Να διδαχθούμε από την Ιστορία για την ακροδεξιά...

Συνέντευξη του Μαρκ Μαζάουερ στην Κρυσταλλία Πατούλη για το tvxs.gr

Ο Βρετανός Ιστορικός Μαρκ Μαζάουερ επισκέφτηκε πρόσφατα την Αθήνα για την παρουσίαση του τελευταίου του βιβλίου «Όσα δεν είπες», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Άγρα», και το Τvxs.gr βρήκε την ευκαιρία να τον συναντήσει θέτοντάς του το ζήτημα της ακροδεξιάς στην Ευρώπη, ένα θέμα το οποίο έχει βρεθεί πολλές φορές στο επίκεντρο της έρευνάς του. 

Ο καθηγητής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Κολούμπια της Νέας Υόρκης ειδικεύεται σε θέματα της σύγχρονης Ελλάδα, των Βαλκανίων αλλά και της Ευρώπης του 20ού αιώνα και έχει ασχοληθεί ιδιαίτερα με την εμφάνιση του ναζισμού στην Ευρώπη, έχοντας προειδοποιήσει εδώ και πολλά χρόνια πως η μάχη με τον εφιάλτη δεν έχει τελειώσει.

Και δυστυχώς η σημερινή άνοδος της ακροδεξιάς σε όλη την Ευρώπη τον επιβεβαιώνει με τον χειρότερο τρόπο. Ο διάσημος Ιστορικός εκφράζει την ελπίδα πως οι άνθρωποι μπορούν να διδαχθούν από την Ιστορία και να κατανοήσουν το βασικό δίδαγμα της: «Πόσο δύσκολο είναι να ξαναφτιάξεις τα πράγματα και πόσο εύκολο να τα γκρεμίσεις»... 

Ποιό είναι το σημαντικότερο σήμερα, και για την Ελλάδα, για την Ευρώπη και για όλο τον κόσμο, για την …ιστορία που διανύουμε, το οποίο θα έπρεπε οι άνθρωποι να δουν και να εστιάσουν περισσότερο;

Αυτή είναι μια δύσκολη ερώτηση. Θα έλεγα πως πιστεύω ότι είναι μια αρκετά κρίσιμη στιγμή για την Ευρωπαϊκή και την Παγκόσμια ιστορία, με την άνοδο της ακροδεξιάς και τον ακραίο εθνικισμό, και ελπίζω οι άνθρωποι να μπορούν ακόμα να μάθουν από την Ιστορία – ένα πράγμα πάνω από όλα: Πόσο δύσκολο είναι να ξαναφτιάξεις τα πράγματα και πόσο εύκολο να τα γκρεμίσεις. Αυτό είναι κάτι που ακόμη και μια πόλη μπορεί να μας το διδάξει…

Η άνοδος της ακροδεξιάς είναι κάτι που σας ανησυχεί;

 

Νομίζω ότι έχω προσπαθήσει να δείξω πως στην Ευρώπη ο εθνικισμός είναι βαθιά ριζωμένος. Πήρε την ακραία μορφή του φασισμού πριν τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Μετά το 1945, όλοι έλεγαν πως δεν χρειάζεται να ανησυχούμε για τον φασισμό πια, κι ότι δεν χρειάζεται πραγματικά να ανησυχούμε για το ρατσισμό, διότι έχει πεθάνει. Νομίζω πως καταλαβαίνουμε πια πως αυτό δεν είναι αλήθεια. Σήμερα υπάρχει δίπλα μας μια ακροδεξιά, που μπορεί να γίνει αρκετά βίαιη και που ποτέ δεν έπαψε να υπάρχει. Και ο αγώνας για τις αξίες και τα ανθρώπινα δικαιώματα, όπως και οι αγώνες για ανθρώπινη αξιοπρέπεια, συνεχίζονται. Για παράδειγμα, μπορούμε δούμε τι έγινε πρόσφατα στη Θεσσαλονίκη με την επίθεση στον Δήμαρχο Γιάννη Μπουτάρη.

To τελευταίο σας βιβλίο είναι το «Όσα δεν είπες», που μεταφράστηκε στα Ελληνικά και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Άγρα. Τι είναι αυτό ίσως που «δεν είπαμε» μέχρι σήμερα, για όσα πέρασαν και όσα περνάμε;

Νομίζω πως τα λέμε όλα, σε όλους, στις μέρες μας. Εμένα με ενδιέφερε μια γενιά ανθρώπων που ήταν στ’ αλήθεια σιωπηλοί και δεν έλεγαν πράγματα, ούτε και σε εκείνους που αγαπούσαν. Με ενδιέφερε αυτό το θέμα της σιωπής. Δεν είναι πως δεν πιστεύω ότι δεν έχουμε πρόβλημα με τη σιωπή σήμερα, αλλά το πραγματικό πρόβλημα είναι, στ’ αλήθεια, το αντίθετο. Σήμερα έχουμε ένα πρόβλημα με τον θόρυβο. Ξεχάσαμε πολλούς λόγους, καλούς και κακούς, του να παραμένουμε σιωπηλοί.

Λίγα λόγια για το βιβλίο «Όσα Δεν Είπες»

Tο «Όσα δεν είπες», μια τρυφερή και οξυδερκής αφήγηση, τα απομνημονεύματα ενός διακεκριμένου ιστορικού, εξερευνά τις ευρωπαϊκές συγκρούσεις του 20ου αιώνα μέσα από τη ζωή, τις ελπίδες και τα όνειρα μιας και μοναδικής οικογένειας - της οικογένειας του συγγραφέα. Διερευνώντας τις ιδιαίτερες και συγκινητικές ιστορίες των μελών της, ο Μαρκ Μαζάουερ αφηγείται τις θυσίες και τις σιωπές που σφράγισαν μια γενιά και τους απογόνους της. Η μοίρα θέλησε μέλη της οικογένειας να βιώσουν την πολιορκία του Στάλινγκραντ, τον εγκλεισμό στο γκέτο της Βίλνας, την Κατοχή στο Παρίσι, η να βρεθούν ακόμα και στις γραμμές της Βέρμαχτ. Ο Βρετανός πατέρας του, γιος Ρωσοεβραίων εμιγκρέδων που διέφυγαν από τους μπολσεβίκους, τον εμφύλιο και την επανάσταση και εγκαταστάθηκαν στο Λονδίνο, υπήρξε ο τυχερός της οικογένειας. Ο Μαξ, ο παππούς του συγγραφέα, ένας σοσιαλιστής που είχε αγωνιστεί στα οδοφράγματα κατά των στρατιωτών του τσάρου, δεν μίλησε ποτέ γι' αυτό. Η Φρούμα, η γυναίκα του Μαξ, προερχόταν από μια οικογένεια η οποία, αν και δοκιμάστηκε από τις Μεγάλες Εκκαθαρίσεις, κατόρθωσε να βρει το δρόμο της στη σοβιετική κοινωνία.

Εκατό χρόνια μετά τη Ρωσική Επανάσταση, το Όσα δεν είπες ξετυλίγει την ιστορία ενός σοσιαλισμού που έχει διαγραφεί από τη μνήμη - του παθιασμένου ουμανιστικού σοσιαλισμού που είχε απήχηση σε ευρύ φάσμα ανθρώπων. Παράλληλα, εξερευνά την απροσδόκητη ευτυχία που ενδέχεται να περιμένει τους χαμένους της Ιστορίας, τη δύναμη της φιλίας, καθώς και της αγάπης για έναν τόπο, ένα αίσθημα που επέτρεψε στον γιο του Μαξ και της Φρούμα να θεωρήσει πατρίδα του την Αγγλία. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο)

«Ο Μαρκ Μαζάουερ είναι σπουδαίος ιστορικός και ευαίσθητος και οξυδερκής συγγραφέας που εστιάζει στις μικρές ανθρώπινες λεπτομέρειες», Ορχάν Παμούκ. «Μια δυνατή αφήγηση περί επανεγκατάστασης, κατατρεγμού και επιβίωσης στην οποία συναντάμε έναν λαμπερό αστερισμό από ποικίλα πρόσωπα, μεταξύ των οποίων ανώτερους αξιωματούχους μπολσεβίκους, αφοσιωμένους πολιτικούς ακτιβιστές, εμιγκρέδες ιστορικούς, φιλοσόφους, συγγραφείς και μηχανικούς που υπήρξαν θύματα του πολέμου, της εθνοκάθαρσης και της επικίνδυνης συνήθειάς τους να αντιστέκονται», Τζέρεμι Χάρντιγνκ. «Το Όσα δεν είπες είναι το είδος της αυτοβιογραφίας που μόνο ένας από τους καλύτερους ιστορικούς μας θα μπορούσε να έχει γράψει... Αυτό το έπος των πόλεων -Βίλνα, Μόσχα, Παρίσι, Λονδίνο και Νέα Υόρκη- είναι ένας βαθύς στοχασμός για το τί θεωρούμε πατρίδα μας», Μάικλ Γκρίνμπεργκ. 

Βιογραφικό

O Mark Mazower (γεν. 1958) είναι ιστορικός και συγγραφέας με ειδίκευση στη σύγχρονη Ελλάδα, την Ευρώπη του 20ού αιώνα και σε διεθνή ζητήματα. Είναι καθηγητής στην έδρα "Ιστορίας Ira D. Wallach" του Πανεπιστημίου Κολούμπια. Έχει διδάξει επίσης διεθνείς σχέσεις και σύγχρονη ιστορία στα πανεπιστήμια του Σάσεξ και του Πρίνστον. Απόφοιτος των Πανεπιστημίων της Οξφόρδης και του Johns Hopkins, έχει δημοσιεύσει, μεταξύ άλλων, τα βραβευμένα βιβλία για την Ελλάδα: "Greece and the Inter-war Economic Crisis", 1991 ("Η Ελλάδα και η οικονομική κρίση του μεσοπολέμου", προσαρμογή της διδακτορικής του διατριβής, βραβείο Runciman 1992, ελλ. εκδ. ΜΙΕΤ 2002), "Inside Hitler's Greece: The Εxperience of Οccupation, 1941-44", 1993 ("Στην Ελλάδα του Χίτλερ: η εμπειρία της Κατοχής", Fraenkel Prize και Longman/ History Today Book of the Year, ελλ. εκδ. Αλεξάνδρεια, 1994), και "Salonika, City of Ghosts: Christians, Muslims and Jews, 1430-1950", 2004 ("Θεσσαλονίκη, πόλη των φαντασμάτων", ελλ. εκδ. Αλεξάνδρεια, 2006).

Επίσης, έχει επιμεληθεί τους συλλογικούς τόμους με ελληνικό ενδιαφέρον: "After the War was Over: Reconstructing the Family, Nation and State in Greece, 1943-1960" (επιμ.), 2000 ("Μετά τον πόλεμο", ελλ. εκδ. Αλεξάνδρεια, 2003), και "Networks of Power in Modern Greece" (επιμ.), 2008. Σχολιάζει τακτικά στον τύπο και το ραδιόφωνο τις τρέχουσες εξελίξεις στα Βαλκάνια. Άλλα ιστορικά βιβλία του είναι: "Dark Continent: Europe's 20th Century", 1998 ("Σκοτεινή ήπειρος", ελλ. εκδ. Αλεξάνδρεια, 2001), "The Balkans: A Short History", 2000 ("Τα Βαλκάνια", ελλ. εκδ. Πατάκης, 2002), "Hitler's Empire: Nazi Rule in Occupied Europe", 2008 ("Η αυτοκρατορία του Χίτλερ: Ναζιστική εξουσία στην κατοχική Ευρώπη", ελλ. εκδ. Αλεξάνδρεια, 2009).

tvxs