Πατριαρχία, ένα δολοφονικό σύστημα

Για την Ελένη. Τη Μαρία. Τη Λουτσία. Τον Ζακ.

της Κατέ Καζάντη

Η πατριαρχία σκοτώνει: η εξουσιαστική σχέση αρσενικού – θηλυκού εξοντώνει το θηλυκό καταρχάς ψυχοδιανοητικά, άμα τη γενέσει του, αφού το επιφορτίζει με αταβιστικά στερεότυπα, τα οποία και του επιβάλλουν υποτελή ρόλο. Στις κοινωνίες των «αφεντάδων», οι γυναίκες επιτελούν, πλην της αναπαραγωγής, και άλλες βοηθητικές δουλειές, όπως και τα ζώα. Για τούτες μόνο κρίνονται ικανές, από την ώρα της μητρικής ωδίνης .
Η πατριαρχία σκοτώνει: σε κάθε σχέση εξουσίας, το δικαίωμα ζωής και θανάτου του εξουσιαστή στον υποτελή παραμένει ενεργό -υπαινικτικά, φαντασιακά έστω. Η φυσική εξόντωση, έτσι, του θηλυκού φαντάζει, στο συλλογικό ασυνείδητο των πατριαρχικών κοινωνιών, στοιχείο περίπου κανονικότητας.

Από τις προνεωτερικές, προκαπιταλιστικές κοινωνίες έως τη μεταδημοκρατική δική μας, το κυρίαρχο αρσενικό αρνείται, και ποδηγετεί, τη γυναικεία αρμοδιότητα στο χτίσιμο μιας νέας συνείδησης για κάθε φύλο. Η συστημική τάξη –οφείλει να– ακολουθεί την τάξη των συμβόλων: δύο τα φύλα, το ένα ισχυρό, το άλλο ασθενές. Η δε μορφή της πατριαρχίας, όπως διαγράφεται μέσα και από τον πατέρα της ψυχανάλυσης, Σίγκουμντ Φρόιντ ή και τους επιγόνους αυτού (Λακάν κ.ο.κ.), στο βαθμό που επίσης ετεροπροσδιορίζει τη Γυναίκα, προσυπογράφει τη βία που υποκρύπτεται στο δίπολο της ισχύος.
Ο φαλλοκεντρισμός, έτσι, καταλαμβάνει την ανθρώπινη νόηση στο σύνολό της. Το αρσενικό δικαιωματικά λαμβάνει ολόκληρη την πίτα της προώθησης της ιστορίας, παραχωρώντας, μόνο εάν και εφόσον το επιθυμεί, στο θηλυκό ένα μικρό της κομμάτι –για το μερτικό έτερου, τρίτου ή άλλου, φύλου ούτε λόγος.

Γυναίκα, λοιπόν, σεπτή, εκούσα άκουσα μητέρα, μεταμοντέρνα εκκολαπτική μηχανή, υποβαθμισμένη και εντός των σχέσεων παραγωγής. Ιερή, με το καταπιεστικό σύμβολο της Παναγιάς να την επικαθορίζει, οφείλει να παραμένει αγνή και, με το αποτρεπτικό σύμβολο της Εύας να την απειλεί, οφείλει να μην ωθεί σε πειρασμούς τον Αδάμ-αφέντη. Όποια αφίσταται από τα παραπάνω και επινοεί νέους τρόπους ύπαρξης, έχει να αντιμετωπίσει την τιμωρητική, ανίκανη να μετεξελιχθεί, πατριαρχική κοινωνία. Από κούνιας τα θηλυκά δεν πρέπει να προκαλούν: ούτε με τις «υστερικές» κρίσεις τους -βλέπε δαιμονοποίηση του, ανεπίτρεπτου για το σύστημα, γυναικείου οργασμού- ούτε με τις συμπεριφορές τους. Ο γυναικείος ενδυματολογικός κώδικας στο σύγχρονο πολιτισμό ποινικοποιείται, οι δε παραβάτισσες τιμωρούνται. Κοντή φούστα, στενό παντελόνι, ψηλοτάκουνα, στρινγκ, ντεκολτέ, όλα εμπίπτουν στην κατηγορία των εργαλείων του Σατανά με σκοπό την παρενόχληση του αφέντη. Οι φέρουσες αυτά, πάνε γυρεύοντας. Σφυρίγματα, σεξιστικοί αστεϊσμοί, τάχα τυχαία προσβλητικά αγγίγματα, αποτελούν στοιχεία κανονικότητας. Το σύστημα, με τους φετιχισμούς της μόδας, την ώρα που προωθεί τα καταναλωτικά υποπροϊόντα του για τις γυναίκες πελάτισσες, τις θέλει αποερωτικοποιημένες και, ει δυνατόν, ασώματες. Ενώ οι άντρες μπορούν να κυκλοφορούν επιδεικνύοντας τη μάτσο αρρενωπότητά τους, οι γυναίκες, παιδιόθεν, για να μην «τα θέλουν», πρέπει προσέχουν: στο δρόμο στο σχολείο, στη δουλειά, παντού, όπου κοινωνικοποιούνται.

Αλλιώς, η πατριαρχία σκοτώνει. Η κοινωνία από κοντά στέργει να αποκαταστήσει την τάξη, με την κουλτούρα του βιασμού να αναπαράγεται, διαμορφώνοντας στρεβλές αντρικές συνειδήσεις. Διότι «άντρας», όπως και γυναίκα, δεν γεννιέσαι. Γίνεσαι. Με τις χιλιάδες παραμορφώσεις να δημιουργούν τέρατα, εκεί όπου θα ’πρεπε να αγόρια, κορίτσια ή ό,τι άλλο, να συνυπάρχουν ισότιμα και αλληλέγγυα.
Όταν δε ο εξουσιαστής, ο βιαστής ή κι ο φονιάς, είναι προσφιλής –πατέρας, φίλος, σύντροφος κ.ο.κ.-, ο εναντίον τους αγώνας γίνεται μια αδιανόητα αδυσώπητη εσωτερική διαπάλη. Αφόρητη συναισθηματικά. Διότι «ο δεσμός που ενώνει τη γυναίκα με τους καταπιεστές της δεν συγκρίνεται με κανέναν άλλο»*. Κι αν συνυπολογίσουμε πως οι γυναίκες «δεν έχουν σαν τους προλετάριους μια ενότητα εργασίας και συμφερόντων»* και «ζουν κατεσπαρμένες ανάμεσα στους άνδρες»*, τα πράγματα δυσκολεύουν. Σήμερα μάλιστα, στη δυστοπία της υπερσυντηρητικής παλινόρθωσης που χωνεύει –και τεχνηέντως επαναπροωθεί– το ρατσισμό στη διαφορετικότητα, η πατριαρχία, και ο δίδυμός της καπιταλισμός, θα χύσουν κι άλλο, πολύ, αίμα.

Η επαναδιαμόρφωση των συνειδήσεων είναι ο νέος καθημερινός, πολυεπίπεδος, πόλεμος, που οφείλει να διεξάγει καθεμία/ένας ενάντια στην κρεατομηχανή της αλλοτρίωσης και της βίας, ενάντια σε ένα γυναικοκτόνο, και όχι μόνο, σύστημα. Πατριαρχικό και, ως εκ τούτου, καπιταλιστικό.

*Σιμόν ντε Μποβουάρ, «Δεύτερο Φύλο».

εποχή