Γκομενάκια ή φασονατζούδες;

Δεν θα θεωρούσα άξια σχολιασμού τα πρόσφατα ανδραγαθήματα του ανεκδιήγητου κυρίου Ψαριανού, αν δεν είχαν συμπέσει χρονικά με τη διακαναλική, λεγόμενη, συνέντευξη του προέδρου της Νέας Δημοκρατίας, αλλά και με την πολυήμερη διαμάχη που την ακολούθησε.

της Αγγέλικας Ψαρρά

Μοιάζουν ασύνδετα όσα έγραψε ο πρώτος με εκείνα που είπε ο δεύτερος.Κι όμως, ένα αόρατο νήμα ενώνει την άνεση που αισθάνεται ο Κυριάκος Μητσοτάκης να προτείνει το φασόν στο σπίτι ως εργασιακή συνθήκη γένους θηλυκού, με την ελευθερία που νιώθει ο Γρηγόρης Ψαριανός να καλλιεργεί το αντριλίκι στην πιο γελοία εκδοχή του ως αποκλειστική σταθερά της πολιτικής του ταυτότητας.

Ανομολόγητες αλλά πανίσχυρες προκαταλήψεις, εδραιωμένες σε παγιωμένες έμφυλες ιεραρχίες, επιτρέπουν και στους δύο να υπενθυμίζουν, εν όψει εκλογών, στις γυναίκες ότι τόσο η εργασία όσο και η πολιτική δεν είναι φτιαγμένες στα μέτρα τους. Το «φυσικό» τους περιβάλλον, η εστία τους, μπορεί κάλλιστα να στεγάσει και τις επαγγελματικές δραστηριότητές τους, καθώς και να τις προστατέψει από τις δυσάρεστες εκπλήξεις που τους επιφυλάσσει η έκθεσή τους στον πολιτικό δημόσιο χώρο.

Οπως ήταν επόμενο, οι προεκλογικές εξαγγελίες του προέδρου της Νέας Δημοκρατίας ερμηνεύτηκαν από πολλές πλευρές, και όχι αδίκως, ως μία ακόμα ένδειξη για τη σκληρά νεοφιλελεύθερη διευθέτηση των εργασιακών σχέσεων που υιοθετεί προγραμματικά το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης.

Οσο κι αν οι έμφυλες διαστάσεις του συγκεκριμένου σχεδίου παρέμειναν στο ημίφως, είναι βέβαιο πως ο Κ. Μητσοτάκης δεν μάσησε τα λόγια του: «Στον νέο κόσμο που έρχεται», υποστήριξε, «οι άνθρωποι θα δουλεύουν με διαφορετικό τρόπο απ᾽ ό,τι δούλευαν μέχρι σήμερα». Και συνέχισε με το πρώτο παράδειγμα που του ήρθε αυθόρμητα στο μυαλό: «Ναι, το να δώσουμε σε μια γυναίκα τη δυνατότητα να δουλεύει από το σπίτι της δεν είναι κακό. Μπορεί να πηγαίνει κόντρα στην παραδοσιακή εργασία οκτώ ώρες, πέντε ημέρες, αλλά είναι καλό».

Προκαλεί, πράγματι, εντύπωση το γεγονός ότι η συγκεκριμένη αποστροφή του λόγου του αγνοήθηκε, ενώ οι υπόλοιπες θέσεις του Κ. Μητσοτάκη για τα εργασιακά, σχετικές κι αυτές με το πενθήμερο και το οκτάωρο, ξεσήκωσαν μια θυελλώδη δημόσια συζήτηση που δεν λέει να καταλαγιάσει. Μόνο που, ίσως και ανεπίγνωστα, ο πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας κατάφερε να χωρέσει σε δύο εικόνες τα ταξικά όσο και τα έμφυλα νοήματα των εργασιακών σχέσεων που ευαγγελίζεται: στο «αγόρι από το Περιστέρι» παρέχεται η δυνατότητα να μυηθεί στα μυστικά της τέχνης του ψυκτικού, ενώ τη «γυναίκα» μπορεί και να την ωφελεί η μη τήρηση των «παραδοσιακών» όρων εργασίας.

Περιττό να σημειώσω πως για πολλές κατηγορίες εργαζόμενων γυναικών ο «νέος κόσμος που έρχεται» είναι ήδη εδώ: γυναίκες κατά κύριο λόγο βρίσκονται σήμερα αντιμέτωπες με την ανεργία, τις άτυπες ή επισφαλείς μορφές εργασίας, τις εξευτελιστικές αμοιβές, τις παραβιάσεις των εργασιακών δικαιωμάτων και τις αυθαίρετες εργοδοτικές πρακτικές.

Εχει γίνει πια σαφές ότι η λιτότητα οδηγεί σε μιαν άνιση κατά φύλο κατανομή της ύφεσης, ενώ η «κρίση» χρησιμοποιείται, συχνά προσχηματικά, ως επιχείρημα για την επιστροφή των γυναικών στις «φυσικές» οικιακές φροντίδες τους. Από μια άποψη, ο πρόεδρος της Ν.Δ. εξέφρασε απλώς τη συμφωνία του με την τροπή που έχουν πάρει τα τελευταία χρόνια τα πράγματα.

Ούτως ή άλλως, η τρέχουσα σκλήρυνση των κοινωνικών και έμφυλων ανισοτήτων προϋποθέτει και συνεπάγεται νοηματοδοτήσεις του φύλου, εδραιωμένες στη βιολογική διαφορά, οπότε και στην αναπαλαίωση των αποκλεισμών που συνδέονται με αρχαϊκά στερεότυπα του ανδρισμού και της θηλυκότητας.

Αποτύπωση στον πολιτικό λόγο, μία από τις πολλές, των υπόγειων αυτών εξελίξεων συνιστά και η πύκνωση των σεξιστικών εκρήξεων που παρατηρείται στις μέρες μας. Πρόκειται για το σημείο στο οποίο το σεξιστικό παραλήρημα του υποψήφιου βουλευτή έρχεται να συναντήσει την εργασιακή δυστοπία του αρχηγού του.

Είναι προφανές πως ο σεξισμός συνιστά εδώ και καιρό εργαλείο άσκησης της πολιτικής. Δίχως αμφιβολία, οι σεξιστικές πολιτικές συμπεριφορές έχουν σε μεγάλο βαθμό απενοχοποιηθεί, ενώ οι όποιες φεμινιστικές ενστάσεις εκλαμβάνονται συνήθως ως μία ακόμα λογοκριτική εμμονή της πολιτικής ορθότητας.

Στο κλίμα αυτό, μόνον οι ακραίες εκδοχές σεξιστικού κοινοβουλευτικού λόγου γίνονται ορατές, κι αυτό επειδή υπάρχει κίνδυνος να προκαλέσουν τη στιγμιαία φιλογυνική αφύπνιση των κομματικών αντιπάλων. Και πάλι, αντιμετωπίζονται ως μη πολιτική παρεκτροπή από τους καλούς και ιπποτικούς (αντρικούς) τρόπους.

Με άλλα λόγια, ακόμη κι όταν γίνεται αντιληπτός ως πρόβλημα, ο σεξισμός καταδικάζεται ως ανάρμοστη συμπεριφορά και όχι ως κήρυγμα μίσους, καλλιέργεια έμφυλων προκαταλήψεων, πολιτική εν τέλει τοποθέτηση. Γι᾽ αυτό και δεν επισύρει ποτέ πολιτικές κυρώσεις.

Ούτως εχόντων των πραγμάτων, ο κάθε γελωτοποιός της πολιτικής έχει την ευχέρεια να εργαλειοποιεί τον σεξισμό, προκειμένου να εξασφαλίσει την τόσο πολύτιμη προεκλογικά δημοσιότητα. Εχει μόνο να κερδίσει.

efsyn