Στην Ανθρωπόκαινο περίοδο του πλανήτη

"Τον 21ο αιώνα, στις επιστήμες της Γης εισήχθη ο όρος «Ανθρωπόκαινο» ή «Ανθρωπόκαινος περίοδος». Δεν συμφωνούν όλοι με την εισαγωγή του, όσοι δε τον υιοθετούν, δεν ομονοούν ως προς το ακριβές περιεχόμενό του."

του Παντελή Μπουκάλα

Π​​όσες πιθανότητες έχει άραγε ο πρόεδρος της Κολομβίας Χουάν Μανουέλ Σάντος να γίνει εν μέρει έστω πιστευτή η δήλωσή του πως οφείλονται στην κλιματική αλλαγή οι πλημμύρες που έπληξαν την πατρίδα του, προκαλώντας εκατοντάδες θανάτους; 

Λίγες φοβάμαι, πολύ λίγες. Ασχετα με το ποιος είναι και τι θεό πιστεύει ο ίδιος, στις αναπαραστάσεις μας για τις χώρες και τους λαούς η Κολομβία δεν κατέχει αξιοσέβαστη θέση, προφανώς εξαιτίας της κόκας. Το γεγονός αυτό σέρνει στην ανυποληψία –αν δεν εκθέτει στον καγχασμό– τον λόγο όχι μόνο των ηγετών της αλλά γενικά των κατοίκων της, ευθύνονται - δεν ευθύνονται. Περίπου όπως συμβαίνει με τον λόγο των Ελλήνων, των Νοτιοευρωπαίων γενικότερα, που είναι εκ προοιμίου απαξιωμένος στ’ αυτιά των διαφόρων Ντάισελμπλουμ και νταϊσελμπλουμιστών αυτού του κόσμου.

«Ποια κλιματική αλλαγή» θα σκέφτονται, λοιπόν, βορείως της Κολομβίας οι διάφοροι Τραμπ και τραμπιστές, που θα ’χουν δει βέβαια και κάμποσες ταινίες βήτα διαλογής με Κολομβιανούς στον ρόλο του κακού. «Η διαφθορά φταίει, και το ανίκανο Δημόσιο, που δεν κάνει στοιχειώδη αντιπλημμυρικά έργα». Πιθανότατα θα φταίει και η διαφθορά, και η κρατική απρονοησία. Για να ενοχοποιήσουμε όμως αποκλειστικά την πολιτεία (ή την κοινωνία, που θα έχτισε κι αυτή σε μπαζωμένα ρέματα κτλ.), και να αφήσουμε εκτός ελέγχου την κλιματική αλλαγή, θα πρέπει να αδιαφορήσουμε και για όσα δήλωσε ο επικεφαλής της αντιπροσωπείας του ΟΗΕ στην Κολομβία, Μάρτιν Σαντιάγο, ή να τα θεωρήσουμε αποκυήματα σκληρών ιδεοληψιών: «Τα επόμενα χρόνια θα γίνουμε μάρτυρες χειρότερων καταστροφών. Η κλιματική αλλαγή ενεργοποιεί τρομακτικές δυνάμεις με πολλαπλάσια αποτελέσματα σε ό,τι αφορά την ένταση, τη συχνότητα και το μέγεθος των φυσικών φαινομένων». Με τα λεγόμενά του θα συμφωνούν σίγουρα στο Περού και στον Ισημερινό, όπου οι επίσης ασυνήθιστα βαριές βροχοπτώσεις άφησαν πίσω τους πολλά θύματα. Ιδεοληπτικοί θα ’ναι και αυτοί.

Τον 21ο αιώνα, στις επιστήμες της Γης εισήχθη ο όρος «Ανθρωπόκαινο» ή «Ανθρωπόκαινος περίοδος». Δεν συμφωνούν όλοι με την εισαγωγή του, όσοι δε τον υιοθετούν, δεν ομονοούν ως προς το ακριβές περιεχόμενό του. Εν πάση περιπτώσει, όσοι επιμένουν στη χρήση του θέλουν να αποδώσουν μονολεκτικά την καθοριστική ή ανατρεπτική παρέμβαση του ανθρώπινου πολιτισμού στη μοίρα του πλανήτη, αφού εκτιμούν ότι ο άνθρωπος έγινε πια γεωλογικός παράγων. Θέλουν δηλαδή να υποδείξουν ότι δεν ζούμε πια στην Ολόκαινο, που ξεκίνησε πριν από περίπου ενδεκάμισι χιλιετίες, με το τέλος της εποχής των παγετώνων, αλλά σε μια γεωλογική περίοδο που δεν προσδιορίζεται από εξωτερικά ως προς τον άνθρωπο γιγαντιαία συμβάντα, όπως η πρόσκρουση μετεωριτών, η έκρηξη ηφαιστείων ή η μετατόπιση των ηπείρων, αλλά από την ίδια τη δράση του διπόδου που αυτοπροσδιορίζεται σεμνά σαν έμφρον.

Αλλοι λοιπόν προσδιορίζουν ως ορόσημο της έναρξης της Ανθρωποκαίνου περιόδου τις πρώτες δοκιμές πυρηνικών όπλων (και συγκεκριμένα τη 16η Ιουλίου 1945) και άλλοι τη Βιομηχανική Επανάσταση του 18ου αιώνα. Ορισμένοι, κυρίως Βρετανοί, πάνε πιο πίσω, στις αρχές του 17ου αιώνα· τότε, λένε, αποικίστηκε μαζικά η Αμερική από τους Ευρωπαίους, γεγονός που άλλαξε ριζικά την παγκόσμια ανθρωπογεωγραφία - βιογεωγραφία, διότι αφανίστηκαν οι γηγενείς πληθυσμοί (εξαιτίας της νόσου της ευλογιάς ή και της αιματηρής ευλογίας του βιαιότατου εκχριστιανισμού), άλλαξε η χρήση τεράστιων εκτάσεων γης και μεταφέρθηκαν από και προς τον Νέο Κόσμο δεκάδες φυτικά και ζωικά είδη). Κατά το Ινστιτούτο Σμιθσόνιαν, διαβάζω, το γνώρισμα της Ανθρωποκαίνου, που τη διαφοροποιεί από τις άλλες γεωλογικές περιόδους, είναι το στρώμα πλαστικού που καλύπτει πια τον πλανήτη. Στη δημιουργία του στρώματος αυτού μάλλον συμβάλλουμε όλοι, κατά τις ευαισθησίες του ο καθένας και κατά το μερίδιό του στον καταναλωτικό πολιτισμό. Ακόμα και «νησάκια πλαστικού» έχουν δημιουργηθεί σε ορισμένες θάλασσες, από την τυχαία ή λόγω των ρευμάτων συγκέντρωση των μη βιοδιασπώμενων απορριμμάτων μας. Παράλληλα, σε αρκετές ακτές σχηματίζεται ήδη ένα νέο είδος πετρώματος, το λεγόμενο πλαστικοπαγές ή πλαστικοσυμφυρματοπαγές, το οποίο αποτελείται από λιωμένα πλαστικά απόβλητα, αναμειγνυόμενα με οργανικά σκουπίδια, ιζήματα και κομμάτια λάβας.

Ψιλά γράμματα θα ’ναι όλα τούτα για όσους επιστήμονες και πολιτικούς δηλώνουν απολύτως βέβαιοι ότι ο άνθρωπος δεν φταίει για την αύξηση του διοξειδίου του άνθρακα και την κλιματική αλλαγή, πολύ δε περισσότερο για όσους εμφανίζονται πεπεισμένοι, όπως ο Ντόναλντ Τραμπ, ότι δεν υπάρχει καν κλιματική αλλαγή· ότι πρόκειται για κινεζική πλεκτάνη ή για ιδεοληψία φανατικών περιβαλλοντιστών, που τάχα εχθρεύονται την ανάπτυξη, την πρόοδο. Εκτός από τον κλονισμό του κλίματος εντούτοις, τα πλαστικονήσια, την ξηρασία ή την αιθαλομίχλη που σκεπάζει σχεδόν όλες τις μεγαλουπόλεις της οικουμένης, υπάρχει ένα επιπλέον σήμα που φανερώνει με τρόπο δραματικό, σχεδόν εφιαλτικό, πόσο βαριά επηρεάζει ο άνθρωπος τη φύση, το πλανητικό σπιτάκι του, πόσο βαθιά αλλάζει τον χάρτη του κόσμου: οι χαυλιόδοντες των ελεφάντων. ΄Η μάλλον, οι ελέφαντες που γεννιούνται χωρίς χαυλιόδοντες, μήπως κι έτσι, προσαρμοζόμενα, σωθούν από τους κυνηγούς τους.

Η σχετική είδηση από τη «Ναυτεμπορική», 28.11.2016: «Αυξανόμενος αριθμός αφρικανικών ελεφάντων γεννιούνται χωρίς χαυλιόδοντες, επειδή οι λαθροκυνηγοί στοχεύουν σταθερά τα ζώα με το καλύτερο ελεφαντόδοντο επί δεκαετίες, μεταβάλλοντας ριζικά τη γονιδιακή ταυτότητα του πληθυσμού. Σχεδόν το ένα τρίτο των ελεφάντων της Αφρικής έχει χαθεί στα χέρια λαθροκυνηγών τα τελευταία δέκα χρόνια, λόγω ζήτησης ελεφαντόδοντου στην Ασία, ιδιαίτερα στην Κίνα. Συγκεκριμένα, περίπου 144.000 ελέφαντες σκοτώθηκαν μεταξύ 2007 και 2014, και οι λαθροθήρες στόχευαν συστηματικά τα ζώα με την καλύτερη ποιότητα χαυλιοδόντων. [...] Το 2008 οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι ακόμα και μεταξύ των ελεφάντων που έχουν ακόμα χαυλιόδοντες, αυτοί είναι μικρότεροι από ό,τι σε ελέφαντες που έζησαν πριν από περίπου έναν αιώνα, έως και κατά 50%. Παρόλο που η απουσία χαυλιοδόντων στους ελέφαντες μπορεί να τους προστατεύσει από τη λαθροθηρία, οι ειδικοί επισημαίνουν ότι δεν πρόκειται για μια ιδανική κατάσταση. “Οι χαυλιόδοντες χρησιμοποιούνται από τους ελέφαντες για να σκάβουν για τρόφιμα και νερό, για να ξεθάβουν και να μετακινούν δέντρα και κλαδιά, για αυτοάμυνα και για επίδειξη στο ταίρι τους. Οι ελέφαντες χωρίς χαυλιόδοντες είναι ουσιαστικά ακρωτηριασμένοι", αναφέρει ρεπορτάζ του BBC».
Ιδεοληπτικοί άραγε και οι ελέφαντες;

καθημερινή