Πρωταπριλιά: Η παιγνιώδης διάθεση μιας μέρας

της Τζένης Τσουπαροπούλου

Η διαχρονική ανάγκη μας για παιχνίδι και ξεγνοιασιά. Η κόντρα διάθεση στη σοβαροφάνεια που διόλου τυχαίο δεν είναι που έρχεται με τον ερχομό της άνοιξης. Η ελευθερία στην έκφραση της παιγνιώδους διάθεσής μας. Η έκφραση της εξυπνάδας και της σπιρτάδας και το ξύπνημα της φύσης.

Κέλτες και Γάλλοι, η καθιέρωση της φάρσας

Η συνήθεια ή το έθιμο να λέμε ψέματα και να κάνουμε φάρσες κάθε 1η Απριλίου έχει παγκόσμιες διαστάσεις. Το συναντάμε αρχικά στους αρχαίους Κέλτες οι οποίοι κάθε Πρωταπριλιά λόγω της βελτίωσης του καιρού έβγαιναν για ψάρεμα. Καθώς γύριζαν με άδεια χέρια, ως επί των πλείστων, διέδιδαν υπερβολικές και ψεύτικες ιστορίες για μεγάλες ψαριές και περιπέτειες. Επίσης, κατά το Μεσαίωνα, ο βασιλιάς Κάρολος Θ΄ μετέθεσε την αρχή του έτους από την πρώτη Απριλίου που ήταν ως τότε στην πρώτη Ιανουαρίου προκειμένου η Γαλλία να συμβαδίζει με τις άλλες χώρες ημερολογιακά. Οι υπήκοοι που δέχτηκαν την αλλαγή – καθώς υπήρξαν αντιδράσεις – πείραζαν αυτούς που διατηρούσαν την παλιά πρωτοχρονιά την πρώτη Απριλίου με περιπαικτική διάθεση και ψεύτικα πρωτοχρονιάτικα δώρα.
Έτσι το έθιμο διαδόθηκε σε όλον τον κόσμο όπου κάθε χρόνο σαν σήμερα, εφημερίδες, μέσα μαζικής ενημέρωσης, ηλεκτρονικός τύπος διαδίδουν ψεύτικες ειδήσεις.

Ιστορικά ψέματα

Στην Ελλάδα το έθιμο λένε ότι συναντάται από τα χρόνια των Σταυροφοριών. Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας μάλιστα, χρησιμοποιήθηκε το έθιμο ως τρόπος ψυχαγωγίας των σκλαβωμένων. Διάφορες φάρσες λάμβαναν χώρα όπως όταν έστειλαν στον Αλή Πασά έναν ασημόκεντρο ντορβά με τούφες γένια τράγου.

Η πιο γνωστή φάρσα της «Ψωροκώσταινας» συναντάται στα χρόνια του Όθωνα. Της παρουσίασαν έναν ελαφρόμυαλο άντρα που δήθεν ήθελε να την παντρευτεί και ολόκληρο το Ναύπλιο ετοίμαζε τα επικείμενα στεφανώματα της καημένης της Ψωροκώσταινας.

Το 1882 ο Πρωθυπουργός Χαρίλαος Τρικούπης έπεσε θύμα πρωταπριλιάτικης δημοσιογραφικής φάρσας. Ο γνωστός για τα πειράγματά του Μπάμπης Άννινος μαζί με άλλους δημοσιογράφους έγραψαν ότι ένας Αγγλος τουρίστας επιχειρώντας να ανέβει στο αέτωμα του Παρθενώνα σφηνώθηκε στο εσωτερικό μιας οπής και γι΄αυτό έπρεπε να κατεδαφιστεί ένα μικρό τμήμα του ναού. Χιλιάδες άνθρωποι ανέβηκαν στην ακρόπολη να δουν τον σφηνωμένο τουρίστα που έφερε το όνομα Liar (μτφ. ψεύτης). Παρόλο το προδοτικό όνομα του τουρίστα ο Τρικούπης ανησυχώντας για την τύχη του άγγλου αλλά και του μνημείου ανέθεσε την υπόθεση στον διευθυντή της αστυνομίας… Αντιλαμβάνεστε τα γέλια των δημοσιογράφων μόλις τον αντίκρυσαν…

Το βράδυ της πρωταπριλιάς του 1941 οι δημοσιογράφοι και συγκεκριμένα οι πολεμικοί ανταποκριτές προβληματίζονταν υπέρ ή κατά του εθίμου αυτού… Εκείνη τη μέρα, ένας δημοσιογράφος αποκάλυψε εμπιστευτικά σε συνάδελφό του πως είχε παραδοθεί ένας Μέραρχος με όλο το επιτελείο του. Ο συνάδελφος τηλεγράφησε την είδηση στην εφημερίδα του με αποτέλεσμα μετά το πρωτοσέλιδο, να κινηθούν όλοι οι μηχανισμοί, στρατηγοί ενεργοποιήθηκαν, υπουργοί και η κυβέρνηση όλη έως ότου αποκαλυφθεί ότι το όνομα αυτού που αιχμαλωτίστηκε ήταν αναγραμματισμός του επωνύμου του φαρσέρ.Έχει μείνει στην ιστορία το χαστούκι που έδωσε ο παθών στον φαρσέρ μέσα στην μέση της πλατείας των Ιωαννίνων…

Πρωτοστάτες της φάρσας οι δημοσιογράφοι (εύχομαι μόνο για μια μέρα)

Φεύγοντας από τον Ελλαδικό χώρο οι φάρσες συνεχίζονται ακόμα πιο ζωηρές. Αξιοσημείωτη είναι η φάρσα του BBCτο 1957. Σε ενημερωτική του εκπομπή προέβαλε ένα ρεπορτάζ για την πλούσια συγκομιδή σπαγγέτι του ελβετικού Τιτσίνο τη χρονιά εκείνη. Συγκεκριμένα ανέφερε: «Η καλλιέργεια σπαγγέτι εδώ στην Ελβετία δεν εκτελείται σε κλίμακα παρόμοια με τις τεράστιες φυτείες σπαγγέτι της Ιταλίας, είναι μία πιο εγχώρια βιομηχανία». Οι τηλεθεατές μετά την εκπομπή έσπευσαν να τηλεφώνησαν για να ρωτήσουν πώς να καλλιεργήσουν τα δικά τους σπαγγέτι!

Από τις πιο γνωστές φάρσες που διάβασα και μου άρεσαν είναι αυτή του αστρονόμουPatrickMoore ο οποίος ανακοίνωσε την πρωταπριλιά του 1976 στο BBC 2 ότι, εξαιτίας μίας ασυνήθιστης ευθυγράμμισης των πλανητών, γνωστής ως βαρυτικό φαινόμενο Jovian-Plutonian, θα μειωνόταν προσωρινά η βαρυτική έλξη της Γης. Πρότεινε λοιπόν στους τηλεθεατές να πηδήξουν στις 9:47 π.μ. για να ζήσουν την εμπειρία της έλλειψης βαρύτητας. Χιλιάδες ακροατές κάλεσαν το σταθμό για να αναφέρουν ότι ένιωσαν τη μείωση της βαρύτητας. Λέγεται ότι μία γυναίκα υποστήριξε ότι αυτή και έντεκα φίλοι της «αιωρήθηκαν απαλά γύρω-γύρω στο
«Ξανθός Απρίλης»

Επίσης πολύ ενδιαφέρον έχει η φάρσα με τις φυσικές ξανθιές. Την πρωταπριλιά του 2002 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας δημοσίευσε έκθεση, σύμφωνα με την οποία οι φυσικές ξανθιές θα εξαφανίζονταν μέσα στα επόμενα 200 χρόνια. Ισχυρίζονταν ότι εξαιτίας της αύξησης των βαμμένων ξανθών και της γενετικής αδυναμίας, η τελευταία φυσική ξανθιά πιθανότατα θα γεννιόταν το 2202. Η φάρσα αποκαλύφθηκε από την άρνηση του Π.Ο.Υ. να διεξάγει σχετική έρευνα

Ενδιαφέρον θα έχει σήμερα να δούμε τι μας επιφυλάσσουν σήμερα τα ΜΜΕ.

Κλείνω με πρωταπριλιάτικη ευχή να βρούμε όλοι την «Τρελή Ροδιά»και παραθέτω τους στίχους του Ελύτη:

Σε μεσοφούστανα πρωταπριλιάς και σε τζιτζίκια δεκαπενταυγούστου
Πέστε μου, αυτή που παίζει, αυτή που οργίζεται, αυτή που ξελογιάζει
Τινάζοντας απ’ τη φοβέρα τα κακά μαύρα σκοτάδια της 
Ξεχύνοντας στους κόρφους του ήλιου τα μεθυστικά πουλιά 
Πέστε μου, αυτή που ανοίγει τα φτερά στο στήθος των πραγμάτων
Στο στήθος των βαθιών ονείρων μας, είναι η τρελή ροδιά

ecoleft.gr