Γιατί κερδίζει ο Τραμπ;

Οπως έγραψε πρόσφατα ένας Αμερικανός δημοσιογράφος στο Facebook, «στις προεδρικές εκλογές του Νοεμβρίου στην Αμερική οι πολίτες θα πρέπει να διαλέξουν μεταξύ μιας αντιπαθητικής κι ενός επικίνδυνου».

Του Θάνου Δημάδη

Αυτό κατά βάση είναι πλέον το δίλημμα που αναδύεται στις ΗΠΑ στον δρόμο προς τις κάλπες, με την υποψηφιότητα της Χίλαρι Κλίντον να κουβαλάει πάνω της αρκετά μελανά σημεία και εκείνη του Ντόναλντ Τραμπ να έχει καταστεί συνώνυμη του πολιτικού εξτρεμισμού.

Αν οι υποψηφιότητες και των δύο «κλειδώσουν» και τυπικά από τις συνόδους του Δημοκρατικού Κόμματος και του Ρεπουμπλικανικού (και οι δύο μέσα στον Ιούλιο), τότε οι επόμενοι μήνες που θα ακολουθήσουν δεν θα έχουν εξαιρετικό ενδιαφέρον μόνο για την Αμερική αλλά και για την Ευρώπη και για ολόκληρο τον κόσμο.

Σε μια ιστορική συγκυρία, κατά την οποία η Ευρώπη μεταλλάσσεται, η Ρωσία ενδυναμώνεται, η ανάπτυξη της Κίνας και άλλων αναπτυσσόμενων οικονομιών επιβραδύνεται, η Μέση Ανατολή αποσυντίθεται, η απειλή της τρομοκρατίας εντείνεται, οι αγορές ασκούν ολοένα και ασφυκτικότερες πιέσεις στις οικονομίες κρατών εις βάρος του κοινωνικού κράτους και των εργαζομένων, και το χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών παγκοσμίως διευρύνεται με ό,τι επιπτώσεις αυτό συνεπάγεται, οι εκλογές αυτές στην Αμερική θα καθορίσουν κάτι καίριο για τα επόμενα αρκετά χρόνια: είτε θα επισφραγίσουν τη διαφαινόμενη ανατροπή των ισορροπιών δυνάμεων σε διεθνές επίπεδο, συμπαρασύροντας το status quo που μέχρι σήμερα γνωρίζαμε και είχαμε ως δεδομένο, με τη συνέχεια να παραμένει άγνωστη και περισσότερο αβέβαιη από ποτέ.

Είτε οι ΗΠΑ θα εξακολουθήσουν να διαδραματίζουν τον ρόλο μιας πολιτικής, κοινωνικής, οικονομικής σταθεράς σε ένα ευρύτερο περιβάλλον που μοιάζει με κινούμενη άμμο και αλλάζει διαρκώς.

Εδώ στην Αμερική, οι περισσότεροι αδυνατούν να αντιληφθούν τον αντίκτυπο που θα έχει η ψήφος στον Τραμπ ή τη Χίλαρι για το πλαίσιο άσκησης πολιτικής και το μοντέλο διακυβέρνησης παγκοσμίως.

Κι όμως, μία εκλογή του Τραμπ ή της Χίλαρι θα σηματοδοτήσει πολλά περισσότερα απ᾽ όσα ο μέσος Αμερικανός ψηφοφόρος αναμένει να δει ως αλλαγές την επόμενη μέρα σε εθνικό επίπεδο με κεντρικά σημεία αναφοράς την ασφάλεια, τη μετανάστευση, την οικονομία και το σύστημα υγείας (Obamacare), που οι Ρεπουμπλικάνοι έχουν υποσχεθεί να το ξηλώσουν.

Επί της ουσίας, οι αμερικανικές εκλογές του Νοεμβρίου δεν θα είναι μια απλή επιλογή ανάμεσα σε μία «αντιπαθητική» κι έναν «επικίνδυνο», όπως εύστοχα έχει τεθεί.

Οι εκλογές θα κρίνουν κάτι πολύ βαθύτερο και πιο σημαντικό: αν η αμφισβήτηση της δημοκρατίας και του τρόπου που λαμβάνονται οι πολιτικές αποφάσεις και κυβερνάται η χώρα -διότι περί αυτού πρόκειται- περνάει τελικά μόνο μέσα από επιλογές προσώπων και πολιτικών που προσιδιάζουν στα χαρακτηριστικά του Τραμπ, ο οποίος ελάχιστα απέχει από τα όσα ασπάζεται ο Φάρατζ στη Βρετανία ή η Λεπέν στη Γαλλία ή οι εθνικιστές στην Αυστρία και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

Η επικράτηση τέτοιων απόψεων στο Ηνωμένο Βασίλειο, η διαρκώς αυξανόμενη αποδοχή τους στην υπόλοιπη Ευρώπη και η επέκταση και υιοθέτησή τους σε διαρκώς μεγαλύτερα στρώματα νέων, ανεξάρτητων και μέχρι πρότινος αποστασιοποιημένων από τις εκλογικές διαδικασίες Αμερικανών ψηφοφόρων, θα μπορούσε να πει κανείς ότι δίνει ένα πρώτο στίγμα για το προς τα πού ίσως κατευθύνονται οι εξελίξεις όσο πλησιάζουμε προς τις κάλπες του Νοεμβρίου.

Είναι όμως μόνο η γενικότερη τάση εθνοκεντρισμού, ανάκτησης της εθνικής κυριαρχίας, αποστροφής της παγκοσμιοποίησης και το γενικότερο αίσθημα απομόνωσης μεγάλου μέρους των εθνικών κοινωνιών από τα κέντρα των πολιτικών και μιντιακών ελίτ που σπρώχνει τα κοινωνικά στρώματα να ψηφίζουν -κατά το κοινώς λεγόμενο- αντισυστημικά;

Η απάντηση είναι μάλλον πως όχι. Η επικρατούσα αυτή τάση στη δεδομένη ιστορική συγκυρία που ίσως φέρει τον Τραμπ στην εξουσία συνδυάζεται την ίδια στιγμή με την αδυναμία σε πολλές περιπτώσεις των κομμάτων και των προσώπων, που εκπροσωπούν την καλώς εννοούμενη συστηματική προσέγγιση των πραγμάτων, να εμπνεύσουν και να πείσουν την κοινωνία ότι μπορούν να διορθώσουν τα τρωτά σημεία του συστήματος την ώρα που στη συνείδηση των ψηφοφόρων όλοι είναι ταυτισμένοι με το ίδιο το σύστημα που οι πολίτες απορρίπτουν, όπως είναι το πολιτικό σύστημα μιας χώρας ή -στην περίπτωση της Ευρώπης- η ίδια η ιδέα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.

Στην περίπτωση των ΗΠΑ, φαίνεται πως η πολιτικά συστημική -και προβλέψιμη στην περίπτωση εκλογής της- ταυτότητα της Χίλαρι Κλίντον προκαλεί μεγαλύτερη αποστροφή από την ακραία και πολιτικά απρόβλεπτη -άρα πιθανότατα επικίνδυνη στην πορεία, αν εκλεγεί,- ταυτότητα του Ντόναλντ Τραμπ.

Αυτό που κάποτε θα έλεγε κανείς ότι μετράει στην πολιτική για την αναστροφή του κλίματος, δηλαδή η πολιτική στήριξη ενός προσώπου σε έναν υποψήφιο ή σε μία ιδέα, όπως του Ομπάμα προς τη Χίλαρι για την εκλογή της ή τον Κάμερον για παραμονή της Βρετανίας στην Ευρώπη, είναι μάλλον συνταγή που περιλαμβάνεται σε εγχειρίδια πολιτικής στρατηγικής άλλων εποχών.

Αλλωστε, δεν φταίνε οι ακραίοι που καταφέρνουν να κάνουν τις ιδέες και τα πιστεύω τους ελκυστικά στον σημερινό κόσμο. Φταίνε οι άλλοι, οι μετριοπαθείς, που τους αφήνουν μένοντας προσκολλημένοι σε πράγματα και αντιλήψεις που δεν αποτελούν πλέον προτεραιότητα της κοινωνίας που τους ακούει.

koutipandoras