Όταν η δημοκρατία κάνει τη ζωή των αγορών εξαιρετικά δύσκολη

του Αλέξανδρου Ζέρβα

Δε χρειάζεται να ψάξει κανείς πάρα πολύ για να διαπιστώσει τον πανικό από τον οποίο διακατέχεται ένα μεγάλο μέρος του ευρωπαϊκού (αλλά και του παγκόσμιου) οικονομικού κατεστημένου μετά το αποτέλεσμα ενός ακόμη δημοψηφίσματος, όπως αυτό που προέκυψε την Κυριακή στην Ιταλία.

Ήδη το αφεντικό της Deutche Bank, Τζον Κράιαν, έσπευσε να εκφράσει δημοσίως την έντονη ανησυχία του για την επικράτηση του «όχι»,  φοβούμενος ότι η συγκεκριμένη εξέλιξη, πέρα από τους πολιτικούς συσχετισμούς, μπορεί να αλλάξει τις ισορροπίες και στο «γήπεδο» της οικονομίας. Με άλλα λόγια, είναι δεδομένο ότι αν «στραβώσει το πράμα» με τις ιταλικές τράπεζες, κανείς δεν μπορεί να είναι σίγουρος για το αν θα μείνει κάτι όρθιο στο ευρωπαϊκό κι όχι μόνο χρηματοπιστωτικό σύστημα.

Είναι σαφές πως η λαϊκή ετυμηγορία μιας ακόμη ευρωπαϊκής χώρας κάνει εξαιρετικά δύσκολη τη ζωή των αγορών, σε μια περίοδο που αυτές δε βρίσκονται και στα καλύτερά τους. Κι αυτός είναι ο λόγος που έχει αρχίσει να κυοφορείται ευρέως στους κόλπους των κυρίαρχων πολιτικών κύκλων της ευρωπαϊκής ελίτ η ιδέα περιορισμού ανάλογων δημοκρατικών διαδικασιών σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες στο εγγύς μέλλον.

Δεν είναι καθόλου τυχαία άλλωστε η σύσταση που έκανε την περασμένη εβδομάδα ο Ζαν Κλωντ Γιούνκερ προς τους ηγέτες χώρων της ΕΕ να αποφύγουν τα δημοψηφίσματα για ευρωπαϊκά θέματα, αφού, όπως ανέφερε χαρακτηριστικά, «αποδεικνύεται πως δεν είναι σοφή επιλογή».

Δε θα προκαλέσει, λοιπόν, καμιά έκπληξη αν δούμε το αμέσως επόμενο διάστημα να εξελίσσεται όλο και πιο έντονα μια συζήτηση για το πόσο «επικίνδυνη» μπορεί να αποδειχθεί τυχόν προσφυγή στη λαϊκή ετυμηγορία για κρίσιμα ζητήματα. Σε αυτό το πλαίσιο πιθανότατα θα φορεθούν πολύ επιχειρήματα για τον «θανάσιμο κίνδυνο να πέσει ο λαός στην παγίδα των λαϊκιστών».

Στην ουσία, όμως, πίσω από μια τέτοια συζήτηση βρίσκεται η εκπεφρασμένη από διάφορα κέντρα αποφάσεων πρόθεση για συγκέντρωση όλο και περισσότερων εξουσιών στα χέρια όλο και πιο λίγων, χωρίς μάλιστα να είναι απαραίτητο αυτοί να έχουν κάποια δημοκρατική νομιμοποίηση. Κάπως έτσι θα αποφευχθεί ο κίνδυνος να υπάρξουν στο μέλλον αντίστοιχα χουνέρια για τo κυρίαρχο ευρωπαϊκό πολιτικό κατεστημένο, όπως αυτά που υπέστη τον τελευταίο ενάμιση χρόνο. Φανταστείτε δηλαδή φερ’ ειπείν να απέρριπτε ο πορτογαλικός λαός το νέο μνημόνιο που προετοιμάζεται με μεθοδικότητα για λογαριασμό του μεταξύ Βερολίνου, Βρυξελλών κι Ουάσιγκτον.

Από την άλλη, είναι αλήθεια πως η βαθιά εργαλειακή αντιμετώπιση των πρόσφατων δημοψηφισματικών διαδικασιών από εκείνες τις πολιτικές ηγεσίες που κατέφυγαν σε αυτές έριξε νερό στο μύλο όσων θέλουν να τις απαξιώσουν. Σε κάθε περίπτωση όμως νομίζω πως έχει αποδειχτεί στην πράξη πως η μεγάλη πλειοψηφία πλειοψηφία των πολιτών στην Ιταλία, τη Μεγάλη Βρετανία αλλά και τη χώρα μας παίρνει τη δημοκρατία πολύ πιο σοβαρά απ’ ότι έδειξαν να την αντιμετωπίζουν οι εκάστοτε πολιτικοί ηγέτες τους.

Βρισκόμαστε συνεπώς στο σημείο που η τύφλωση, σύμφωνα με τον Ετιέν Μπαλιμπάρ, των ελίτ έχει οδηγήσει την Ευρώπη (κι όχι μόνο) σε οριακό σημείο. Οι κοινωνίες ασφυκτιούν μπροστά στο χάος που έχει δημιουργήσει ο νόμος των αγορών, την ώρα που οι κυρίαρχες πολιτικές δυνάμεις αδυνατούν έστω να αφουγκραστούν το κλίμα που δημιουργείται με αποτέλεσμα η ακροδεξιά να καλπάζει. Εφόσον η στρατηγική που θα επιλεγεί θα έχει να κάνει με την περαιτέρω καταπίεση των μεγάλων κοινωνικών στρωμάτων, ακόμη και μέσω της φίμωσης στοιχειωδών δικαιωμάτων του, δε μοιάζει διόλου απίθανο να προκύψουν σύντομα ακραίες καταστάσεις.

Άλλωστε, αν δεν το έχουν καταλάβει, έχουν ήδη αρχίσει να θερίζουν θύελλες...

tvxs