Φίλημά σοι δώσω...

του Παντελή Μπουκάλα

Μάλλον στρατήγημα παρά μυστήριο πρέπει να χαρακτηριστεί η υποβάθμιση από τους θεωρητικούς και πρακτικούς θεμελιωτές του χριστιανισμού, και κατόπιν από τους Βυζαντινούς πατέρες, του ρόλου των Ρωμαίων στη θανάτωση του Ιησού. Από τη στιγμή που επικράτησε (όχι δίχως σύγκρουση) η αντίληψη του Παύλου, πως η νέα θρησκεία όφειλε να προβάλει και να υπηρετήσει την οικουμενική της διάσταση και όχι την εβραϊκή, να απευθυνθεί δηλαδή (και) στους εθνικούς και όχι αποκλειστικά στο ιουδαϊκό έθνος, ο προσηλυτιστικός λόγος δεν θα μπορούσε να αυτοϋπονομεύεται κατηγορώντας τους Ρωμαίους. Στη δική τους αυτοκρατορία θα έπεφτε αναγκαστικά ο καινούργιος σπόρος.

Σταδιακά, μέσα και από την υμνολογία, την εικονογραφία, τις προφορικές παραδόσεις και αργότερα τη δημώδη ποίηση, ο Πόντιος Πιλάτος παρουσιάζεται κυρίως σαν ευθυνόφοβος υποκριτής, όχι σαν εκπρόσωπος μιας εξουσίας που είχε τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο. Ως κατεξοχήν υπεύθυνοι για τη σταύρωση προβάλλονται οι Εβραίοι. Ο Αννας και ο Καϊάφας αφενός, ως αυτοί που συνωμότησαν εναντίον του Ναζωραίου και απαίτησαν να δικαστεί και να καταδικαστεί. Ο Ιούδας αφετέρου, που έδωσε το φιλί της προδοσίας «για τριάκοντα αργύρια». Ο χριστιανισμός, επίσημος και λαϊκός, δεν ενδιαφέρεται για το αν ο Ιούδας ενδέχεται να πρόδωσε είτε υπηρετώντας ένα θεϊκό σχέδιο απολύτως δεσμευτικό για τον ίδιο (και, υπ’ αυτήν την έννοια, αθωωτικό) είτε επειδή, σύμφωνα με κάποιες πολιτικότερες ερμηνείες, έβλεπε ότι ο νέος Μεσσίας, με το μήνυμα της αγάπης και όχι της αντιρωμαϊκής εξέγερσης, δεν θα οδηγούσε στην απελευθέρωση της Παλαιστίνης, δεν ήταν αυτός ο στόχος του.

Χρειαζόταν άραγε το φιλί της κατάδοσης για να αναγνωρίσουν οι Ρωμαίοι τον Χριστό; Κανείς τους δεν τον είχε δει να εισέρχεται στην Ιερουσαλήμ όχι απλώς στο φως της μέρας αλλά πανηγυρικά, κι ύστερα να εκδιώκει βίαια τους εμπόρους από τον ναό και να διδάσκει εκεί; Κι όλα αυτά σαν κατάληξη μιας ακολουθίας κηρυγμάτων και θαυμάτων, που διεύρυναν τον κύκλο των οπαδών του, σίγουρα όμως έστρεψαν πάνω του και την προσοχή των κατακτητών, που διέθεταν όλη την κατασταλτική τεχνογνωσία; Η απάντηση είναι εξίσου δύσκολη με την απάντηση στο ερώτημα αν χρειαζόταν όντως ο Θεός, όπως διαβάζουμε στην «Εξοδο», να υπάρχει σημάδι αίματος στην πόρτα των εβραϊκών σπιτιών, στην Αίγυπτο, ώστε να το δει και να προσπεράσει δίχως να κινδυνέψουν οι ένοικοί τους από την παιδοκτονική οργή του. Η αλληγορία σώζει. Μα όχι πάντα.

καθημερινή