Μετάδοση από «Το στρατόπεδο της σιωπής»…

της Κυριακής Μπεϊόγλου

Δεν ξέρω πώς το συνδύασα έτσι, μα μόλις έμαθα για την απώλεια του Γιάννη Μπεχράκη μού ήρθε στο μυαλό η ιστορία εκείνου του δημοσιογράφου όπως την περιγράφει ο Νίκος Σβέρκος στο βιβλίο του «Το στρατόπεδο της σιωπής» (Κέδρος) –την ιστορία του Πάνου Δαφνίτη–, που έστελνε ανταποκρίσεις στην εφημερίδα του και γράμματα στην αγαπημένη του τις μέρες και τις νύχτες στο Βερολίνο του Χίτλερ και του πολέμου.

Ισως γιατί κι ο Γιάννης έστελνε τις φωτογραφίες του από τις «φλεγόμενες» περιοχές του πλανήτη. Σκέφτομαι, επίσης, όλους τους δημοσιογράφους και φωτορεπόρτερ που μπαίνουν μέσα στη φρίκη του πολέμου προσπαθώντας να αποτυπώσουν την αδικία και να την κάνουν γνωστή στον κόσμο. Συχνά μόνοι, συχνά φοβισμένοι, συχνά ευάλωτοι. Και όμως, σαν τον Γιάννη Μπεχράκη και τον φανταστικό ήρωα του Νίκου Σβέρκου και σαν πολλούς άλλους δημοσιογράφους, συνεχίζουν.

Πολλές φορές πληρώνοντάς το με τη ζωή τους. Από το στρατόπεδο της σιωπής και από ένα γράμμα στην Ευγενία μεταφέρω: «Αγαπητή μου Ευγενία, Η ιστορία με το άρθρο του Ρομέν με τάραξε πολύ. Εφερε στην επιφάνεια αναμνήσεις τις οποίες είχα αποφασίσει να αφήσω μια και καλή πίσω στο Μπούχενβαλντ, να αναφέρω μόνο μερικές λεπτομέρειες ανώδυνες. Αλλά το πιθάρι έσπασε μια και καλή. Τα αστεία ή τα τραγελαφικά επεισόδια πύκνωσαν μετά τον χειμώνα του 1947. Αναρωτιέμαι όμως μήπως απλώς εμείς συνηθίσαμε τόσο πολύ στην απομόνωση και στον θάνατο, που καταλήξαμε να κάνουμε αστεία με συμβάντα βουτηγμένα στην ανείπωτη φρίκη της σιωπής.

»Αναπτύξαμε θεωρίες και δοξασίες ολότελα δικές μας, προσπαθώντας εμείς, οι άλλοτε καλοζωισμένοι, να διαχειριστούμε καταστάσεις φρικαλέες. “Το πραγματικό πρόσωπο ενός ανθρώπου αποκαλύπτεται όταν είναι νεκρός”. Εκεί είχαμε καταλήξει με τους υπόλοιπους κρατούμενους μέσα από αλλεπάλληλες συζητήσεις και παρατηρήσεις. Δεν επρόκειτο για κάποιο σχήμα αλληγορικό, αλλά κάτι απόλυτα ρεαλιστικό. Το πρόσωπο ενός πεθαμένου, λέγαμε, δείχνει τι ήταν αυτός ο άνθρωπος. Οταν οι μύες παύουν να συγκρατούνται σε μια συγκεκριμένη θέση της καθημερινότητας, τη διάταξη που διαμορφώνεται από το πλέγμα σκέψεων, συναισθημάτων και ιδεολογιών, τότε φαίνεται καθαρά το αληθινό πρόσωπο του καθενός. Τότε “καθαρίζει ο καθρέφτης”, λέγαμε. Συγκεντρωνόμασταν πάνω από τα άψυχα κορμιά των συγκρατουμένων μας για να δούμε το πρόσωπό τους».

Αυτά τα αληθινά πρόσωπα αποτύπωσε ο Γιάννης Μπεχράκης. Στο σύνορο μεταξύ θανάτου και ζωής. Και μας τα έστελνε γρήγορα, με κάμερες και κινητά, με μηχανές και κείμενα. Από θάλασσες κι από βουνά. Από δρόμους με βροχή… «Να, κοιτάξτε», είπε, «ένας απελπισμένος πρόσφυγας περπατά στη μέση μιας διεθνούς λεωφόρου κρατώντας το παιδί του αγκαλιά…». Και αποτύπωσε την προσφυγιά στην αιωνιότητα μόνο με ένα κλικ.

efsyn