Τις τελευταίες μέρες ακούγονται πολύ οι λέξεις του τίτλου του σημερινού μας άρθρου, με την ευκαιρία της συζήτησης του νομοσχεδίου «για την προώθηση των θεσμών της αναδοχής και υιοθεσίας», όπως είναι ο επίσημος τίτλος του.
του Νίκου Σαραντάκου
Το νομοσχέδιο είναι θετικό αλλά λειψό, αν θέλετε τη γνώμη μου. Δεν θεσπίζει τη δυνατότητα υιοθεσίας ή τεκνοθεσίας (θα πούμε πιο κάτω για την ορολογία) από ομόφυλα ζευγάρια, όπως ήταν η προγραμματική θέση του ΣΥΡΙΖΑ προεκλογικά, αλλά προβλέπει μόνο τη δυνατότητα αναδοχής παιδιών και από ζευγάρια (ετερόφυλα ή ομόφυλα) που έχουν συνάψει σύμφωνο συμβίωσης.
Η αναδοχή δεν είναι υιοθεσία. Στην αναδοχή, ένα ανήλικο παιδί που οι αρμόδιες κοινωνικές υπηρεσίες το έχουν απομακρύνει από τους γονείς του για διάφορους λόγους (από κακοποίηση έως οικονομική αδυναμία) τοποθετείται υπό την προστασία μιας ανάδοχης οικογένειας έως ότου ενηλικιωθεί (ή πάψουν οι συνθήκες που επέβαλαν την απομάκρυνση από τους βιολογικούς γονείς του), έτσι ώστε να μην περάσει όλα αυτά τα χρόνια σε κάποιο ίδρυμα. Οι βιολογικοί γονείς διατηρούν τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους όπως και τη συγγενική σχέση με το παιδί. Η υιοθεσία, πάλι, είναι διαδικασία με την οποία ο θετός γονέας αποκτά όλα τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τού γονέα, καθώς και συγγενική σχέση.
Με βάση τα παραπάνω, είναι εντυπωσιακό ότι η συζήτηση στη δημόσια σφαίρα εστιάστηκε σε μία μόνο υποπερίπτωση του νομοσχεδίου και μάλιστα με τρόπο μάλλον παραμορφωτικό αφού αν κάποιος παρακολουθήσει την αντιπαράθεση θα σχηματίσει την εντύπωση ότι το νομοσχέδιο δίνει τη δυνατότητα υιοθεσίας σε ομόφυλα ζευγάρια, ενώ κάτι τέτοιο δυστυχώς δεν ισχύει. Βέβαια, ακόμα κι έτσι το νομοσχέδιο είναι θετικό, έστω και ως πρώτο βήμα, και προκαλεί εντύπωση το γεγονός ότι το ΚΚΕ έδειξε συντηρητικά αντανακλαστικά, αφού στη συζήτηση σε επιτροπή τάχθηκε εναντίον της δυνατότητας αναδοχής από ομόφυλα ζευγάρια διότι το παιδί είναι απαραίτητο «να μεγαλώσει μέσα σε ένα πλαίσιο όπου είναι διακριτή η σχέση άνδρα-γυναίκας, πατέρα-μητέρας».
Το επιχείρημα αυτό, που ισχύει εξίσου και για την υιοθεσία (ή τεκνοθεσία), επαναλαμβάνεται από αρκετούς, όμως δεν επιβεβαιώνεται από τα πορίσματα της επιστήμης, όπως υπογράμμισαν οι 55 πανεπιστημιακοί (και όχι ακαδημαϊκοί!) στην πολύ καίρια παρέμβασή τους.
Όμως εδώ λεξιλογούμε και θα ήταν παράλειψη να μην επισημανθεί ότι στη σχετική συζήτηση πολλοί προτιμούν να κάνουν λόγο όχι για «υιοθεσία» αλλά για «τεκνοθεσία» ή «παιδοθεσία» -νεολογισμοί που έχουν διστακτικά εμφανιστεί τα τελευταία 10-15 χρόνια. Υπάρχει τάχα ανάγκη για αλλαγή του όρου; Αλλά ας δούμε επιτροχάδην την ιστορία του.
Ο όρος υιοθεσία γεννήθηκε στην ελληνιστική εποχή και ετυμολογείται από τη φράση υιόν θέσθαι. Τον καιρό εκείνο η υιοθεσία αποσκοπούσε στο να ικανοποιήσει ανάγκες του θετού γονέα (να διατηρηθεί η περιουσία, να μη χαθεί το οικογενειακό όνομα) και βέβαια, αφού οι γυναίκες δεν είχαν πολιτικά δικαιώματα, μόνο οι άντρες μπορούσαν να θέσουν υιόν και μόνο αγόρι είχε νόημα να υιοθετηθεί. Απηχεί λοιπόν ο όρος μια εποχή και μια κοινωνία που δεν έχει καμιά σχέση με τη δική μας, όπου άλλωστε η προτεραιότητα δεν δίνεται στις ανάγκες των επίδοξων θετών γονέων αλλά στην ευζωία του παιδιού.
Αφού λοιπόν ο όρος είναι παρωχημένος, δεν είναι αβάσιμο που κάποιοι θέλουν να τον αλλάξουν. Στο κάτω κάτω, και σε πιο ανώδυνα θέματα η γλώσσα εξελίσσεται κι έτσι π.χ. οι υπηρεσίες δεν επανδρώνονται πλέον αλλά στελεχώνονται.
Να σημειώσουμε εδώ ότι στα αγγλικά, τα γαλλικά και πολλές ακόμα ευρωπαϊκές γλώσσες, ο όρος για την υιοθεσία (adoption κτλ.) προέρχεται από τα λατινικά και δεν δηλώνει τίποτε για το φύλο του υιοθετούμενου παιδιού αλλά συνδέεται με το ρήμα optare που σημαίνει «διαλέγω, επιλέγω».
Βέβαια, το ρήμα «υιοθετώ» έχει πάρει και μεταφορικές σημασίες, π.χ. λέμε «υιοθέτησε σκληρά μέτρα» ή «το συμβούλιο υιοθέτησε τις προτάσεις του προέδρου» κτλ. Θα ήταν κωμικό να λέγαμε «τεκνοθέτησε σκληρά μέτρα» αλλά δεν είναι ανάγκη να προγράψουμε και τις μεταφορικές χρήσεις της λέξης. Άλλωστε, η λέξη «υιοθεσία» μόνο κυριολεκτική σημασία έχει· για τις μεταφορικές χρήσεις του ρήματος «υιοθετώ», η γλώσσα, με τη σοφή οικονομία της, έχει άλλο ουσιαστικό, την «υιοθέτηση».
Οπότε, όταν έρθει η στιγμή να επεκταθεί το δικαίωμα υιοθεσίας και στα ομόφυλα ζευγάρια, θα μπορούσε ταυτόχρονα να αλλάξει το όνομα του θεσμού, για να σηματοδοτηθεί με έναν ισχυρό συμβολισμό η νέα εποχή –χωρίς αυτό να είναι αναγκαστικό και χωρίς να είναι το πρωτεύον.
Αν τεθεί ζήτημα αλλαγής του όρου, προσωπικά θα τασσόμουν υπέρ της τεκνοθεσίας και όχι της παιδοθεσίας. Όχι επειδή γοητεύομαι από τον λογιότερο όρο, κάθε άλλο –αλλά τον βρίσκω ακριβέστερο, αφού «τέκνα» είναι τα δικά μου παιδιά, ενώ «παιδιά» είναι όλα. Και πάλι όμως, το πρωτεύον δεν είναι η ορολογία αλλά να επεκταθεί στα ομόφυλα ζευγάρια ο γάμος, καθώς και η δυνατότητα, έστω, τεκνοθεσίας.
Προβάλλεται, τέλος, η ένσταση ότι «η κοινωνία δεν είναι ακόμα έτοιμη» για κάτι τέτοιο. Πέρα όμως από το ότι τέτοιες ενστάσεις συχνά λειτουργούν σαν αυτοεκπληρούμενες προφητείες, κι άλλες μεταρρυθμίσεις που σήμερα θεωρούνται αυτονόητες θεσπίστηκαν όταν «η κοινωνία δεν ήταν ακόμα έτοιμη». Αν περιμέναμε να «ωριμάσει η κοινωνία» (από μόνη της;) δεν θα είχαμε ούτε πολιτικό γάμο, ούτε σύμφωνο συμβίωσης, ούτε αποποινικοποίηση της μοιχείας, ούτε ισότιμο οικογενειακό δίκαιο, ούτε χωρισμό της εκκλησίας από το κράτ… Λάθος, αυτό το τελευταίο δεν έχει θεσπιστεί –η κοινωνία δεν είναι ακόμα έτοιμη, φαίνεται.
Πηγή: Ενθέματα, Αυγή της Κυριακής
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου