Γιατί οι άνθρωποι (της Δύσης) δεν γεννούν, πατέρα;

του Τάσου Τσακίρογλου

Η συζήτηση στη Βουλή για το δημογραφικό πρόβλημα της Ελλάδας, η οποία περιείχε και στιγμές σοβαρότητας και βαρύτητας, μου έφερε στο μυαλό την ταινία του Αλφόνσο Κουαρόν «Τα παιδιά των ανθρώπων». Πρόκειται για μια δυστοπική ταινία, με την υπόθεση να εκτυλίσσεται το 2027 στη Βρετανία και περιγράφει μια εφιαλτική κατάσταση στην οποία οι άνθρωποι εξαιτίας ενός ιού που επηρεάζει τους άντρες έχουν σταματήσει να γεννούν εδώ και δύο δεκαετίες.

Ο νεότερος άνθρωπος, ένας 18χρονος, δολοφονείται και η ανθρωπότητα βρίσκεται μπροστά στο φάσμα της σταδιακής εξαφάνισης. Η Βρετανία κατακλύζεται από τεράστια μεταναστευτικά ρεύματα, καθώς είναι το τελευταίο μέρος με ένα κράτος που λειτουργεί, μέσα σε έναν ωκεανό χάους, συγκρούσεων και αναρχίας. Ο πρωταγωνιστής (Κλάιβ Οουεν), ένας πρώην ακτιβιστής και νυν γραφειοκράτης, επανέρχεται στη δράση όταν αναλαμβάνει έναντι ενός μεγάλου ποσού να συνοδεύσει μια μετανάστρια στο πλοίο που θα την πάει σε κάποια νησιά που υποτίθεται ότι μπορούν να θεραπεύσουν τη στειρότητα. Δεν γνωρίζει όμως ότι αυτή είναι ήδη έγκυος.

Η περιπέτεια να διασωθούν από την καταδίωξη και τις συγκρούσεις ο πρωταγωνιστής, η Κίι (έτσι λέγεται η μετανάστρια) και το παιδί που ήδη γεννιέται μετατρέπεται σε ένα σκοτεινό οδοιπορικό μέσα σ’ ένα αστυνομικό κράτος γεμάτο στρατόπεδα συγκέντρωσης για μετανάστες και πρόσφυγες. Οι εικόνες, όπως έγραψαν οι κριτικοί, θυμίζουν Ολοκαύτωμα, Αμπου Γράιμπ και Γκουαντάναμο, ενώ το μεταναστευτικό βρίσκεται στην πρώτη γραμμή.

Η ταινία στηρίχτηκε στο ομότιτλο βιβλίο της Φ. Ντ. Τζέιμς, γραμμένο το 1992, και δεν δίνει την απάντηση για το τι προκάλεσε τη στειρότητα στους ανθρώπους. Ενδέχεται ο ιός να οφείλεται με κάποιον τρόπο στην κλιματική αλλαγή και τη μόλυνση του περιβάλλοντος. Σε κάθε περίπτωση συνδέει το θέμα του κλίματος με τη μετάλλαξη (και εξαφάνιση;) του ανθρώπινου είδους, με την απεγνωσμένη μετανάστευση και την εξ αυτών κατάργηση της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Στην υπόθεση υπάρχουν και θρησκευτικά συμφραζόμενα, καθώς η υπογεννητικότητα και τελικά η στειρότητα ενδέχεται να είναι μια «θεϊκή κατάρα».

Το έργο τελειώνει με τον θάνατο του πρωταγωνιστή, αλλά και τη σωτηρία της Κίι και του παιδιού της, συνδέοντας έτσι το νεογέννητο με την ελπίδα, αλλά και –εμμέσως– τους μετανάστες με τη σωτηρία για τις γερασμένες δυτικές κοινωνίες.

Η γήρανση του πληθυσμού στη Δύση δεν αποτελεί θεϊκή κατάρα, ούτε κάποιο φυσικό φαινόμενο. Είναι το αντίτιμο για έναν τρόπο σκέψης, έναν τρόπο ζωής και ένα σύστημα παραγωγής και κατανάλωσης. Η γενικευμένη ανασφάλεια, το απειλητικό μέλλον, η δυσχερής καθημερινότητα, το κόστος διαβίωσης μιας οικογένειας, αλλά και οι ψευδαισθήσεις περί «κοινωνικής καταξίωσης» μέσω της επαγγελματικής καριέρας και της υποκατάστασης της ανθρώπινης ολότητας από μια μονοδιάστατη εκδοχή, προκαλούν την υπογεννητικότητα και την αντίστοιχη πνευματική «στειρότητα».

Ο αρπακτικός καπιταλισμός και η νοοτροπία που τον συνοδεύει «ευνουχίζουν» άντρες και γυναίκες, υποθηκεύοντας το μέλλον της ανθρωπότητας και μετατρέποντας το παρόν της σε μια αρένα για τον πόλεμο όλων εναντίον όλων. Σ’ αυτό το σκηνικό χάνονται η ενσυναίσθηση, οι αξίες και οι ελπίδες, ενώ οι ανθρώπινες ιδιότητες υπόκεινται σε μια διαδικασία απανθρωποποίησης. Πηγές της στειρότητας είναι ο φόβος, η καταστολή, οι διώξεις, ο νεοφιλελευθερισμός, ο ρατσισμός, ο πόλεμος και ο φασισμός.

efsyn