετατρέπεται σε προσβλητική, με ένα «άχρηστο» έργο, άμεσα εμπλεκόμενο με τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Το Arena da Amazonia στο Μανάους είναι ένα σύγχρονο στάδιο που κατασκευάστηκε το 2010-2014 για τις ανάγκες του Μουντιάλ. Στους Ολυμπιακούς θα διεξαχθούν ποδοσφαιρικοί αγώνες.
Το στάδιο με υπερκοστολόγηση επιβάρυνε τον βραζιλιάνικο λαό με 200 εκατομμύρια ευρώ, όμως, όσο παράδοξο κι αν ακούγεται, υπάρχει και... χειρότερο. Το γήπεδο κατασκευάστηκε στον Αμαζόνιο, σε περιοχή της Βραζιλίας που είναι ίσως η μοναδική δίχως ποδοσφαιρική παράδοση και κάποια σημαντική ομάδα.
Στο Μανάους δεν αγωνίζονται σύλλογοι, ωστόσο, για να χτιστεί, αποστραγγίστηκε ένας... ανεπιθύμητος παραπόταμος που «εμπόδιζε» την κατασκευή. Οι συνθήκες στην περιοχή είναι ακραίες, λόγω του τροπικού κλίματος, με συνέπεια να είναι αδύνατη η διεξαγωγή αγώνων για πολλούς μήνες τον χρόνο, ενώ η υπερβολική υγρασία προκαλεί ήδη καταστροφές στον χάλυβα.
Η διατάραξη της οικολογικής ισορροπίας σε μία από τις πιο ευαίσθητες από οικολογικής άποψης περιοχές της Γης, με μαζική κοπή δέντρων και άγρια ανθρώπινη παρέμβαση στην καρδιά του Αμαζονίου, για ένα γήπεδο χωρίς καμία χρηστικότητα μετά την τελετή λήξης των Ολυμπιακών, αποτελεί ένα ακόμα πλήγμα από τις κυβερνήσεις της τελευταίας εξαετίας, που τόσο κόπτονται για το... περιβάλλον μέσω των ολυμπιακών τους σλόγκαν.
Ολυμπιονίκης στην... ομοφοβία
Στην τελετή έναρξης, τα ξημερώματα του περασμένου Σαββάτου, στα μάτριξ του Μαρακανά αναγραφόταν μήνυμα υπέρ της διαφορετικότητας. Μάλιστα, προβλήθηκε κι ένα gay ζευγάρι να ανταλλάσσει φιλιά, ενώ αργότερα υπήρξε η παρότρυνση προς τους θεατές: «Γίνετε όμορφοι, θα σας δουν τρία δισεκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο!».
Η Βραζιλία, όμως, είναι ίσως η πιο ομοφοβική χώρα του κόσμου. Κάθε μέρα ένας ομοφυλόφιλος, αμφιφυλόφιλος ή τρανς δολοφονείται. Στη χώρα καταγράφεται ένα από τα υψηλότερα ποσοστά ομοφοβικής βίας παγκοσμίως.
Τα επίσημα στοιχεία το πιστοποιούν. Το 2015 σημειώθηκαν 326 φόνοι gay, λεσβιών, αμφισεξουαλικών και τρανσεξουαλικών ατόμων. Ένας φόνος κάθε 28 ώρες! Κι όλα αυτά σε μια χώρα όπου στο Σάο Πάολο πραγματοποιείται το μεγαλύτερο gay pride parade στον κόσμο, προσελκύοντας πάνω από 3 εκατ. άτομα. Τα τρανσέξουαλ άτομα στη Βραζιλία ζουν κατά μ.ό. μόνο μέχρι τα 36 τους χρόνια.
Ασφαλής μόνο για τους... ξένους
Όμως, οι παραδοξότητες, οι αντιθέσεις και το... παραμύθιασμα δεν σταματούν εδώ.
Η Βραζιλία παρουσιάζεται ως μια ασφαλής χώρα, που μπορεί να υποδεχθεί σχεδόν 1 εκατ. τουρίστες στη διάρκεια των Αγώνων, όταν είναι επικίνδυνη πρώτα απ’ όλα για τους κατοίκους της. Κι αυτό δεν έχει να κάνει μόνο με τις επιθέσεις χημικών που δέχθηκαν οι διαδηλωτές έξω από το Μαρακανά στην τελετή έναρξης. Η αστυνομία του «ολυμπιακού» Ρίο δεν αποτελεί εξαίρεση στον βραζιλιάνικο κανόνα περί βίας: Μόνο τον Μάιο, οι αστυνομικοί σκότωσαν 40 άτομα.
Υπάρχει, μάλιστα, προϊστορία για το πώς αυξήθηκε σταδιακά η επιθετικότητα των δυνάμεων καταστολής εναντίον πολιτών. Αρχής γενομένης από το 2008, η πολιτεία του Ρίο προσπάθησε να μειώσει την εγκληματικότητα στέλνοντας βαριά οπλισμένους στρατιώτες σε 38 φαβέλες για να διώξουν τις συμμορίες ναρκωτικών. Έστησε μόνιμες «ειρηνευτικές» αστυνομικές αποστολές, τις UPPS, για να διατηρούν την ασφάλεια. Πράγματι, το βίαιο έγκλημα στο Ρίο μειώθηκε κατά 50% μεταξύ 2009-2012.
Όμως, η αστυνομία έριξε στους δρόμους υπερβολικά πολλές μονάδες UPPS σε πολύ σύντομο χρόνο μετατοπίζοντας πια το βάρος στον έλεγχο των περιοχών, συχνά με μεθόδους σχεδόν πολεμικές. Η αναμόρφωση και η εξομάλυνση των σχέσεων στις τοπικές κοινότητες πήγε περίπατο. Σε κάποιες φαβέλες, όπως στο Complexo de Alemao, το πιστολίδι μεταξύ γκάνγκστερ και αστυνομικούς έγινε ρουτίνα.
Φέτος ο αριθμός των βίαιων θανάτων ανέβηκε πάλι σε ολόκληρο το Ρίο. Όταν μία κοινωνική λειτουργός στη φαβέλα Complexo de Alemao, η Λουίζα Καμπράλ, έδωσε συνέντευξη στο CNN κατηγορώντας την πολιτεία του Ρίο ότι κάνει «φρικτή δουλειά» στον τομέα της ασφάλειας, 20.000 Αμερικανοί επέστρεψαν τα εισιτήριά τους για τους Ολυμπιακούς.
Ο Ζίκα και το... εμπόριο
Η επιδημία του ιού Ζίκα, που ξέσπασε πέρυσι, απέτρεψε αρκετούς αθλητές και πολλούς επισκέπτες από το να πάνε στη Βραζιλία. Οι διοργανωτές, όμως, διατρανώνουν πως έκαναν το καλύτερο δυνατόν. Το ίδιο και η ΔΟΕ, αγνοώντας επιδεικτικά την επίσημη επιστολή - έκκληση δεκάδων επιδημιολόγων και ειδικών υγείας που ζήτησαν σε δραματικούς τόνους την αναβολή των Ολυμπιακών Αγώνων.
Ο καθηγητής Άρθουρ Κάπλαν του NYU (Langone Medical Center’s Division of Medical Ethics) ισχυρίστηκε, μαζί με συναδέλφους του, ότι η αλλαγή ή αναβολή των Ολυμπιακών θα ήταν ακριβή και δύσκολη, όμως ηθικά επιβάλλεται λόγω των κινδύνων. Τόνισε, όμως, ότι ο ιός είναι πιο επικίνδυνος από ό,τι αρχικά νόμιζαν, αφού δεν συμπεριφέρεται όπως περίμεναν οι επιστήμονες, και προειδοποίησε ότι η ΔΟΕ θα είναι υπόλογη για οτιδήποτε πάει στραβά.
Ο καθηγητής του Πανεπιστημίου της Οττάβα Αμίρ Αταράν, που περιλαμβάνεται στους επιστήμονες που υπογράφουν την ανοιχτή επιστολή, επισημαίνει ότι περισσότερο από τους αθλητές κινδυνεύουν οι τουρίστες, κάποιοι από τους οποίους θα επισκεφθούν υποβαθμισμένες γειτονιές. Εκεί, δηλαδή, όπου ο ιός έχει τη μεγαλύτερη παρουσία. Οι τουρίστες πρόκειται μετά τους Ολυμπιακούς να ταξιδέψουν πίσω, σε κάθε γωνιά του κόσμου, εξαπλώνοντας δυνητικά μια τεράστια επιδημία που θα είναι αδύνατον να περιοριστεί.
Σύμφωνα με τον καθηγητή, η απόφαση για το αν θα πραγματοποιηθούν ή όχι οι Ολυμπιακοί βασίζεται στο χρήμα, όχι στη δημόσια υγεία: «Αυτό που μας λένε είναι ας κάνουμε κανονικά τους Ολυμπιακούς για εμπορικούς λόγους. Δεν μας νοιάζει αν θα υπάρξουν παιδιά με εγκεφαλικές βλάβες, υπάρχουν μπίζνες που πρέπει να γίνουν».
Οι φρούδες ελπίδες
To Ρίο βρίσκεται ουσιαστικά σε παρακμή από τη δεκαετία του 1960. Οι Αγώνες δεν πρόκειται να αντιστρέψουν την κατάσταση. Όταν πριν από εφτά χρόνια το Ρίο ντε Τζανέιρο κέρδισε το δικαίωμα να φιλοξενήσει τους Ολυμπιακούς του 2016, η οικονομία της πόλης ανθούσε χάρη στην παγκόσμια ζήτηση για το πετρέλαιο που βρισκόταν στα ανοιχτά των ακτών της. Σύμφωνα με τους διοργανωτές, οι Ολυμπιακοί θα αναδείκνυαν μια ευημερούσα πόλη. Φρούδες ελπίδες...
Ο τέως πρόεδρος Λούλα, που έφερε τους Αγώνες στη Βραζιλία, είχε δηλώσει ότι «όσοι μας έδωσαν αυτήν την ευκαιρία δεν θα το μετανιώσουν».
Τα προβλήματα είναι ακόμη πιο βαθιά. Η οικονομική παρακμή, οι τεράστιες κοινωνικές αντιθέσεις μεταξύ των κατοίκων και η βία πάνε χέρι - χέρι.
Οι τοπικές δυσλειτουργίες επιδεινώνονται από την τεράστια εθνική κρίση. Η πρόεδρος της χώρας Ντίλμα Ρούσεφ παραπέμπεται σε δίκη για σκάνδαλο διαφθοράς. Η προσωρινή κυβέρνηση με πρόεδρο τον Τεμέρ προσπαθεί να αντιμετωπίσει τους τεράστιους πονοκεφάλους της χώρας. Η Petrobras, η κρατική πετρελαϊκή εταιρεία που βρίσκεται στο επίκεντρο του σκανδάλου δισεκατομμυρίων δολαρίων, έχει τα κεντρικά της στο Ρίο.
Η περίπτωση του Ρίο έχει μπερδέψει πολλούς. Κάθε χρόνο διοργανώνει ένα τεράστιο καρναβάλι καταφέρνοντας να μην βυθιστεί στο χάος, όμως υπό το βάρος του Μουντιάλ του 2014 και των φετινών Ολυμπιακών Αγώνων η χώρα καταρρέει.
Ανισότητες, αντιφάσεις και παρακμή
Οι Αγώνες θα ολοκληρωθούν στις 21 Αυγούστου, οι ξένες αποστολές και οι τουρίστες θα επιστρέψουν στις χώρες τους, όμως τα 6,5 εκατομμύρια των κατοίκων του Ρίο θα παραμείνουν και θα ανακαλύψουν ότι οι Ολυμπιακοί δεν μπόρεσαν να κάνουν τίποτα για να αντιστρέψουν την παρακμή της πόλης.
Είτε ζουν στο λαμπερό παραλιακό κομμάτι του Ρίο είτε σε μια από τις 1.000 φαβέλες της πόλης, η διάθεση του κόσμου παραμένει ζοφερή. Σύμφωνα με δημοσκόπηση που διενεργήθηκε τον περασμένο Σεπτέμβριο, το 56% των κατοίκων του Ρίο θέλει να φύγει από την πόλη, διπλάσιο ποσοστό σε σχέση με το 27% του 2011.
Η χτυπητή διαφορά μεταξύ πλούτου και φτώχειας αποτελεί συνέπεια της πληθωρικής, χαρισματικής τοποθεσίας του Ρίο, σε συνδυασμό με την κακή διακυβέρνηση.
- Ο μέσος όρος ζωής για τους κατοίκους στην πλούσια συνοικία Γκαβέα είναι τα 80 χρόνια. Στην Ροτσίνχα, μια τεράστια κοντινή φαβέλα, ο μέσος όρος είναι τα 67.
- Ανάλογες διαφορές παρατηρούνται και στα ποσοστά των εγκλημάτων. Πέρυσι, 133 άνθρωποι βρήκαν βίαιο θάνατο στην περιοχή Σάντα Κρουζ, στη δυτική άκρη του Ρίο. Στις τρεις παραλιακές γειτονιές στα νότια, που ο πληθυσμός είναι σχεδόν ίσος με αυτόν στη Σάντα Κρουζ, μόλις 11 σκοτώθηκαν το ίδιο διάστημα.
- Η πλειονότητα των κατοίκων του Ρίο δεν ζει ούτε στην εύπορη παραλιακή ζώνη ούτε στις φαβέλες. Στην εντυπωσιακή Zona Sul ζει το 11% των κατοίκων της πόλης. Στις φαβέλες αντιστοιχεί το 3,7% της έκτασης του Ρίο και είναι το σπίτι για το 22% των κατοίκων. Οι περισσότεροι κάτοικοι του Ρίο μένουν σε άχαρες γειτονιές με χαμηλές πολυκατοικίες.
Η ρίζα του κακού
Οι ρίζες των προβλημάτων του Ρίο ανάγονται πολύ πίσω, τουλάχιστον στο 1960, όταν η κυβέρνηση της Βραζιλίας μετακόμισε στην Μπραζίλια. Το Ρίο είχε ήδη χάσει τα βιομηχανικά πρωτεία από το Σάο Πάολο, που διέθετε περισσότερους χώρους και μετανάστες, 40 χρόνια πριν.
Το Ρίο δεν έχει ακόμη αναρρώσει από την απώλεια του στάτους της πρωτεύουσας. Λίγο αφότου άρχισαν να φεύγουν τα υπουργεία, το Ρίο για κάποια χρόνια ευημερούσε ως πόλη - κράτος με το όνομα Γκουαναμπάρα, αλλά σύντομα συγχωνεύθηκε με τη φτωχότερη ευρύτερη πολιτεία του Ρίο ντε Τζανέιρο. Μέχρι το 1980 σχεδόν όλες οι ομοσπονδιακές υπηρεσίες είχαν εξαφανιστεί από το Ρίο. Ακολούθησαν ο οικονομικός τομέας και οι τράπεζες.
Το 2007 η ανακάλυψη τεράστιων υποθαλάσσιων κοιτασμάτων πετρελαίου αναπτέρωσε τις ελπίδες ότι βρέθηκε εναλλακτική λύση για την ανάπτυξη και τις θέσεις εργασίας στο Ρίο. Όμως, η πετρελαϊκή βιομηχανία επλήγη από έναν συνδυασμό χαμηλών τιμών και του σκανδάλου της Petrobras.
Οι πολιτικοί έπαιξαν τον δικό τους ρόλο. Το ότι το Ρίο ήταν η πρωτεύουσα της χώρας επέτρεψε σε δημάρχους και τοπικούς αξιωματούχους να διορίζουν συγγενείς και ημετέρους επιβάλλοντας την κουλτούρα της κρατικής πελατοκρατίας που ακόμη ταλανίζει την πόλη. Η πολιτεία του Ρίο, ενώ ήταν ιδιαίτερα σπάταλη, δαπανούσε ελάχιστα για τις υπηρεσίες, την πρόνοια, την εξάλειψη ανισοτήτων και τις δομές συγκοινωνίας.
Το τελειωτικό χτύπημα έδωσε ένα κύμα απαγωγών για λύτρα τη δεκαετία του 1980, που φόβισε περαιτέρω τις επιχειρήσεις κι έδιωξε τους τραπεζίτες. Η σημασία του Ρίο για την οικονομία της Βραζιλίας σταδιακά μειώθηκε. Τα σημάδια παρακμής δεν πρόκειται να σβήσουν από 15 μέρες εφήμερης ολυμπιακής λάμψης, έστω και φτιασιδωμένης...
topontiki
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου