Το κρεσέντο αστυνομικής βίας που παρακολουθούμε τις τελευταίες μέρες δεν είναι καινούριο ούτε πρωτοφανές. Τα ίδια έχουμε δει εδώ και μια δεκαετία να συμβαίνουν με διάφορες αφορμές και σίγουρα με πολλούς σκοπούς. Τα κοινά σημεία των εκάστοτε οργίων αστυνομικής αυθαιρεσίας είναι δύο: Η κατάσταση της ελληνικής αστυνομίας και ο τρόπος με τον οποίο αποκαλύπτονται.
ΓΡΑΦΕΙ Ο ΑΝΤΩΝΗΣ ΜΠΟΥΓΙΑΣ
Η κατάσταση της Ελληνικής Αστυνομίας
Η Ελληνική Αστυνομία είναι ένα ανεξέλεγκτο σώμα που αριθμεί πάνω από 50.000 άνδρες και γυναίκες, ένας αριθμός που τη φέρνει στη δεύτερη θέση της αναλογίας αστυνομικών ανά 100.000 κατοίκους στην Ευρώπη. Και λέω ανεξέλεγκτο καθώς οι μηχανισμοί ελέγχου, απόδοσης ευθυνών και κυρώσεων της Ελληνικής Αστυνομίας είναι κάτι σαν τον φανταστικό φίλο που είχαμε μικροί. Νομίζουμε ότι υπάρχουν αλλά κανείς δεν τους έχει δει ποτέ.
Η έκθεση για το 2019 του Εθνικού Μηχανισμού Διερεύνησης Περιστατικών Αυθαιρεσίας του Συνηγόρου του Πολίτη, είναι αποκαλυπτική: Από τις 196 υποθέσεις που εξέτασε ο μηχανισμός, το 98% των υποθέσεων αυθαιρεσίας στα σώματα ασφαλείας προέρχεται από την Ελ.Ασ. ενώ από αυτές το 53% των υποθέσεων αφορά προσβολή σωματικής ακεραιότητας/υγείας, το 14% ρατσιστικές συμπεριφορές, το 12% προσβολή προσωπικής ελευθερίας και άλλο ένα 12% παράνομη χρήση όπλου. Τα νούμερα μόνα τους ίσως να μη λένε τίποτα, όμως σε σύγκριση με την προηγούμενη αντίστοιχη έκθεση του Μηχανισμού η διαφορά είναι σημαντική.
«Αυξητική τάση, σε σχέση με τα έτη 2017-2018 παρουσίασαν, ως ποσοστά επί του συνόλου, οι καταγγελίες για προσβολές της σωματικής ακεραιότητας (53,4% έναντι 50%) και οι συμπεριφορές με ρατσιστικό κίνητρο, που σημείωσαν και αύξηση σε απόλυτους αριθμούς (14% και 28 υποθέσεις έναντι 7% για 21 υποθέσεις). Παρατηρείται επίσης, ότι οι θεματικές της σωματικής ακεραιότητας ή υγείας, της προστασίας της ζωής και της απαγόρευσης βασανιστηρίων και άλλων σοβαρών προσβολών της ανθρώπινης αξιοπρέπειας (137ΑΠΚ) συγκεντρώνουν και το έτος 2019 το μεγαλύτερο ποσοστό των καταγγελιών για περιστατικά αυθαιρεσίας: 61% έναντι 59%, κατά τα έτη 2017-2018».
Η απορία που προκαλείται αμέσως σε κάποιον που σκαλίζει τα παραπάνω νούμερα είναι: εντάξει όλα αυτά, τι έγινε όμως με τις υποθέσεις, που κατέληξαν; Και εδώ η έκθεση του Μηχανισμού είναι απογοητευτική και απεικονίζει ένα σώμα το οποίο όχι μόνο δεν σέβεται τον πολίτη που υπηρετεί, αλλά και όταν το «πιάνουν στα πράσα» κάνει ότι μπορεί για να τη γλιτώσει.
Από τις 73 υποθέσεις, τις οποίες εξέτασε ο Μηχανισμός και οδηγήθηκε σε πόρισμα, οι 40 επεστράφησαν προς τις αστυνομικές αρχές για συμπλήρωση των στοιχείων τους προκειμένου «να ανταποκριθούν στα εχέγγυα αμερόληπτης και εμπεριστατωμένης έρευνας», μια που οι αρχές δεν είχαν λειτουργήσει έτσι ώστε να περιέχονται όλα τα απαιτούμενα στοιχεία στους φακέλους. Από το σύνολο των υποθέσεων μόνο σε 10 προτάθηκαν κυρώσεις από τους διενεργούντες τις ΠΔΕ ή ΕΔΕ με τις προτεινόμενες κυρώσεις να είναι 5 πρόστιμα, 1 επίπληξη, 1 πρόστιμο και επίπληξη, 1 απόταξη και 2 αργίες με απόλυση. Τι λέει ο Μηχανισμός για αυτά;
«Ο Εθνικός Μηχανισμός, σε μία (1) από τις παραπάνω περιπτώσεις, επεσήμανε ότι το μικρό ποσό (30 ευρώ) του προστίμου που επεβλήθη σε δύο (2) αστυνομικούς, εγείρει ζήτημα προφανούς δυσαναλογίας μεταξύ της ποινής και του συγκεκριμένου πειθαρχικού παραπτώματος, ήτοι της μεταγωγής κρατουμένου κατά τρόπο που έπληττε την προσωπικότητα και αξιοπρέπειά του (Φ. 258547). Παρατηρείται δε, ότι στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων, οι εσωτερικές έρευνες της Διοίκησης προτείνουν την αρχειοθέτηση, με το σκεπτικό ότι δεν αποδείχθηκαν τα αποδιδόμενα περιστατικά που συνιστούν πειθαρχικά παραπτώματα. Διαφοροποίηση, ωστόσο, δεν παρατηρείται ούτε στην περίπτωση που η διεξαγωγή διοικητικών ερευνών διατάσσεται κατόπιν καταγγελιών σε διεθνείς οργανισμούς».
Από τα παραπάνω διαφαίνεται πως σε περιπτώσεις καταγγελιών περιστατικών αστυνομικής βίας και αυθαιρεσίας, ενεργοποιείται απρόθυμα μια διαδικασία – modus operandi, η οποία συνοπτικά είναι: Εσωτερικός έλεγχος με ΠΔΕ (Προκαταρκτική Διοικητική Εξέταση) ή ΕΔΕ (Ένορκη Διοικητική Εξέταση), Ελλιπής διερεύνηση, Πρόταση αρχειοθέτησης, Αρχειοθέτηση.
Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν κάποιες από τις υποθέσεις, τις οποίες εξέτασε ο Μηχανισμός για το 2019. Τα σχετικά αποσπάσματα της έκθεσης είναι ανατριχιαστικά:
Κατάχρηση αστυνομικής ιδιότητας. Απαλλάχθηκε γιατί τους έπεισε.
«Αστυνομικός εφέρετο να απειλεί την πρώην σύζυγο του με στοχοποιημένους και επανειλημμένους αστυνομικούς ελέγχους, και, κατ’ επέκταση, με κατάχρηση της ιδιότητάς του, ο διενεργήσας την έρευνα, στο πλαίσιο ΠΔΕ, πρότεινε την πειθαρχική απαλλαγή του, κατ’ αποδοχή του ισχυρισμού του αστυνομικού ότι ο ίδιος μονολογούσε, χωρίς να απευ-θύνεται στην πρώην σύζυγο».
Βία σε προσαγωγή. Του σπάει το τύμπανο χτυπώντας το κεφάλι του στην κλούβα αλλά μετά προκύπτει «έλλειψη στοιχείων».
«Ο ελεγχόμενος στην υπόθεση αστυνομικός, φέρεται να χτύπησε πολίτη στο κεφάλι, αφού πρώτα τον οδήγησε δεσμευμένο στο εσωτερικό αστυνομικού οχήματος (κλούβας), προκαλώντας του κεντρική διάτρηση του τυμπανικού υμένα. Ο Εθνικός Μηχανισμός ανέπεμψε το πόρισμα της ΠΔΕ, παρατηρώντας, μεταξύ άλλων, ελλείψεις στοιχείων, όπως εγγραφές στο Βιβλίο Συμβάντων του οικείου αστυνομικού τμήματος, αντιφάσεις στις σχετικές μαρτυρίες ως προς την ανάγκη δέσμευσης βάσει της ηλικίας και της σωματικής διάπλασης του ακινητοποιηθέντα, αλλά και έλλειψη αιτιολογίας, ως προς την εξάωρη κράτησή του σε κλούβα πριν συλληφθεί, γεγονός το οποίο αφ’ εαυτού συνιστά προβληματική μεταχείριση»
Ξυλοδαρμός διαδηλωτή. Δεν αναγνώριζαν τον συνάδελφό τους.
«Σε μία περίπτωση, όπου δεν ταυτοποιείται ο δράστης τραυματισμού διαδηλωτή, προξενεί εντύπωση ότι ουδείς αστυνομικός αναγνωρίζει τον εικονιζόμενο, στις σχετικές φωτογραφίες, συνάδελφό του αστυνομικό. Παρατηρήθηκε, ωστόσο, από το Συνήγορο ότι, σε δύο καταθέσεις αστυνομικών, ταυτοποιείται η ένταξή του σε μία εκ των δύο διμοιριών που μετείχαν στην αναχαίτιση των διαδηλωτών, «από το σύμβολο που φέρει στην ασπίδα».
«Στην ίδια περίπτωση, παρά την ύπαρξη φωτογραφίας που απεικονίζει τον αστυνομικό που σηκώνει το γκλομπ μπροστά στον τραυματισθέντα, και παρά την αναγνώρισή του ως δράστη του τραυματισμού του τελευταίου, και από τους 4 ιδιώτες μάρτυρες, ο διενεργών την ΕΔΕ αποφαίνεται ότι «ο τραυματισμός του, ωστόσο, δεν μπορεί να αποδοθεί σε πράξη αστυνομικού, καθόσον, εκτός από τις καταθέσεις των προτεινομένων από μέρους του μηνυτή μαρτύρων, δεν αναφέρεται από κάποιον άλλον τρίτο μάρτυρα». Η αμφισβήτηση αυτή της αξιοπιστίας των ιδιωτών μαρτύρων που πρότεινε ο εγκαλών, οι οποίοι συμμετείχαν στην πορεία και ήταν αυτόπτες μάρτυρες του περιστατικού, πλήττει την αναγκαία αμεροληψία της ΕΔΕ».
Ρίψη δακρυγόνων. Οι αστυνομικοί «θυμήθηκαν» τον ακριβή αριθμό δακρυγόνων αλλά όχι που τα έριξαν.
«Στην ΠΔΕ που διενεργήθηκε για τραυματισμό από δακρυγόνα στην Αθήνα τον Ιανουάριο 2019, και ειδικότερα σε περιστατικό φραγμού που σχημάτιζαν αστυνομικά λεωφορεία, προκειμένου να αποκόπτεται η είσοδος προσώπων προς κεντρική οδό, ο Συνήγορος επεσήμανε ότι είναι παράδοξο να συγκλίνει το σύνολο των καταθέσεων των εξετασθέντων αστυνομικών στην περιγραφή ρίψης μίας χειροβομβίδας δακρυγόνου μέσου τύπου (κόνεως), η οποία εκτονώθηκε στις οροφές των οχημάτων, προς αποτροπή της αναρρίχησης διαδηλωτών σε αυτά, οκτώ χειροβομβίδων δακρυγόνων (κόνεως), δύο χειροβομβίδων δακρυγόνων τύπου 8230 και δύο χειροβομβίδων κρότου λάμψης, με τρόπο που να οδηγεί την ΠΔΕ στη διαπίστωση ότι “δεν προκύπτει η ρίψη των ανωτέρω μέσων από τις αστυνομικές δυνάμεις, πάνω από το φραγμό των υπηρεσιακών λεωφορείων, με κατεύθυνση προς το συγκεντρωμένο πλήθος, το οποίο βρισκόταν έμπροσθεν του προαναφερθέντος φραγμού, ενέργεια η οποία θα δικαιολογούσε και τον τραυματισμό των ανωτέρω ατόμων, στα συγκεκριμένα σημεία (κεφάλι, αγκώνας)” και παρά ταύτα να σημειώνονται πράγματι τραυματισμοί (εγκαύματα) διαδηλωτών, που απαίτησαν νοσοκομειακή περίθαλψη»
Επαναπροωθήσεις. Δεν κρίθηκε αναγκαία η κατάθεση του δημοσιογράφου.
«Οι καταγγέλλοντες κατέθεσαν ότι η καταγγελία τους είχε στηριχθεί «στη δημοσιογραφική έρευνα» κατονομαζομένου δημοσιογράφου, την οποία, μάλιστα, εκείνος φέρεται να «είχε αποτυπώσει σε οπτικοακουστικό υλικό». Ωστόσο, στη συνέχεια του πορίσματος αναγράφεται ότι «δεν κρίθηκε αναγκαία η λήψη μαρτυρικής κατάθεσης από τον δημοσιογράφο ..., ο οποίος, σύμφωνα με τις μαρτυρικές καταθέσεις των δικηγόρων... διενήργησε την έρευνα για τις παράνομες επαναπροωθήσεις... η οποία δημοσιεύθηκε στις 29.01.2018 στον ιστότοπο ..., καθόσον από τον υπογράφοντα αναζητήθηκαν στο διαδίκτυο τα εν λόγω δημοσιεύματα, τα οποία δεν περιείχαν συγκεκριμένα στοιχεία ή αποδείξεις». Με βάση τον ανωτέρω συλλογισμό και ελλείψει άλλων αποδεικτικών μέσων, το πόρισμα στηρίχθηκε αποκλειστικά στις υπηρεσιακές διαβεβαιώσεις σχετικά με την «επιχειρησιακή δραστηριότητα και πρακτική του προσωπικού των Υπηρεσιών Συνοριακής Φύλαξης» και απέβη, φυσικά, απαλλακτικό».
Υπόθεση Ζακ Κωστόπουλου. Όλοι βγαίνουν «ανεκπαίδευτοι».
«Λαμβάνοντας υπόψη τα ανωτέρω, ο Μηχανισμός επεσήμανε ότι στην έκθεση πορίσματος επεξηγείται η επιδειχθείσα συμπεριφορά εκ μέρους των αστυνομικών κατά τη χειροπέδηση, και αποδίδεται το εσφαλμένο αυτής στη μη επαγγελματική κατάρτιση των αστυνομικών. Ωστόσο, δεν δίνεται βάρος στη μέθοδο της χειροπέδησης που χρησιμοποιήθηκε και στην αριθμητική υπεροχή της ομάδας ΔΙΑΣ, για την αντιμετώπιση δύσκολων περιστατικών, ούτε και στην αδυναμία εκτίμησης της σωματικής υγείας του υπό δέσμευση ατόμου. Επίσης, εφόσον σύμφωνα με τη νομολογία του ΕΔΔΑ, σε μια επιχείρηση εξετάζονται οι εντολές και ο συντονισμός μιας επιχείρησης για τις αντιδράσεις των αστυνομικών που επελήφθησαν, έκρινε σκόπιμο να επισημανθεί ότι, στην υπό κρίση περίπτωση, η διαχείριση του περιστατικού από το Κέντρο Επιχειρήσεων θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι αναδεικνύει ζητήματα (αν μη τι άλλο ελλιπούς εκπαίδευσης των εκφωνητών και χρήσης των επικοινωνιών από τους αστυνομικούς) καθώς δεν συντόνισε τους επιληφθέντες στο περιστατικό, ώστε να διασφαλιστεί τόσο η συνοδεία στο νοσοκομείο, όσο και ο τόπος του εγκλήματος».
Κρατούμενοι. Καταθέσεις μόνο από τους συναδέλφους των δραστών.
«Σε υπόθεση τραυματισμού κρατουμένου σε κρατητήρια στην Αττική (Φ. 232460) ο Μηχανισμός ανέπεμψε τη διενεργηθείσα ΠΔΕ και τη σχετική έκθεση πορίσματος ΠΔΕ που του απεστάλη από την αρμόδια Διεύθυνση, διότι περιείχε ισχνά δεδομένα αποδεικτικού υλικού, καθώς, πέραν των καταθέσεων των, εμπλεκόμενων στο περιστατικό, αστυνομικών, δεν εμπεριείχε ούτε καταγραφικό υλικό από τις κάμερες των κρατητηρίων, το οποίο θα συνέβαλε στην με αντικειμενικό τρόπο διακρίβωση των γεγονότων που διερευνώνται».
Αποκαλύπτοντας και εκθέτοντας την αστυνομική αυθαιρεσία
Σύμφωνα με όσα παραθέτει η έκθεση του Μηχανισμού η «έλλειψη στοιχείων», οι αντικρουόμενες μαρτυρίες αστυνομικών φερόμενων ως δραστών και θυμάτων ή ακόμα και οι «παραλήψεις» των ΠΔΕ & ΕΔΕ, είναι κοινός τόπος στις υποθέσεις αστυνομικής βίας και αυθαιρεσίας. Πρόκειται για κάτι πολύ βολικό για τους «ανεκπαίδευτους» της Ελληνικής Αστυνομίας, που μάλλον η κύρια εκπαίδευση που τους λείπει είναι η κοινωνική.
Αυτό είναι ένα φαινόμενο, το οποίο πρέπει να απασχολήσει κάθε πολίτη και να τον βάλει στη θέση του δρώντος υποκειμένου. Την τεχνολογία την έχουμε, χρειαζόμαστε περισσότερη βούληση και την πρόθεση να χρησιμοποιήσουμε τις συσκευές που έχουμε στα χέρια μας σαν κάτι διαφορετικό από ενισχυτές ματαιοδοξίας. Τα βίντεο αστυνομικής βίας και αυθαιρεσίας που κάνουν το γύρω του διαδικτύου εδώ και μια δεκαετία, δείχνουν ότι η «έλλειψη στοιχείων» ή η ανεπάρκεια των ελεγκτικών μηχανισμών μπορούν να υπερκεραστούν από τη βούληση των πολιτών να ελέγξουν την εξουσία. Να «φυλάξουν τους φύλακες».
Σίγουρα οι «ελεγχόμενοι» δεν θα κάτσουν με σταυρωμένα τα χέρια. Φαίνεται ξεκάθαρα η προσπάθεια ποινικοποίησης της μαγνητοσκόπησης αστυνομικών κατά την υπηρεσία τους. Φαίνεται και το κίνητρό της. Μόνο τις τελευταίες δύο-τρεις μέρες είδαμε εικόνες από την Πανόρμου με αστυνομικό των ΥΑΤ να ζητά να ελέγξει κινητό περαστικού που τους μαγνητοσκοπούσε, ακούσαμε και διαβάσαμε μαρτυρίες πολιτών από το Ελληνικό οι οποίοι απειλήθηκαν επειδή μαγνητοσκοπούσαν αστυνομικούς που είχαν αποκλείσει την πλατεία και τους ζητήθηκε να σβήσουν τα βίντεο, ενώ αν αρχίσω να αναφέρω τις επιθέσεις κατά επαγγελματιών φωτορεπόρτερ αυτό το κείμενο δεν θα τελειώσει τη μέρα που ξεκίνησα να το γράφω.
Μια μόνιμη επωδός των αστυνομικών σχετικά με την μαγνητοσκόπηση των πράξεων τους από πολίτες ή πολίτες-δημοσιογράφους, είναι πως είναι παράνομη λόγω προσωπικών δεδομένων. Είναι καταπληκτικό το πως, ενώ σε άλλες περιπτώσεις δηλώνουν άγνοια νόμου και λένε «αυτές τις εντολές έχουμε» εδώ, είναι λαλίστατοι και θέτουν νομικά ζητήματα προσωπικών δεδομένων. Μερικοί μάλιστα, μέσω των συνδικαλιστικών ενώσεών τους, έχουν ζητήσει και σχετικές γνωμοδοτήσεις. Αυτά έρχεται όμως να τα λύσει το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο με το σκεπτικό του στην υπόθεση Buivids, ο οποίος μαγνητοσκόπησε Αστυνομικούς στην υπηρεσία τους, το οποίο μεταξύ άλλων λέει: «το γεγονός ότι ο S. Buivids, ο οποίος δεν είναι επαγγελματίας δημοσιογράφος, ανήρτησε την επίμαχη μαγνητοσκόπηση στον δικτυακό τόπο www.youtube.com, δεν μπορεί, καθ’ εαυτό, να αναιρέσει τον χαρακτήρα της εν λόγω επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα ως γενόμενης “αποκλειστικώς για δημοσιογραφικούς σκοπούς”».
Το ίδιο προβλέπει εξάλλου και ο ισχύων νόμος για την προστασία των προσωπικών δεδομένων. Στο άρθρο 28 της Εισηγητικής Έκθεσης του Ν. 4624/2019, αναφέρεται ότι η έννοια του «δημοσιογραφικού σκοπού» πρέπει να ερμηνεύεται ευρύτατα, ώστε να μην περιλαμβάνει μόνο τα άτομα που ασκούν δημοσιογραφική δραστηριότητα, επαγγελματικά ή μη, αλλά κάθε δραστηριότητα που έχει ως σκοπό την ανακοίνωση στο κοινό πληροφοριών, απόψεων και ιδεών με οποιονδήποτε τρόπο.
Αυτό σημαίνει πως ενώ πράγματι έχουμε επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, δεν σημαίνει ότι αυτή είναι παράνομη και συνεπώς τα δεδομένα αυτά μπορούν να αναρτηθούν και από πολίτες - δημοσιογράφους «αποκλειστικώς για δημοσιογραφικούς σκοπούς», δηλαδή ενημέρωση της κοινωνίας για το εν λόγω περιστατικό και κατ’ επέκταση, τις πράξεις ή τις παραλείψεις αστυνομικών.
Είναι γνωστό πως τα δικαιώματά μας ως πολίτες πολλές φορές τίθενται σε αμφισβήτηση ακόμα και από εμάς του ίδιους, καθώς εσωτερικεύουμε πολλές φορές την τηλεοπτική ρητορική και τον κυρίαρχο λόγο νιώθοντας ένοχοι για πλήθος καταστάσεων. Μαζί με αυτό υπάρχει και ο φόβος. Ο φόβος της καταστολής, του ξύλου, του πάνοπλου και αμφιβόλου διανοητικής κατάστασης και ικανότητας αστυνομικού απέναντί μας.
Είναι σημαντικό να μπορέσουμε να δούμε καθαρά πέρα από το παραπέτασμα και να περιφρουρήσουμε όσα άλλες γενιές έχουν κατακτήσει με αγώνες.
Μπορεί να είναι ένα κλισέ αλλά αυτό δεν σημαίνει πως είναι ψέμα.
Αυτή η περιφρούρηση περνά μέσα από τους φακούς και τις βίντεο-εφαρμογές των κινητών μας.
Θα έλεγε κανείς ότι ολόκληρη η ασθμαίνουσα δημοκρατία περνά μέσα από τους φακούς των κινητών μας.
2020ΜΑG
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου