Requiem για τον Kομαντάντε

του Στέλιου Στυλιανίδη

Οι συναισθηματικοί και ιδεολογικοί δεσμοί μου με την κουβανική επανάσταση ανάγονται, όπως σε πολλούς της γενιάς μου, στα χρόνια της εφηβείας.

Το 1981, όντας ειδικευόμενος ψυχιατρικής στο Παρίσι, αποφάσισα να εκπληρώσω το εφηβικό μου όνειρο ζωής: Να επισκεφθώ το νησί του Τσε και του Κομαντάντε.

Η ιδέα εύκολη, η υλοποίησή της δύσκολη.

Γιατί, παρά τους φιλικούς δεσμούς μου με στελέχη του τότε κραταιού κμμουνιστικού κόμματος Γαλλίας, που διαμεσολάβησαν για να κάνω αίτηση βίζας στην κουβανική πρεσβεία στο Παρίσι, το διάβημα είχε άδοξο τέλος: Τρεις μέρες πριν από την πτήση της Aeroflot μέσω Μόσχας για Αβάνα τα στελέχη της κουβανικής πρεσβείας είχαν την έμπνευση να επαληθεύσουν την πολιτική μου ένταξη και το ΚΚΕ (κομματική οργάνωση Παρισιού) έδωσε μια απάντηση που μου στέρησε τη βίζα για το ταξίδι, αφού ανήκα στους “αναθεωρητές” της κομμουνιστικής ορθοδοξίας της εποχής.

Την Κούβα την επισκέφθηκα τελικά επί Ραούλ Κάστρο, το 2011, προσπαθώντας να καταλάβω, σαν τουρίστας πια, τι είχε απομείνει από την ιδεολογική μαγεία της Επανάστασης.

Οι προηγούμενες επαφές μου στο πλαίσιο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας με Κουβανούς συναδέλφους μου είχαν ήδη θέσει σε αμφισβήτηση τις ριζοσπαστικές ιδέες μας για την αλλαγή της ασυλικής ψυχιατρικής στο βαθμό που οι Κουβανοί σύντροφοί μας ακολουθούσαν το σοβιετικό μοντέλο οργάνωσης των υπηρεσιών.

Παρακολουθώντας τη δημόσια συζήτηση μετά το θάνατο του Φιντέλ Κάστρο διαπίστωσα για μια ακόμη φορά την πρωτοκαθεδρία των πρωτόγονων ψυχολογικών μηχανισμών, τον οπαδισμό, τη χυδαιότητα και τον φανατισμό,την μισαλλοδοξία, αφήνοντας ελάχιστο χώρο, πολιτικό και ψυχικό, στην κατανόηση της έκβασης της κουβανικής εμπειρίας.

Η γνώμη μου είναι ότι η επιτυχία της κουβανικής επανάστασης, αν υπήρξε επιτυχία, ήταν ήταν πολύ περισσότερο ιδεολογική παρά υλική και κοινωνική.

Εξηγούμαι: Οι Κουβανοί επαναστάτες από το 1958 κατάφεραν να κινητοποιήσουν ένα τεράστιο συλλογικό φαντασιακό κεφάλαιο όχι μόνο στην ριζοσπαστική ευρωπαϊκή Αριστερά αλλά και στους περισσότεορυς λαούς της Λατινικής Αμερικής και του αναπτυσσόμενου κόσμου.

Ο lider maximo έλεγε για τον εαυτό του “Είμαι η Επονάσταση”… Η αγωνία της συγκάλυψης των αντιφάσεων και των ιδεολογικών ρηγμάτων μέσα στο ίδιο το κομμουνιστικό κόμμα Κούβας ήταν μακριά και επώδυνη. Στο σλόγκαν “σοσιαλισμός ή θάνατος” του καθεστώτος οι αντικαθεστωτικοί απαντούσαν “ποια η διαφορά;”.

Θα ήμουν ο τελευταίος που θα αμφισβητούσα τη συντριπτική καταπίεση που άσκησε το καθεστώς Κάστρο μέσα στη χώρα, όχι μόνο απέναντι στους αντικαθεστωτικούς νοσταλγούς της φασιστικής δικτατορίας του Μπατίστα, αλλά ακόμη και στη δημοκρατική αντιπολίτευση και τις διαφορετικές φωνές μέσα στο ίδιο του το κόμμα. Για παράδειγμα, ο Κομαντάντε Huber Matos, Comandante Della Sierra, φυλακίστηκε για 20 χρόνια σαν “εχθρός της επανάστασης”. Οπως και οι συγγενείς των Κουβανών του Μαϊάμι, ομοφυλόφιλοι, διανοούμενοι, προσωπικότητες της τέχνης και των γραμμάτων.

Ας μου επιτραπούν κάποιες παρατηρήσεις

-Θα πρέπει να συγκρίνουμε την Κούβα με την ποιότητα της δημοκρατίας των άλλων χωρών της Κεντρικής και Λατινικής Αμερικής. Η εναλλαγή φασιστικών καθεστώτων και αλλεπάλληλων σφαγών των δημοκρατών πολιτών (Αϊτή, Ονδούρα, Χιλή, Αγιος Δομήνικος κα) δεν μπορεί να συγκριθεί με τον καθεστωτισμό της κουβανικής επανάστασης.

-Μια χώρα που βρίσκεται σε εμπάργκο από το 1962 και έχει υποστεί άπειρες απόπειρες της CIA μέσα από τους εξόριστους της Φλόριντα δεν μπορεί παρά να ωθηθεί στην αγκαλιά της Σοβιετικής Ενωσης, κάτι που ήταν ριζικά διαφορετικό από τις αρχικές επιλογές των ηγετών της Επανάστασης

-Η απόλυτη φτώχεια του πληθυσμού, η έλλειψη στοιχειωδών μέσων διαβίωσης, έκανε τα φορτία του ζαχαροκάλαμου προς την πρώην ΕΣΣΔ να μετατρέπονται σε πετρέλαιο και τεχνικό εξοπλισμό.
Το επίπεδο αλφαβητισμού και διεθνισμού του μέσου Κουβανού, όπως και το επίπεδο της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας παρά τις τρομακτικές ελλείψεις, δεν συγκρίνονται με καμία άλλη χώρα της Λατινικής Αμερικής.
Η εξαγωγή Κουβανών γιατρών σε Αγκόλα, Αιθιοπία, Γουατεμάλα, Σαλαβαδόρ, Νικαράγουα έκαναν τους Κουβανύς να αισθάνονται βαθιά υπερήφανοι, γιατί όχι μόνο αντιστέκονταν σε μια αμερικανική εισβολή, αλλά βοηθούσαν και στην εξάπλωση των ιδεών τους μέσα από την πραγματική συμμετοχή σε χώρες που είχαν ανάγκη. Συμμετοχή χωρίς αμοιβή, με όραμα την καλύτερη υγεία των δοκιμαζόμενων λαών.

Μόνο γι αυτό το συναίσθημα υπερηφάνειας του κουβανικού λαού, και πέρα από άγριες εξιδανικεύσεις, αξίζει να σκεφτούμε τη ζωή ενός υποκειμένου που δημιούργησε ιστορία με μεγαλύτερη περισσυλλογή και σεβασμό. 

tvxs