Γιατί το Βέλγιο;

Το μαζικό έγκλημα στις Βρυξέλλες

του Jason Burke*

Το Βέλγιο φαντάζει αταίριαστο μέρος για σταυροδρόμι της ευρωπαϊκής εξτρεμιστικής βίας. Yπάρχουν  όμως αρκετοί λόγοι για τους οποίους πλήθος εξτρεμιστικών δραστηριοτήτων συγκεντρώνονται σ’ αυτό το μικρό κράτος. Πολλά από τα προβλήματα που οδηγούν σε μαχητικές αντιδράσεις είναι κοινά σε όλο τον κόσμο, ανεπτυγμένο και αναπτυσσόμενο και, αν και μπορεί να διαφέρουν σε σοβαρότητα, έχουν τα ίδια επακόλουθα. Για παράδειγμα, μια μεγάλη και ελλιπώς ενσωματωμένη μουσουλμανική μειονότητα, υψηλά επίπεδα ανεργίας των νέων σε αυτή την κοινότητα, διαθεσιμότητα όπλων, ένα πολύ ανεπτυγμένο δίκτυο επικοινωνιών και μεταφοράς, αρχές συχνά επαναπαυμένες και σταθερά με ανεπαρκείς πόρους, εγχώρια πολιτική αστάθεια.

Όπως και άλλες χώρες, έτσι και το Βέλγιο έχει δει τη φανερή ραγδαία εξάπλωση μιας βίαιης ιδεολογίας μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και μεταξύ συνομήλικων που αν δεν ενθαρρύνουν άμεσα τη βία, σίγουρα προωθούν μια γεμάτη μίσος, μισαλλόδοξη και βαθιά συντηρητική κοσμοθεωρία.

Οι ιστορικές ρίζες του σημερινού προβλήματος είναι βαθιές. Όπως και αλλού στην Ευρώπη, το Βέλγιο υπέφερε από κύματα τρομοκρατίας τη δεκαετία του 1980 και του 1990 που συνδέονταν με την αναταραχή στη Μέση Ανατολή. «Υπάρχει μια πολύ μακρά ιστορία σύνδεσης μεταξύ Βελγίου και Γαλλίας στη σφαίρα της τρομοκρατίας», δήλωσε ο Rik Coolsaet, ειδικός σε θέματα τρομοκρατίας στο Πανεπιστήμιο της Γάνδης.

Στη δεκαετία του 1990, η συνδεόμενη με τον αλγερινό εμφύλιο πόλεμο μαχητικότητα στη βόρεια Γαλλία, εξαπλώθηκε και στο Βέλγιο. Τουλάχιστον ένας ιεροκήρυκας που απελάθηκε από τη Γαλλία πήγε στις Βρυξέλλες. Όταν οι ντόπιοι εξέφρασαν την ανησυχία τους, οι αξιωματούχοι τους είπαν ότι ο κληρικός ήταν «περιθωριοποιημένος», δήλωσε τον Νοέμβριο ο Johan Leman, ένας βετεράνος αντιρατσιστής ακτιβιστής που εργάζεται στο Μόλενμπεκ, τη γειτονιά των Βρυξελλών, από την οποία προήρθαν πολλοί από τους επιτιθέμενους στο Παρίσι και στην οποία συνελήφθη την περασμένη εβδομάδα, ο Σαλάχ Αμπντεσλάμ.

Στο πρώτο μισό της τελευταίας δεκαετίας, καθώς οι ευρωπαϊκές υπηρεσίες ασφαλείας προσπαθούσαν να κατανοήσουν τη νέα απειλή που αντιμετώπιζαν και έσκαγαν οι βόμβες στη Μαδρίτη και το Λονδίνο, το Βέλγιο είχε σε μεγάλο βαθμό αγνοηθεί, παρά τις αυξανόμενες αποδείξεις ότι εξτρεμιστικά δίκτυα είχαν σαν βάση τη χώρα.

Εάν και ελάχιστοι Βέλγοι πήγαν εθελοντές στο Ιράκ, αυτοί αποτελούσαν ένα καθόλου αμελητέο νούμερο σε σχετικούς όρους. Ανάμεσα στους εθελοντές υπήρχε και μια γυναίκα από το Σαρλερουά που είχε ασπαστεί το Ισλάμ και η οποίος πέθανε το 2005, μετά από βομβιστική επίθεση σε αμερικάνικη αυτοκινητοπομπή στο Ιράκ, για να γίνει η πρώτη Ευρωπαία που πραγματοποιεί επίθεση αυτοκτονίας.

Άλλοι ταξίδεψαν στο Αφγανιστάν. Το 2008, εξαρθρώθηκε ένα δίκτυο που έστελνε νεαρούς Βέλγος μουσουλμάνους σε στρατόπεδα εκπαίδευσης της Αλ Κάιντα. Πολλοί εμφανίστηκαν απογοητευμένοι από αυτά που είδαν στη ζώνη των συγκρούσεων, αλλά αυτό δεν φάνηκε να ανακόπτει τη ροή. Όπως υποστήριξαν οι εισαγγελείς, αρκετοί επέστρεψαν πίσω στην πατρίδα τους με προθέσεις διάπραξης επιθέσεων.

Μια εκτίμηση του βέλγου ερευνητή Pieter van Ostaeyen ανεβάζει τον αριθμό σε 562. Οι περισσότεροι εντάχθηκαν στο Ισλαμικό Κράτος, ενώ μερικοί επέλεξαν το παρακλάδι της Αλ Κάιντα, Αλ Νούσρα. Περισσότεροι από 80 έχουν σκοτωθεί, πολλοί στις τελευταίες μάχες στην ανατολική Συρία.

Έρευνα του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης επιβεβαιώνει τη σημασία των κοινωνικών δικτύων, δείχνοντας ότι φίλοι ή συνομήλικοι έπαιξαν πρωταρχικό ρόλο στην στρατολόγηση των τριών τετάρτων των ξένων μαχητών του ISIS. Μέλη της οικογένειας είναι υπεύθυνα για το ένα πέμπτο των στρατολογήσεων, ενώ τα τζαμιά πιστεύεται ότι είναι υπεύθυνα για μόλις μία στις 20.

Ούτε η φτώχεια είναι η εξήγηση. Πολλοί από τους επιτιθέμενους στο Παρίσι ήταν σχετικά εύποροι. Υπάρχει μεγάλη δραστηριότητα και εκτός Μόλενμπεκ επίσης, παρόλο που αρκετοί από τους επιτιθέμενους που σκότωσαν 130 ανθρώπους στο Παρίσι το περασμένο έτος, μεγάλωσαν και έζησαν εκεί.

Ένας από αυτούς  ξέφυγε από τον αστυνομικό κλοιό στις αρχές του περασμένου έτους, ο οποίος τύλιξε τα περισσότερα μέλη του δίκτυο των Βέλγων που είχαν επιστρέψει από τη Συρία και ετοιμάζονταν να ξεκινήσει μια σειρά επιθέσεων. Ήταν ο Αμπντελχαμίντ Αμπαούντ, ο οποίος πήγε να οργανώσει τις επιθέσεις στο Παρίσι. […]

* Ο Jason Burke είναι δημοσιογράφος, ανταποκριτής Αφρικής του «Guardian». To άρθρο δημοσιεύθηκε στον «Guardian», στις 22.3.2016.

avgi