Οι «Γυναίκες από το Αλγέρι» και ο Ευρωπαίος Μαργαρίτης Σχοινάς

της Κατέ Καζάντη

Όταν ο Ντελακρουά αναπαριστά τις “Γυναίκες από το Αλγέρι”, συμμετέχοντας στην κατασκευή της έννοιας της Ανατολής, σε αντιδιαστολή με αυτήν της Δύσης, δεν προεξοφλεί απαραίτητα το επερχόμενο, μετα-αποικιοκρατικό, μίσος των ημερών μας προς ό,τι ο Ευρωπαίος άνθρωπος αντιλαμβάνεται ως απειλή για την ύπαρξή του. Πέρασαν, σκάρτοι, δυο αιώνες για να φτάσουμε σ’ αυτό. 

Αλλά ο οριενταλισμός, ο ρομαντικός τρόπος μέσω -και- της τέχνης, να προσεγγίζονται οι λαοί και οι πολιτισμοί της Ανατολής, υπέκρυπτε, έτσι κι αλλιώς, την ισχυρή τάση των Ευρωπαίων της αποικιοκρατίας και της νεοαποικιοκρατίας να νομιμοποιήσουν τους σφαγιασμούς του “πρωτόγονου” Άλλου ανθρώπου, μια μόλις κατηγορία ανώτερου από τους ελέφαντες, τις τίγρεις και τ’ άλλα ζώα της ζούγκλας. Η συγκρότηση της καπιταλιστικής Ευρώπης βάσιζε τα υπερκέρδη της και τότε στην εξόντωση. Και, προφανώς, συνεχίζει να το πράττει.

Η δυτική πρωτοκαθεδρία στην οικονομία και τον πολιτισμό συγκρότησε και μια ηγεμονεύουσα δυτική, αταξική, συνείδηση: η τυχαιότητα της καταγωγής προσδιορίζει την αξιακή βαθμίδα ανώτερου – κατώτερου. Κοντολογίς, ο δυτικός εργάτης μπορεί να επιχαίρει για την εξολόθρευση του εξ Ανατολής ταξικού του συμμάχου, θεωρώντας τον ολωσδιόλου ζώο, όσο δηλαδή θεωρεί και τον ίδιο το αφεντικό του. Η αναπαραγωγή μιας, φαντασιακής μόνο, σχέσης ανθρωπολογικής εξουσίας συγκρότησε, έτσι, τον ρατσιστικό χαρακτήρα του Ευρωπαίου ανθρώπου.

Εάν, λοιπόν, σήμερα οι “Γυναίκες από το Αλγέρι”, μαζί με την εκ νέου, κυβιστική και αποδομημένη, αναπαράστασή τους από τον Πικάσο, δεν αντιμετωπίζονται πλέον ως το γραφικό κοσμοείδωλο της Ανατολής αλλά ως ευθεία απειλή για τη Δύση, δεν αποτελεί πρωτοτυπία: παραπέμποντας στη λογική του Ε. Σαΐντ, τούτο είναι η ιστορική τελεολογία του ευρωκεντρισμού, ο  οποίος περνά, εκ νέου και βοηθεία της κυριαρχίας του ακροφιλελευθερισμού, σε μια νέα φάση.

Οι “Γυναίκες από το Αλγέρι”, χαλαρές στο χαλί του χαρεμιού και καπνίζουσες όπιο, είναι ο εχθρός, εναντίον του οποίου κάποιος ισχυρός οφείλει να πολεμήσει, σε έναν αγώνα υπέρ βωμών και εστιών, για «την προστασία του ευρωπαϊκού τρόπου ζωής». Ο οποίος δεν ορίζεται πουθενά ως σχέση εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο, αλλά μοναχά ως κάτι μυθολογικά παραδεισένιο και ορθολογικά ανώτερο. Ορίζεται, οπότε, και επισήμως ειδικός αντιπρόεδρος της Κομισιόν, για να προστατεύσει το ευρωπαϊκό ανθρωπολογικό πρότυπο από το ανατολικό αντίστοιχο. Να προστατεύσει δηλαδή τον Γάλλο ή τον Έλληνα εργάτη από τον θεόφτωχο Πακιστανό ή τον Αφγανό ή από τα ορφανά των πολέμων, που ο ίδιος ο καπιταλιστικός τρόπος συγκρότησης του δυτικού κόσμου υποκινεί και συντηρεί.

Η πολιτισμική διάδραση, ο σεβασμός στην ετερότητα, η διάνοιξη των διανοητικών οριζόντων με την όσμωση των λαών, πάνε περίπατο. Η επέλαση των μύθων που, διαχεόμενοι στις μάζες, διαμορφώνουν την κουλτούρα του τρόμου, επισημοποιείται. Τα σύνορα κλείνουν, όχι, βεβαίως, για την κίνηση των κεφαλαίων, αλλά για τους αξιολύπητους που μετατρέπονται σε θύτες.

Η Ευρώπη, τώρα και επισήμως, νομιμοποιεί νεοφασιστικές λογικές. Ο διαχωρισμός σε λαούς και πολιτισμούς που αξίζουν προστασίας και σ’ εκείνους που μπορούν άνετα να πεθάνουν, δίχως να λείψουν σε κανέναν, επισφραγίζεται με το χαρτοφυλάκιο της Μετανάστευσης και της Προστασίας του Ευρωπαϊκού Τρόπου Ζωής. Το οποίο από τη θέση του Αντιπροέδρου, αναλαμβάνει, μάλλον μετά χαράς, ο Έλληνας Μαργαρίτης Σχοινάς.

artinews