Βιομηχανία Χριστουγέννων

Με τον 20ό αιώνα έρχεται και η εμπορευματοποίηση των Χριστουγέννων. Θεάματα δημοφιλή ταξιδεύουν από τη μία ήπειρο στην άλλη, διαλαλώντας πως μεταφέρουν το πνεύμα της γιορτής. 

του Πάνου Σκουρολιάκου

Οι μεγάλες γιορτές, ιδιαίτερα εκείνες που πηγάζουν μέσα από τη θρησκεία και την πίστη, έχουν ξεχωριστή θέση στην κοινωνική ζωή. Δημιουργούνται συνήθειες και έθιμα στην ανάγκη να αποδώσουν οι άνθρωποι τιμές στο ξεχωριστό θρησκευτικό γεγονός κάθε φορά.

Τα Χριστούγεννα κατά την οποία μια γιορτή όπου ποικίλες εκδηλώσεις έρχονται να τιμήσουν μια θρησκευτική γιορτή και να κάνουν τους πιστούς ή μη να συμμετέχουν σε μια περίοδο χαράς, προσφοράς, αλληλεγγύης.

Οι εκδηλώσεις που συνοδεύουν τη θρησκευτική γιορτή των Χριστουγέννων έρχονται από πολύ παλιά. Στο Λειτουργικό Δράμα της Καθολικής Εκκλησίας, που περιλαμβάνει έργα βασισμένα στη ζωή, στον θάνατο και στην ανάσταση του Ιησού, υπάρχουν ακολουθίες μέσα από τις οποίες ξεπήδησε ένα θεατρικό έργο σχετικό με τη γέννηση Του. Γύρω στον 11ο αιώνα υπάρχει ήδη ένα πρωτόλειο έργο με τη φάτνη, τη Μαρία και τον Ιωσήφ. Το συνόδευε μια μικρή σκηνή με θέμα τη Ραχήλ και τη Σφαγή των Νηπίων. Αργότερα και τα δύο απορροφήθηκαν από ένα έργο με θέμα τα Θεοφάνεια.  Ένα άλλο χριστουγεννιάτικο έργο βασίστηκε στο αφηγηματικό κήρυγμα που αποδίδεται στον  Άγιο Αυγουστίνο. Σ’ αυτό παρατίθενται όλες οι προφητείες της Παλαιάς Διαθήκης που αφορούν την έλευση του Μεσσία. Τα έργα αυτά παίζονταν μέσα στην εκκλησία και οι ηθοποιοί ήταν οι ιερείς και τα παιδιά που συμμετείχαν στις λειτουργίες.

Προϊόντος του χρόνου, νέα έθιμα έμπαιναν στις χριστουγεννιάτικες εορταστικές συνήθειες των ανθρώπων.  Έτσι λοιπόν έχουμε το χιονισμένο χριστουγεννιάτικο δένδρο εντός των σπιτιών, τα κάλαντα, την ιδιαίτερη κουζίνα και τα γλυκά των ημερών, τον Αϊ-Βασίλη και τα δώρα. Σ’ αυτό το σημείο, με τον 20ό αιώνα έρχεται και η εμπορευματοποίηση των Χριστουγέννων. Δημιουργείται στο κοινό η υποχρέωση των δώρων σε συνδυασμό και με την Πρωτοχρονιά. Ποιος άλλωστε δεν θέλει να πάρει κάποια, έστω και συμβολικά, δώρα; Το οικογενειακό τραπέζι αντικαθίσταται από το ρεβεγιόν, με τις σχετικές υποχρεώσεις για καινούργια και εντυπωσιακά ρούχα. Η γκάμα των γαστριμαργικών απαιτήσεων διευρύνεται, ενώ από τον κόσμο του θεάματος υπάρχουν δελεαστικές προτάσεις σε παραστάσεις θεατρικών έργων για παιδιά με θέματα παρμένα από το υλικό των Χριστουγέννων. Θεάματα δημοφιλή για μικρούς και μεγάλους ταξιδεύουν από τη μία ήπειρο στην άλλη διαλαλώντας πως μεταφέρουν το πνεύμα των Χριστουγέννων. Στην πραγματικότητα μεταφέρουν ευκαιρίες επιχειρηματικού κέρδους, χαρίζοντας απολαύσεις και καλύπτοντας ανάγκες που η διαφήμιση έχει δημιουργήσει. Βιβλία και τραγούδια, ταινίες και θεάματα σχετικά στήνονται δημιουργώντας μια γιορτινή περίοδο που όλο και μεγαλώνει. Ξεκινά αυτή η περίοδος αρκετά πριν και τελειώνει αρκετά αργά μετά τα Χριστούγεννα. Παιχνιδουπόλεις ολόκληρες στήνονται αυτό το διάστημα σε κεντρικά σημεία εντός των πόλεων. Είναι ευκαιρία σημαντική για να κινηθεί το λιανικό εμπόριο. Από την άλλη, τα μεγάλα εμπορικά κέντρα, με τη συνδρομή του θεάματος εντός τους, προσπαθούν για λογαριασμό τους να προσελκύσουν το καταναλωτικό κοινό.

Μητρόπολη κατασκευής γιορτινού χριστουγεννιάτικου υλικού είναι, βέβαια, οι ΗΠΑ. Κινητοποίησε η βιομηχανία του θεάματος εκεί τα πιο λαμπερά ονόματα της αμερικανικής show business προκειμένου να διακινήσει τα προϊόντα της. Ο  Έλβις Πρίσλεϊ έχει εκδώσει δύο χριστουγεννιάτικα άλμπουμ (1957 και 1971). Σπουδαίοι τραγουδιστές με εκατομμύρια φανατικούς θαυμαστές, όπως ο Φράνκ Σινάτρα και ο Μπινγκ Κρόσμπι, δισκογραφούν αγαπημένα χριστουγεννιάτικα τραγούδια όπως η «Άγια νύχτα» ή ο «Μικρός τυμπανιστής». Ακολουθούν ουκ ολίγοι. Μπάρμπαρα Στρέιζαντ, Τζέιν Φόντα, Τζόνι Μάθις, Μαράια Κάρεϊ. Η βιομηχανία του κινηματογράφου και της τηλεόρασης παραδίδει κάθε χρόνο εκατοντάδες παραγωγές βασισμένες σ’ αυτό το εορταστικό γεγονός. Γνωστοί σκηνοθέτες και ηθοποιοί, συναντώνται σε ένα προϊόν γοητευτικό, συναισθηματικό και διασκεδαστικό, προσηλωμένο σε ένα αφήγημα που ξεκίνησε ως βαθιά θρησκευτική πίστη μέσα από τους ναούς για να βγει έξω στην κοινωνία και, βοηθούντος του επιδέξιου μάνατζμεντ, να γίνει μια τεράστια αγορά εντός της οποίας διακινείται πολύ χρήμα.

Όπως και να ’χει το πράγμα, τα Χριστούγεννα είναι ταυτόχρονα μια θρησκευτική - πνευματική γιορτή, αλλά και ένα θεαματικό κοσμικό πανηγύρι. Κάποιοι έχουν ανάγκη από την πρώτη εκδοχή, κάποιοι άλλοι τη δεύτερη και κάποιοι πάλι, που ίσως είναι και οι περισσότεροι, διαλέγουν και τις δύο.

avgi