του Γιώργου Τσουράκη*
Μια ενδιαφέρουσα συζήτηση μετά τις πρόσφατες ευρωεκλογές αφορά το κατά πόσο η ελληνική κοινωνία έκανε «δεξιά στροφή» ιδεολογικά. Οι ευρωεκλογές άλλωστε μάλλον είναι και οι πιο ενδεικτικές για τις ιδεολογικές προτιμήσεις, περισσότερο ίσως και από τον αυτοχαρακτηρισμό με βάση τον άξονα Αριστερά - Δεξιά.
Προσπαθώντας να αποτιμήσουμε τυχόν σημαντικές ιδεολογικές μετατοπίσεις, αθροίσαμε τα ποσοστά των διάφορων κομμάτων, τοποθετώντας τα είτε στην Αριστερά είτε στη Δεξιά, εξετάζοντας τις ευρωεκλογές του 2014 και του 2019. Τα αθροίσματα περιλαμβάνουν τους συνδυασμούς με ποσοστό από 1% και πάνω. Το εκάστοτε πρώην ΠΑΣΟΚ λαμβάνεται κατά προσέγγιση μισό δεξιά και μισό αριστερά*. Βασικό κριτήριο για την κατηγοριοποίηση είναι αν ο πολιτικός λόγος των συνδυασμών αναφέρεται έστω στο ελάχιστο (ακόμα και στο παρελθόν, αλλά σχετικά πρόσφατο) με θετικό τρόπο στο θεωρητικό εργαλείο του ανταγωνισμού μεταξύ κεφαλαίου και εργασίας για την ανάλυση των κοινωνικών φαινομένων.
Με αυτή την προσέγγιση, για το 2019 το συνολικό ποσοστό της Δεξιάς είναι 51,47% (ΝΔ, ½ ΚΙΝ.ΑΛΛ., Χρυσή Αυγή, Ελληνική Λύση, Ποτάμι, Ενωση Κεντρώων, Μαριάς, Καρατζαφέρης), ενώ για την Αριστερά το αντίστοιχο ποσοστό είναι 37,68% (ΣΥΡΙΖΑ, ½ ΚΙΝ.ΑΛΛ., ΚΚΕ, ΜέΡΑ25, Πλεύση). Με αναγωγή στο 100%, η αναλογία μεταξύ Δεξιάς και Αριστεράς είναι 57,7% προς 42,3%.
Αντίστοιχα το 2014 το συνολικό ποσοστό της Δεξιάς είναι 51,36% (Ν.Δ., ½ ΕΛΙΑ, Χρυσή Αυγή, Ποτάμι, ΑΝ.ΕΛΛ., Καρατζαφέρης, Ελλ. Ευρωπαίοι Πολίτες, Ενωση για την Πατρίδα και τον Λαό) και της Αριστεράς 37,88% (ΣΥΡΙΖΑ, ½ ΕΛΙΑ, ΚΚΕ, ΔΗΜΑΡ). Με αναγωγή στο 100%, η αναλογία μεταξύ Δεξιάς και Αριστεράς ήταν 57,6% προς 42,4%.
Με την υπόθεση ότι όλα τα υπόλοιπα μαζί (το υπόλοιπο 10% των μικρότερων συνδυασμών και τα λευκά/άκυρα/αποχή) αντιστοιχούν με την ίδια αναλογία στις δύο κατηγορίες, φαίνεται ότι η ιδεολογική ηγεμονία της Δεξιάς στην ελληνική κοινωνία παραμένει ισχυρή, χωρίς να εμφανίζεται αξιόλογη μεταβολή. Είναι φανερό, όπως έχουν παρατηρήσει ήδη άλλωστε πολλοί, ότι η εντυπωσιακή διαφορά υπέρ της Ν.Δ. προέκυψε λόγω μεγάλης συσπείρωσης της Δεξιάς στη Ν.Δ. Ο λαός της Δεξιάς στοιχήθηκε πίσω από τον Κ. Μητσοτάκη, παραμερίζοντας τις όποιες διαφορές μπροστά στον κοινό αντι-ΣΥΡΙΖΑ στόχο, δηλαδή έβαλε προτεραιότητα την τιμωρία της κυβέρνησης με κορμό τον ΣΥΡΙΖΑ. Κάτω από αυτό το πρίσμα μπορούμε να παρατηρήσουμε τα εξής:
● Η Αριστερά έφτασε στην κυβέρνηση χωρίς ιδεολογική ηγεμονία, όπως φαίνεται άλλωστε και από το ότι χρειάστηκε να συμμαχήσει με ένα κόμμα της Δεξιάς για να σχηματίσει κυβέρνηση παρά το μπόνους των 50 εδρών.
● Δεν φαίνεται να επαληθεύεται η κατηγορία ότι ο ΣΥΡΙΖΑ έστρεψε τον κόσμο δεξιά με τον τρόπο που άσκησε κυβερνητική πολιτική. Και αντίστροφα, όμως, δεν πέτυχε κάποια ευδιάκριτη στροφή της κοινωνίας προς τα αριστερά. Η μείωση πάντως της επιρροής της Χρυσής Αυγής είναι μία εξέλιξη που μπορεί να χαρακτηριστεί ως «στροφή» προς τα αριστερά, παρά το αυξημένο ποσοστό του Βελόπουλου, λόγω της ποιοτικής διαφοράς της Χρυσής Αυγής από οτιδήποτε άλλο γνωρίζουμε στο χώρο της πολιτικής, ως ιδιαίτερου φαινομένου μίας εγκληματικής ναζιστικής συμμορίας με τον μανδύα κοινοβουλευτικού κόμματος. Βεβαίως, αυτή η θετική εξέλιξη δεν αποδίδεται μόνο στην κυβέρνηση.
● Είναι εύλογο ότι η κυβέρνηση δέχτηκε τις πιο έντονες επιθέσεις, όχι τόσο για σαφώς δεξιόστροφες μνημονιακές υποχρεώσεις που ανέλαβε, όσο για πλευρές της κυβερνητικής πολιτικής με αριστερό ιδεολογικό προσανατολισμό. Χαρακτηριστικά παραδείγματα οι αδιανόητου ήθους και ύφους επιθέσεις σε πρόσωπα της κυβέρνησης με αφορμή το μεταναστευτικό ή το κίνημα ενάντια στη Συμφωνία των Πρεσπών με ηγεμονική παρουσία της Ακροδεξιάς. Η Συμφωνία των Πρεσπών άλλωστε σηματοδότησε τον επαναπροσδιορισμό της πολιτικής σκηνής και την επαναφορά στον άξονα Αριστερά - Δεξιά. Αυτός ο επαναπροσδιορισμός εκκρεμούσε να αποτυπωθεί σε εκλογικά και αντίστοιχα πολιτικά αποτελέσματα.
● Αν στη δεκαετία του 1980 η Αριστερά είχε πράγματι την ιδεολογική ηγεμονία στη χώρα, μετά από 30 και πλέον χρόνια του διεθνούς νεοφιλελεύθερου φαινομένου (ο όρος «Washington Consensus» χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά το 1989), η Δεξιά ηγεμονεύει στην Ελλάδα καθαρά. Είναι μάλλον εύλογο να υποθέσουμε ότι σημαντικές ιδεολογικές μετατοπίσεις της κοινωνίας υλοποιούνται σε μεγάλα χρονικά διαστήματα ή μέσω πολύ ακραίων καταστάσεων όπως ένας πόλεμος, κατάσταση από την οποία απείχαμε πολύ ευτυχώς, όσο σκληρή κι αν ήταν η οικονομική κρίση.
Φυσικά, αν και η ιδεολογική ηγεμονία της Δεξιάς φαίνεται καθαρή με βάση και τα παραπάνω, κανένα αποτέλεσμα εκλογών δεν είναι προδιαγεγραμμένο, καθώς εκεί ανταγωνίζονται συγκεκριμένοι συνδυασμοί και πρόσωπα. Το διακύβευμα στις επικείμενες εθνικές εκλογές είναι διαφορετικό σε σχέση με τις ευρωεκλογές και τις αυτοδιοικητικές και η σημερινή Ν.Δ. αφενός έχει γνωστό παρελθόν στη διακυβέρνηση της χώρας, το οποίο θα συγκριθεί με αυτό της σημερινής κυβέρνησης, αφετέρου ηγεμονεύεται από ένα βαθιά αντικοινωνικό μείγμα νεοφιλελευθερισμού και Ακροδεξιάς, το οποίο μπορεί να αποδειχτεί υπερβολικά ακραίο για την ελληνική κοινωνία.
*Οι πρόσφατες εξελίξεις στο ΚΙΝ.ΑΛΛ. φαίνεται να επιβεβαιώνουν σε κάποιο βαθμό αυτή την προσέγγιση, αν και μένει να φανεί αν η στρατηγική της Φ. Γεννηματά διαφέρει ουσιαστικά από αυτήν του Ευ. Βενιζέλου.
*μέλος Ο.Μ. ΣΥΡΙΖΑ Καλλιθέας
efsyn
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου