Έξις και Υποτροπή

του Ευάγγελου Κωνσταντέλου

Ο Αριστοτέλης θεμελιώνει τη φιλοσοφία του περί ηθικής, η οποία σύμφωνα με τον ίδιο εξαρτάται ουσιαστικά από την αρετή, αφιερώνοντας μεγάλο μέρος στα τρία σπουδαία έργα του περί ηθικής (τα Ηθικά Νικομάχεια, τα Ηθικά Μεγάλα και τα Ηθικά Ευδήμεια). Αναλύοντας (με διαφορετικό τρόπο σε καθένα από τα έργα του) το περιεχόμενο της αρετής την προσδιορίζει ως μέσο για την επίτευξη του ύψιστου αγαθού για τον άνθρωπο, που δεν είναι άλλο από… την ευδαιμονία. Για τον Αριστοτέλη η αρετή είναι ἕξις και μάλιστα προαιρετική. Επιλέγεται ελεύθερα από τον άνθρωπο και βρίσκεται στο μέσον ( Ἔστιν ἄρα ἡ ἀρετὴ ἕξις προαιρετική, ἐν μεσότητιοὖσα, Ηθικά Νικομάχεια 1107a). Ο Καστοριάδης αναλύει την αριστοτελική έννοια ἕξις με πολύ γλαφυρό τρόπο.

«Ἕξις, είναι μια επίκτητη κλίση, την οποία δεν έχουμε εκ γενετής. Τα μπλε ή τα μαύρα μάτια δεν είναι έξις, αλλά το να παίζει κανείς πιάνο είναι έξις. Είναι ένα habitus, όχι μόνο και όχι τόσο με την έννοια της συνήθειας, όπως η συνήθεια του καπνίσματος, αλλά κάτι το κεκτημένο, το οποίο επιτρέπει καταρχήν την πράξη, τη δράση. Αυτή όμως η έξις, αυτή η επίκτητη κλίση, είναι προαιρετική, εναπόκειται στη διακριτική μας ευχέρεια, ἐν μεσότητι οὖσα τῇ πρός ἡμᾶς, σε μια μεσότητα, η οποία δεν είναι η ορθή μεσαία οδός, αλλά μια μεσότητα ανάμεσα σε δύο άκρα, και πρός ἡμᾶς, σε σχέση δηλαδή με εμάς, με ό,τι μας αφορά, και όχι με απόλυτο τρόπο […] Η έξις είναι, ασφαλώς, μια επίκτητη κλίση, αλλά επίσης μια συνήθεια, ένας πολύ συχνός, αν όχι κύριος τρόπος δράσης, ένα habitus. Και είναι προαιρετική· το προαιρετικός προέρχεται από την προαίρεσιν, την επιλογή, επομένως αυτό το habitus σχετίζεται με την επιλογή. Και είναι αλήθεια ότι η αρετή είναι αυτό το οποίο μας επιτρέπει να επιλέγουμε σωστά ανάμεσα στα πράγματα που πρέπει ή δεν πρέπει να κάνουμε, ακόμα κι αν δεν είναι το μόνο. Επομένως, σχετίζεται με την άσκηση μιας συνήθειας, η οποία με τη σειρά της σχετίζεται με την επιλογή» (Κ. Καστοριάδη, Απόσπασμα από το σεμινάριο της 5ης Δεκεμβρίου 1984 στον Γ΄ τόμο, Η Ελληνική Ιδιαιτερότητα).

Η έξις λοιπόν είναι η συνήθεια που αποκτήθηκε με την επανάληψη μιας πράξης. Είναι ένα επίκτητο στοιχείο, μια συνήθεια που βρίσκεται σε αντιδιαστολή προς το κληρονομούμενο, το εκ γενετής χαρακτηριστικό. Με άλλα λόγια δεν γεννιέσαι Πορτοσάλτε… γίνεσαι. Δεν γεννιέσαι Παπαδημητρίου… γίνεσαι. Δεν γεννιέσαι Χαραλαμπόπουλος, δεν γεννιέσαι Οικονόμου αλλά γίνεσαι. Πρετεντέρης, Παπαπαναγιώτου και Καψής όμως δεν γίνεσαι… γεννιέσαι. Και αναφερόμαστε σε αυτά τα υποκείμενα και στα όμοια με αυτά, διότι αντί για έξιν, την «φρόνιμη» συνήθεια που οδηγεί στην αρετή και την ευδαιμονία, βρίσκουμε μια ανάλογη αριστοτελική έννοια, την καθ' έξιν, η οποία αφορά την κακή, την βλαβερή επαναλαμβανόμενη πράξη και συμπεριφορά. Αυτή η καθ' έξιν συμπεριφορά είναι οργανωμένη, καλλιεργείται, επαναλαμβάνεται και επικοινωνείται όχι μόνο σε βάρος του Σύριζα αλλά πιο πολύ σε βάρος της ίδιας της κοινωνίας.

Έχει γίνει συνήθεια ο εξευτελισμός, η ευτέλεια, η ποταπότητα, η προστυχιά, η χυδαιότητα, η ελεεινότητα, ο ξεπεσμός, τα τιποτένια κίνητρα και το εξαιρετικά χαμηλό επίπεδο, που παρατηρούμε όλους τους προηγούμενους μήνες από τη ΝΔ και τα παράσιτά της. Αυτά τα υποκείμενα, που αποτελούν το ιερατείο και τους δορυφόρους της νεοφιλελεύθερης παράταξης, βλέπουν καταρχήν την ανταπόκριση του κόσμου, όταν ο εφήμερος πρόεδρός τους ξεμυτίζει από το καλά προστατευμένο περιβάλλον των καναλιών που τον στηρίζουν (για την ακρίβεια που τον σουλουπώνουν). Κατά δεύτερον βλέπουν αυτά που δεν μπορούν να σουλουπώσουν και φάνηκαν να ήταν πρωτοβουλίες του Κυριάκου, σχετικά με τη στήριξη στον ανθέλληνα Βέμπερ, με τις ασυναρτησίες για τους ψυκτικούς που πρέπει να είναι από το Περιστέρι και μακριά από την Εκάλη και την Κηφισιά, την 7ημερη εργασία, την κατάργηση του 5ημερου, την ιδιωτικοποίηση της υγείας κτλ, κτλ. Η έξις του Κυριάκου είναι στις γκάφες και στην ανικανότητα να ηγηθεί και να ελέγχει τον εαυτό του και το κόμμα του.

Βλέποντας την ουσιαστική πτώση του κόμματος ειδικής αποστολής και γνωρίζοντας πολύ καλά τις κρυφές και φανερές δημοσκοπήσεις καταλαβαίνουν, ότι η ομάδα δεν τραβάει. Βλέποντας επίσης ότι τόσο η Γεννηματά, ο Κουτσούμπας όσο και ο Θεοδωράκης δεν κατάφεραν να κάνουν ζημιά στο Σύριζα, άρχισαν με πιο εντατικούς ρυθμούς να φτιασιδώνουν τον Κυριάκο και να αποδομούν το κυβερνητικό έργο. Αυτός είναι και ο λόγος που αποφεύγουν σαν τον διάολο το λιβάνι ένα debate ανάμεσα στον Τσίπρα και τον Κυριάκο. Ξέρουν στη ΝΔ, ότι έχουν περισσότερα να χάσουν σε μια πιθανή αντιπαράθεση πρόσωπο με πρόσωπο με τον Τσίπρα, παρά να κερδίσουν. Για το λόγο αυτό επανειλημμένα αποφεύγουν την κουβέντα και κρύβουν τον Κυριάκο.

Το σύστημα ένιωθε σχεδόν σίγουρο, ότι αποδομώντας έναν-έναν τους υπουργούς κάτι θα κερδίσει για τον γόνο. Εντωμεταξύ… ο Πολάκης συνέχιζε και συνεχίζει να εγκαινιάζει μονάδες υγείας. Ο Σπίρτζης εγκαινιάζει δρόμους και υποδομές. Η Αχτσιόγλου διαμορφώνει καλύτερες συνθήκες για τους εργαζόμενους. Η Κουντουρά παίρνει το ένα διεθνές βραβείο μετά το άλλο (και ξινίζει τα μούτρα της η Κεφαλογιάννη). Ο Τσακαλώτος δείχνει πρόοδο στην εκμάθηση και βελτίωση των ελληνικών του και ταυτόχρονα καταφέρνει να τακτοποιεί τα οικονομικά της χώρας. Ο Σταθάκης δεν πούλησε τη ΔΕΗ και ο Χαρίτσης δεν έχει καν αντίπαλο. 

Δεν ξεχνάμε επίσης ότι ο Τσίπρας είναι υποψήφιος για Nobel. Όλα αυτά το σύστημα ένιωθε ότι τα ήλεγχε (σε ένα βαθμό μπορούμε να πούμε ότι τα κατάφερνε κιόλας) με την προπαγάνδα. Και εκεί που όλα πήγαιναν σύμφωνα με το σχέδιο και τις συνήθειες του Reichsministerium für Volksaufklärung und Propaganda βγαίνει ο Τσίπρας στο Ζάππειο και εξαγγέλλει μέτρα. Εξαγγέλλει για το 2019 και το 2020 μέτρα μόνιμα, που θα ανακουφίσουν ολόκληρη την κοινωνία. Μέτρα… για μειώσεις φόρων και ελαφρύνσεις, μέτρα… για τη 13 η σύνταξη, μέτρα… για την επαναφορά της κοινωνίας σε μια κανονικότητα και ηρεμία.

Σε εκείνο το σημείο το μυαλό των παρασίτων μπλοκάρει και το σύστημα υποτροπιάζει. Η έξις του συστήματος στην τρομοκρατία, το ψέμα, την αγυρτεία και τη διασπορά ψευδών ειδήσεων, αποκτά όχι μόνο ολιστικό χαρακτήρα αλλά δείχνει πανικό και αιφνιδιασμό, οδηγώντας έτσι τους «σκλάβους» τους συστήματος να κινούνται ανοργάνωτα και σπασμωδικά. Φτάνουν να δείχνουν φωτογραφίες από τις διακοπές του Τσίπρα και να επαναλαμβάνουν ψέματα για δήθεν δουλειές του πατέρα του πρωθυπουργού με τη χούντα. Επειδή όμως και αυτό δεν έχει αξιοποιήσιμη γι’ αυτούς αποδοχή από την κοινωνία, αρχίζουν την προσπάθεια να στραφεί η προσοχή της κοινής γνώμης αλλού. Ξαμολάνε το ρεζίλι των τριών ηπείρων και των πέντε θαλασσών να χυδαιολογεί εναντίον της υπουργού εργασίας, Έφη Αχτσιόγλου. 

Τον Κανάκη να ξεπλένει τον ανακριτή-δημοσιογράφο της χούντας, τον Στουρνάρα να λερώνει ακόμη περισσότερο τη φωλιά του και τον Αυγενάκη με τον Τζαβάρα να μιλάνε για νοθεία στις εκλογές. Και εκεί που όλα είναι σε αποσύνθεση και έχουν αποσυντονιστεί, τρέχοντας και μη φτάνοντας, αποφασίζει το αφεντικό, να δώσει συνέντευξη στον Σρόιτερ. Τότε είναι που τα κάνει ακόμη χειρότερα, δείχνοντας πως το σύστημα βρίσκεται σε υποτροπή και προμηνύοντας πώς θα είναι η εβδομάδα που θα διανύσουμε μέχρι την Κυριακή των εκλογών.

Η φρόνηση και η αρετή έχουν έτσι κι αλλιώς αντικατασταθεί με ό,τι πιο άρρωστο μπορεί να δημιουργήσει ο παρασιτισμός του συστήματος της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ, που μας θυμίζει τη βδομάδα πριν το δημοψήφισμα. Εκείνη η εβδομάδα μας έδειξε, ότι η απόσταση από την Έξιν στην Υποτροπήν του διεφθαρμένου συστήματος καθορίζεται από έναν Ψυχάρη, έναν Μπόμπολα, έναν Μαρινάκη και έναν Αλαφούζο. Είναι ο ίδιος και απαράλαχτος δρόμος. Τα γρανάζια του συστήματος είναι όμως εκφυλισμένα και δεν κάνουν τίποτα άλλο από το να καθυστερούν το αναπόφευκτο. Ό,τι δηλαδή έγινε και τότε.  

κουτι πανδωρας