Από τον πολιτικό γάμο και τις ταυτότητες μέχρι το σύμφωνο συμβίωσης και τη Συμφωνία των Πρεσπών, η χώρα μας ζει με θαυμαστή συχνότητα τελετουργικά επαναλαμβανόμενους ηθικούς πανικούς.
του Κωστή Παπαιωάννου
Στα '80s ο πολιτικός γάμος και η αποποινικοποίηση της μοιχείας έβαζαν βόμβα στα θεμέλια της οικογένειας, θα γινόμασταν Σόδομα και Γόμορρα. Μετά, η κατάργηση της σχολικής ποδιάς τραυμάτιζε το κύρος του σχολείου: η νεολαία θα βουλιάξει, οι μαθήτριες θα καλλωπίζονται, τα αγόρια θα ξεμυαλίζονται.
Στα '90s ήρθε το τέλος του κόσμου με το θρήσκευμα στις ταυτότητες: αφελληνισμός, προδοσία, 666, «Ελλάς σημαίνει Ορθοδοξία», ο Χριστόδουλος με το λάβαρο της Αγίας Λαύρας. Μετά, το έθνος κινδύνευσε από τον αλλοδαπό σημαιοφόρο που κρατούσε τα εθνικά σύμβολα. Έπειτα, πήγαν να αλλάξουν τα σχολικά βιβλία. Ξεσηκωθήκαμε, είναι σαν να αλλάζει το Ευαγγέλιο, η Αγία Γραφή, ο Εθνικός Ύμνος και οι δέκα εντολές μαζί. Κάτω τα χέρια από την ιστορία μας, τα σχολικά βιβλία είναι θεόπεμπτα, χαραγμένα στο μάρμαρο.
Κι ύστερα ήρθε ο νόμος για την ιθαγένεια. Νυν υπέρ πάντων. Έλληνας γεννιέσαι, δεν γίνεσαι, και δε θα γίνεις Έλληνας ποτέ. Και αφού ξεμπλέξαμε και μ' αυτό, ήρθε το σύμφωνο συμβίωσης και μετά η ταυτότητα φύλου.
Συντέλεια. Θα μας κάνουν όλους γκέι, θα αλλάζουν τα αγόρια φύλο για να γλιτώνουν τον στρατό ή γιατί τους το είπαν οι εξωγήινοι στον Υμηττό. «Ζούμε εποχή εκπούστευσης και εκπουτάνευσης του έθνους. Σπεκουλαδόροι κίναιδοι διευθύνουν τη χώρα μας» που ανέκραξε με τη γλώσσα των δασκάλων του γένους και ο μακαρίτης Σαράντος Καργάκος.
Ο φόβος πουλάει. Το πέρασμα σε πιο ανοιχτές επιλογές, είτε αυτές αφορούν τον ατομικό βίο είτε συλλογικά ταυτοτικά ζητήματα, δεν είναι εύκολο. Και η υπεράσπισή του φέρνει ηθικό στιγματισμό και λεκτικό λιντσάρισμα.
Η χώρα ζει με συχνότητα θαυμαστή τελετουργικά επαναλαμβανόμενους πανικούς. Βιώνει ηθικές συντριβές, στις ακραίες περιπτώσεις αντικρίζει το επερχόμενο τέλος της. Κάθε τόσο εξαπλώνεται νέο αίσθημα φόβου, κάτι κακό απειλεί την κοινωνική ευημερία. Ο ηθικός πανικός αρχικά αφορούσε συγκεκριμένες ομάδες που τρομοκρατούσαν τον μέσο πολίτη, απειλώντας κυρίαρχες αξίες και την κατεστημένη ηθική τάξη (τον όρο εισήγαγε ο Stanley Cohen για να εξηγήσει τις φοβικές αντιδράσεις απέναντι στην άγρια νεολαία του Brighton στα '60s).
Γρήγορα περάσαμε στην ακραία εχθρότητα προς καθετί που θεωρείται σοβαρός κίνδυνος, σαν να μας απειλεί μια φυσική καταστροφή.
Και, βέβαια, τα ΜΜΕ πουλάνε ηθικό πανικό με κάθε ευκαιρία. Οι φορείς της αντιδραστικής σκέψης οργανώνουν εκστρατείες, φουσκώνουν στερεότυπα, ενισχύουν τις προϋπάρχουσες διαιρετικές γραμμές με βάση φυλές, θρησκείες, φύλο, σεξουαλικές ταυτότητες ή κοινωνικές τάξεις. Δουλειά τους είναι να μεγαλώνουν το χάσμα ανάμεσα στη φαντασιακή ένταση της συλλογικής απειλής και στην πραγματικότητα.
Ποντάρουν στην έντονη κλιμάκωση: αρχική ανακάλυψη της απειλής ‒ ραγδαία άνοδος – κορύφωση – μείωση ή απότομη εξαφάνιση του φόβου. Η δουλειά έγινε. Τι απέγινε ο μαζικός πανικός για το θρήσκευμα στις ταυτότητες; Δεν έχει καμιά σημασία. Το βασικό είναι πως απέφερε απτά οφέλη στους εμπνευστές του ‒εκκλησιαστικούς, πολιτικούς, μιντιακούς‒ και διέχυσε ένα αίσθημα ήττας, υποχώρησης, διαρκούς κινδύνου για την εθνική υπόσταση.
Δεν είναι ελληνικό προνόμιο. Περνάνε κι αλλού ηθικούς πανικούς: επιδημίες, συμμορίες νέων, μετανάστες, σατανιστές, εγκληματικότητα, βία των video games, τρομοκρατία. Και σ' εμάς παλιά η ψήφος των γυναικών ήταν επικίνδυνη επειδή «δι' όλου του μηνός τελούσιν άπαντα τα θήλεα εις πνευματικήν και συναισθηματικήν ανισορροπίαν».
Και πιο πριν οι Μικρασιάτες πρόσφυγες έφερναν την καταστροφή και ο εκδότης του «Πρωινού Τύπου» πρότεινε να φορέσουν οι πρόσφυγες κίτρινα περιβραχιόνια για να τους ξεχωρίζουν και να τους αποφεύγουν οι Έλληνες. Σήμερα, με τη Συμφωνία των Πρεσπών έρχεται νέα συντέλεια. Θα χάσουμε το όνομα, τη γλώσσα, την εθνότητα, τη Θεσσαλονίκη, τα προϊόντα μας. Από τα σχολικά βιβλία θα διαγραφεί ο Παύλος Μελάς, όποιος τραγουδάει «Μακεδονία ξακουστή» θα διώκεται.
Η Αλίκη στη Χώρα των Fake News. Αλήθεια και επιστήμη είναι ό,τι συμφέρει το έθνος. Συμφέρον του έθνους είναι η περιχαράκωση, ο συλλογικός αυτοοικτιρμός. Τρία σε ένα: και επιβάλλουμε στους γείτονες να αλλάξουν όνομα και βγαίνουμε από το αδιέξοδο και νιώθουμε ηττημένοι. Τριπλό τζάκποτ.
Ο φόβος πουλάει. Το πέρασμα σε πιο ανοιχτές επιλογές, είτε αυτές αφορούν τον ατομικό βίο είτε συλλογικά ταυτοτικά ζητήματα, δεν είναι εύκολο. Και η υπεράσπισή του φέρνει ηθικό στιγματισμό και λεκτικό λιντσάρισμα. Ο άλλος είναι εθνομηδενιστής, βλάσφημος, πουλημένος, μειοδότης ή ανήθικος, ανάλογα με την περίσταση. Είναι το πρόσωπο του κακού.
Οι φορείς του πανικού, οι έμποροι του φόβου ξέρουν καλά το παιχνίδι: «Ο τόνος Αποκάλυψης, η οπτική μιας ηπείρου που έχει χάσει τη φύση της, το αφήγημα μιας συλλογικής αυτοκτονίας, το αντιδραστικό ήθος...» γράφει ο Raphaël Glucksmann (Εναντίον της αντιδραστικής σκέψης, εκδ. Πόλις).
lifo
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου