Sir Sidney Nolan, "Glenrowan", 1956-7
Η συμμορία που κατέστρεψε τη χώρα προσπαθεί να απομακρυνθεί πανικόβλητη από τον τόπο του εγκλήματος καίγοντας τα τελευταία απομεινάρια από τα καύσιμά της
του Τριαντάφυλλου Τρανού*
[...] Μια πραγματική κοινωνιολογία της συμμορίας ως του ζωντανού στοιχείου της κυρίαρχης τάξης στην ιστορία θα μπορούσε να εξυπηρετήσει τόσο έναν πολιτικό όσο και έναν επιστημονικό σκοπό. Θα μπορούσε να συνδράμει στη διασάφηση του στόχου της πολιτικής πρακτικής μας: του προτύπου μιας κοινωνίας που διαφέρει από το πρότυπο της συμμορίας, μιας κοινωνίας χωρίς συμμορίες. Θα μπορούσε να συμβάλει στον προσδιορισμό της ιδέας της δημοκρατίας, η οποία εξακολουθεί να υπάρχει σε λανθάνουσα μορφή στο μυαλό των ατόμων.
Max Horkheimer
Η ανανεωμένη προσπάθεια της εμμονικής Ακροδεξιάς, ώστε να χρεώσει εμφυλιοπολεμικά κουσούρια στην κυβέρνηση καταφεύγοντας στην αμετροεπή χρήση του λεγόμενου «συμμοριτισμού» ως έσχατου όπλου, δεν πρέπει να μας ξαφνιάζει. Φέρει και αυτή όλα τα σημάδια αυτού που θα μπορούσε δίκαια να αποκληθεί σήμερα «σύνδρομο Novartis». Τηρεί όλες τις προϋποθέσεις επιστροφής στον αρχικό τους αποστολέα ή στον «κομιστή» τους των αζήτητων ταχυδρομικών αντικειμένων.
Η συμμορία που κατέστρεψε τη χώρα προσπαθεί να απομακρυνθεί πανικόβλητη από τον τόπο του εγκλήματος καίγοντας τα τελευταία απομεινάρια από τα καύσιμά της. Ό,τι της έχει απομείνει είναι μόνο αυτό που αποκαλούν οι χημικοί ολικό ίζημα (τotal sediment), δηλαδή τα αδιάλυτα υπολείμματα που δεν προέρχονται από το καύσιμο, όπως είναι η λάσπη, οι ρύποι και η σκουριά. Ακριβώς αυτό το μείγμα προπέτειας και πανικού χαρακτηρίζει την πολιτική συμπεριφορά των «διακεκριμένων» στελεχών της Ακροδεξιάς.
Κάποιος όμως πρέπει να θυμίσει επιτέλους σε αυτόν τον πολιτικό, οικονομικό και δημοσιογραφικό εσμό, τι πραγματικά σημαίνει «συμμορία», κυρίως στους πολιτικούς επιγόνους όσων έλαβαν το χρίσμα της κρατικής συγκάλυψης του δωσιλογισμού, ώστε να απολαύσουν ανενόχλητοι μετεμφυλιακά τα προνόμια της αντικομμουνιστικής υστερίας και «αριστείας» στην οποία διέπρεψαν.
Στη Θεσσαλονίκη το μέγεθος του τρόμου που έσπειραν οι συμμορίες των δωσιλόγων ήταν τέτοιο που έμεινε στη συλλογική μνήμη για δεκαετίες, όχι όμως ως πένθος αλλά ως ψυχολογική απώθηση, δημιουργώντας για όλη τη μεταπολεμική περίοδο «μια κατάσταση συλλογικής αμνησίας», όπως γράφει ο Ανδρέας Βενιανάκης.
Το παρατεταμένο λουτρό αίματος που προκάλεσαν οι δωσίλογοι λέκιασε τον κοινωνικό ιστό της πόλης, ο φρικιαστικός χάρτης των εγκλημάτων που έγιναν στη Θεσσαλονίκη είναι σημαδεμένος απ’ άκρη σ’ άκρη με τις εκτελέσεις και τα βασανιστήρια αντιστασιακών ή ανθρώπων που έκαναν απλώς το μοιραίο λάθος να λοξοκοιτάξουν κάποιον δωσίλογο.
Το πλέον επιτακτικό καθήκον της ιστορικής μνήμης σε σχέση με τις εγκληματικές πράξεις του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου, γράφει o Ιan Buruma στο βιβλίο του Το αντίτιμο της ενοχής: Οι μνήμες του πολέμου στη Γερμανία και την Ιαπωνία είναι να αναλάβει επιτέλους το βάρος για την ψυχολογική και πολιτισμική διερεύνηση του πυκνού πλέγματος που συγκροτούν ο εθνικισμός, οι ενοχές για τα εγκλήματα και οι βολικές αυταπάτες των εθνών.
Εξετάζοντας προσεκτικά τα διαδεδομένα κλισέ που θέλουν τη μεν Γερμανία να τη διαπερνά μια αφόρητη κουλτούρα ενοχής και την Ιαπωνία να κυριαρχείται από μια σιωπηρή κουλτούρα ντροπής, ο συγγραφέας διαπιστώνει ότι, ενώ η Γερμανία πράγματι έχει εντρυφήσει σε ένα παρατεταμένο συλλογικό πένθος για τα εγκλήματα πολέμου για τα οποία είναι υπεύθυνη, η Ιαπωνία δεν τιμά με μνημεία παρά μόνο τους δικούς της νεκρούς στον πόλεμο.
Ωστόσο ο σοβινισμός αυτών των δύο κοινωνιών στον παρελθόντα αιώνα, ο οποίος επανέρχεται σήμερα, υπήρξε εντυπωσιακά όμοιος, με την Ιαπωνία να μιμείται τον γερμανικό φυλετικό εθνικισμό ακριβώς όπως μιμήθηκε και τη γερμανική εκπαίδευση, την εργασιακή πειθαρχία και το βιομηχανικό παράδειγμα. Η διάθεση αυτών των χωρών είναι σήμερα να μην διερευνηθούν περαιτέρω οι οδυνηρές εκκρεμότητες μαζικών εγκλημάτων και οι ευθύνες γι’ αυτά. Αυτή η τάση, την οποία αποκαλεί «εργαλειακό πασιφισμό», μετατρέπει την εθνική ευθύνη και την ενοχή τελικά σε αρετή.
Πρέπει, όμως, επιμένει ο Μπουρουμά, σε πείσμα όλων αυτών και εξαιτίας τους να επιτραπεί στην ιστορική έρευνα να σκάψει επιτέλους ανεμπόδιστη κάτω από τον πάγο των «εθνικών» νοοτροπιών και να αποτελέσει η ίδια ένα αμερόληπτο, στοχαστικό και υπομονετικά συναρμολογημένο μεθοδολογικό και ηθικό παράδειγμα με το οποίο θα αντιμετωπίσουν τα έθνη τις οδυνηρές αλήθειες που τα αφορούν.
* Ο Τριαντάφυλλος Τρανός διδάσκει στο ΑΠΘ
αυγή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου