(Νέα) Μακεδονία ή (Βαρδαρο)Βουλγαρία;

Εικόνα: Salvador Dali,"Μεταμόρφωση του Νάρκισσου", 1937

*********************

Η άρνηση των δικών μας εθνικιστών να μοιραστούμε με αυτούς το όνομα Μακεδονία (δηλαδή να αποδεχτούμε ένα όνομα του τύπου "Άνω Μακεδονία" κ.λπ.), δηλαδή η άρνησή μας να αυτοπροσδιοριστούν με τη γεωγραφική περιοχή στην οποία κατοικούν και μοιράζονται με τους αλβανόφωνους και τις άλλες μειονότητες, η άρνησή μας να συνδεθούν φαντασιακά με την πλούσια Ιστορία της ευρύτερης Μακεδονίας δυναμώνει τους κινδύνους οι "εθνοτικές" συνειδήσεις να υπερισχύσουν των γεωγραφικών και να διευκολύνουν τη διαίρεση της χώρας σε αλβανόφωνους που θα αποβλέπουν σε ένα “μεγάλο Κόσοβο" και σλαβόφωνους που θα κοιτούν προς τη Βουλγαρία.

του Δημήτρη Σκαρπαλέζου*

Στη συζήτηση για το "Μακεδονικό", πολύ εύκολα, η φοβία κινδύνου της φαντασιακής μας ταυτότητας οδηγεί στο να κάνουμε το μεγαλύτερο λάθος στην πολιτική: άρνηση κατανόησης των επιχειρημάτων της αντίπερα πλευράς και έλλειψη κατανόησης των γεωπολιτικών συνεπειών κάθε μας τοποθέτησης.

Ας κοιτάξουμε πρώτα τα επιχειρήματα και τα αισθήματα του όχι αναγκαστικά εθνικιστή και «αλυτρωτικού» κατοίκου της ΠΔΓΜ και ιδίως αν είναι «Σλαβομακεδόνας».

Ας δούμε το «αφήγημά» τους:

Οι πρόγονοι των περισσοτέρων από αυτούς τους ανθρώπους ζούσαν στη γεωγραφική περιοχή της ευρύτερης «Μακεδονίας» από την εποχή της βυζαντινής αυτοκρατορίας και, αν και Σλάβοι, διαχωρίζονταν από τους υπόλοιπους Σλάβους με αυτή τη βυζαντινή ιστορική μνήμη.

Γι’ αυτούς, ο Κύριλλος και ο Μεθόδιος έφτιαξαν το κυριλλικό αλφάβητο για τον εκχριστιανισμό τους. Σε κάποια περίοδο, ενώ στις πόλεις κυριαρχούσε το ελληνόφωνο στοιχείο, σε πολλά χωριά της υπαίθρου επικράτησε η σλαβομακεδονική γλώσσα. Σύμφωνα με το αφήγημά τους, ο σλαβόφωνος πληθυσμός είναι αποτέλεσμα προσμείξεων των ντόπιων «Μακεδόνων» και των Σλάβων που έφτασαν στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία και εκχριστιανίστηκαν από τους Βυζαντινούς.

Στη “Μακεδονία”, ακόμα και στη σημερινή ελληνική Μακεδονία, πριν από τους Βαλκανικούς Πολέμους και τις μετακινήσεις πληθυσμών, καθώς και τις μετακινήσεις μετά τον ελληνοτουρκικό πόλεμο και την άφιξη πολλών Ποντίων στην περιοχή, αυτός ο σλαβόφωνος πληθυσμός αποτελούσε ένα σημαντικό (αλλά όχι πλειοψηφικό) κομμάτι του μακεδονικού πληθυσμού.

Αυτός ο πληθυσμός βρέθηκε μια στιγμή διαιρεμένος ανάμεσα σε «ελληνόφιλους» (που οι περισσότεροι εξελληνίστηκαν) “Βουλγαρόφιλους” και «σερβόφιλους». Με την υπαγωγή ενός τμήματος της ιστορικής Μακεδονίας στη Σερβία και μετέπειτα στη Γιουγκοσλαβία, στην ιστορική τους συνείδηση εντάχθηκαν και οι σερβικές μάχες εναντίον των Αυστριακών και Γερμανών, στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όπου βρέθηκαν σε αντίπαλο στρατόπεδο από τους Βούλγαρους και Τούρκους συμμάχους της Γερμανίας και Αυστρίας.

Στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, στην ιστορική τους συνείδηση εντάχθηκαν οι μάχες των παρτιζάνων εναντίον των Γερμανών και άλλη μια φορά βρέθηκαν σε αντίπαλο στρατόπεδο από την τότε βουλγαρική κυβέρνηση. Η σύνδεσή τους κατά τη γιουγκοσλαβική περίοδο με τη "μακεδονική" ταυτότητα λειτούργησε σαν ενοποιητικό στοιχείο με όλες τις υπόλοιπες εθνότητες της περιοχής και διαφοροποιητικό από τη βουλγαρική συνείδηση, στην οποία θα ήταν κοντύτερα για γλωσσολογικούς λόγους. Αν και η γλώσσα τους γειτνιάζει με τα βουλγαρικά, η μακρόχρονη γιουγκοσλαβική πορεία έκανε να αποκλίνει αρκετά ώστε, όπως παρατηρούσα σε μαθηματικό συνέδριο στη Σερβία, η επικοινωνία να έχει κάποιες δυσκολίες που αρκούν για να νιώθουν ότι έχουν δική τους "μακεδονική" γλώσσα.

Κανένας δεν ισχυρίζεται (ούτε καν οι εθνικιστές) πως ο Μέγας Αλέξανδρος ήταν σλαβόφωνος, αλλά διεκδικούν στοιχεία ιστορικής συνέχειας λόγω της, κατ’ αυτούς, επιμειξίας με προϋπάρχοντες απόγονους των Μακεδόνων του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Δηλαδή, διεκδικούν ότι είναι ξάδελφοί μας και όχι αδελφοί των Βούλγαρων.

Οι μετακινήσεις πληθυσμών που ομογενοποίησαν γλωσσικά τον πληθυσμό την ελληνικής Μακεδονίας έχουν αφήσει κάποιες πίκρες που εκμεταλλεύτηκαν οι εθνικιστές για επηρεασμό της μετακομμουνιστικής συνείδησης προς αλυτρωτικές φαντασιώσεις, οι οποίες όμως δεν διακατέχουν πια την πλειονότητά τους.

Η άρνηση των δικών μας εθνικιστών να μοιραστούμε με αυτούς το όνομα Μακεδονία (δηλαδή να αποδεχτούμε ένα όνομα του τύπου "Άνω Μακεδονία" κ.λπ.), δηλαδή η άρνησή μας να αυτοπροσδιοριστούν με τη γεωγραφική περιοχή στην οποία κατοικούν και μοιράζονται με τους αλβανόφωνους και τις άλλες μειονότητες, η άρνησή μας να συνδεθούν φαντασιακά με την πλούσια Ιστορία της ευρύτερης Μακεδονίας δυναμώνει τους κινδύνους οι "εθνοτικές" συνειδήσεις να υπερισχύσουν των γεωγραφικών και να διευκολύνουν τη διαίρεση της χώρας σε αλβανόφωνους που θα αποβλέπουν σε ένα “μεγάλο Κόσοβο" και σλαβόφωνους που θα κοιτούν προς τη Βουλγαρία.

Για να κρατήσουμε το μονοπώλιο της λέξης «Μακεδονία» κινδυνεύουμε να χάσουμε ενδεχόμενους μελλοντικούς “ξαδέλφους” και συμμάχους και να βρεθούμε με μεγάλη Βουλγαρία και μεγάλο Κόσοβο. Είναι αυτό σύμφωνο με τα «εθνικά συμφέροντα» της Ελλάδας;

Η απολύτως δικαιολογημένη απαίτησή μας να αποκηρύξουν κάθε αλυτρωτικό στόχο στο σύνταγμα και στη δράση του κράτους τους και να μην έχουν όνομα που εκφράζει διεκδικήσεις για όλη τη Μακεδονία δεν σημαίνει ότι έχουμε δικαίωμα και συμφέρον να τους αρνηθούμε ότι και αυτοί δικαιούνται να λέγονται κάποιου άλλου είδους Μακεδόνες.

* Ο Δημήτρης Σκαρπαλέζος δίδασκε Μαθηματικά στο Πανεπιστήμιο Παρίσι 7

avgi