Kαλικάντζαροι και Καρμανιόλοι

του Παντελή Μπουκάλα

«Αρτι αφιχθείς εις Βαθύ συνελήφθη υπό των προκρίτων, οίτινες αφού αφήρεσαν το διαβατήριον αυτού έστειλαν αυτόν δεδεμένον μετά φυλάκων εις τον Αγά της Χώρας. [...] Οι πρόκριτοι εν αγνοία του Αγά προσεπάθησαν να πείσωσι τον καφεψόν αυτού να δηλητηριάση τον Γεώργιον Λογοθέτην, αλλ’ ούτος απήντησεν εις αυτούς, “εγώ δεν είμαι ως σας δολοφόνος και ουδέποτε θα βάψω τας χείρας μου εις το αίμα ανδρός αθώου και εναρέτου”». 
Το 1814 αυτά, στη Σάμο (όπως τα ιστορεί στα «Σαμιακά», του 1899, ο Ν. Ι. Σταματιάδης). Τότε που οι πρόκριτοι αποπειράθηκαν για πολλοστή φορά να δολοφονήσουν τον Γεώργιο Παπλωματά. Τον Λυκούργο Λογοθέτη δηλαδή. Το Λογοθέτης το όφειλε στο αξίωμα που είχε λάβει από τον Αλέξανδρο Σούτσο, ηγεμόνα της Βλαχίας. Το Λυκούργος ήταν το ψευδώνυμο που διάλεξε το 1820, μυούμενος στη Φιλική Εταιρεία.

Για τους ιστορικούς ο Λογοθέτης ανήκει στις σημαντικότερες μορφές του Αγώνα. Είναι όμως πολύ λιγότερο γνωστός απ’ όσο αντιστοιχεί στη συμβολή του. Ισως επειδή επί δεκαετίες η πολιτική και στρατιωτική δράση του δεν συμπεριλαμβανόταν στη «διδακτέα ύλη», επιλεγμένη από την επίσημη ιστοριογραφία. Λογικό. Πώς να μιλήσεις σε μαθητές για τον απύθμενο φιλοτουρκισμό (ή καλύτερα φιλοτομαρισμό) της παράταξης των Καλικαντζάρων. Της «καταπιεστικής ολιγαρχίας», όπως τη χαρακτηρίζει ο Μιχαήλ Β. Σακελλαρίου σε περυσινό βιβλίο του με τίτλο «Ενας συνταγματικός δημοκράτης ηγέτης κατά την Επανάσταση του ’21: Ο Γ. Λογοθέτης Λυκούργος της Σάμου (1772-1850)», των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων Κρήτης (ο συγγραφέας ενημερώνει εξαρχής τον αναγνώστη πως είναι «ένας από τους απογόνους του Λυκούργου», αυτό όμως δεν θολώνει την κρίση του). Κύριο μέλημα της ολιγαρχίας, η εξόντωση του λαϊκού κινήματος των Καρμανιόλων και του ηγέτη τους. Καρμανιόλοι αποκαλούνταν και στη Ζάκυνθο, στα τέλη του 18ου αιώνα, οι δημοκρατικοί, οι οπαδοί της Γαλλικής Επανάστασης.

Το «Σύστημα Πολιτικόν» που σχεδίασε ο Λογοθέτης και εγκρίθηκε από τον λαό μετά την τελετή έναρξης της Επανάστασης, 8.5.1821, ήταν ένα πείραμα δημοκρατίας, θεμελιωμένο στη λογοδοσία: Καθένα από τα 18 χωριά της Σάμου εξέλεγε κατ’ έτος τρεις Πολιτικούς Κριτές, που όφειλαν «εις το τέλος του χρόνου να παραδίδωσι λογαριασμόν επί κοινής Συνελεύσεως». Ο Γενικός Διοικητής, που όφειλε επίσης να λογοδοτεί στο τέλος της ετήσιας θητείας του, όταν προέκυπταν υποθέσεις «σκέψιν ακριβή απαιτούσαι», έπρεπε «να κροτή συνέλευσιν των δεκαοκτώ χωρίων και να συσκέπτηται μετά των πληρεξουσίων αυτών». Τον Δεκέμβριο του 1822 η ίδια η κεντρική συνέλευση, εμπιστευόμενη απολύτως τον Λογοθέτη, τον αναγόρευσε «Κυριάρχην της πατρίδος». Αυτός όμως άσκησε την εξουσία του εμμένοντας στις συνελεύσεις και στη λογοδοσία. Θα του ήταν λοιπόν ταιριαστό και το ψευδώνυμο Σόλων. Και ο Αθηναίος νομοθέτης αρνήθηκε τη μοναρχία. Κι ας του την πρόσφεραν και οι δύο παρατάξεις της πόλης. 

καθημερινή