του Τάσου Τσακίρογλου
«Ετσι, λοιπόν, περνάμε από την εποχή που νομίζαμε ότι μπορούμε να ελέγξουμε το μέλλον της υγείας, εξουδετερώνοντας σιγά σιγά όλους τους παράγοντες των επιδημιών, των μολύνσεων και όλων των λοιμωδών νόσων, στην εποχή που μια τέτοια ελπίδα θεωρείται πλέον απατηλή». Ετσι περιέγραφε ήδη από το 1998 ο μεγάλος Γάλλος ιστορικός Μαρκ Φερό, στο βιβλίο του «Κοινωνίες άρρωστες από πρόοδο» (εκδόσεις Α. Λιβάνη), το τέλος των ψευδαισθήσεων του Διαφωτισμού ότι είναι δυνατόν η τεχνική και επιστημονική πρόοδος να θέσει τέλος στην ασθένεια και να θριαμβεύσει επιτέλους επί της φύσης.
Την εποχή εκείνη ήταν η μάστιγα του AIDS και η επανάκαμψη της φυματίωσης, που έθεταν κομβικά ερωτήματα σχετικά με ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Σήμερα η πανδημία του Covid-19 επαναφέρει αυτά τα υπαρξιακά για την κοινωνία ερωτήματα με έναν αδυσώπητο τρόπο.
Η επανεμφάνιση των επιδημιών, δηλαδή οι «έφοδοι της φύσης», μας θυμίζει τα όρια της επιστημονικής γνώσης και προόδου και, μαζί με την παγκοσμιοποίηση όχι μόνο της οικονομίας αλλά και της ιστορίας, θέτει και ζητήματα δημοκρατικής οργάνωσης της κοινωνίας.
Πρωτίστως η κρίση με τον κορονοϊό μάς υπενθυμίζει ότι οι καταστροφές -χρόνιες ή αιφνίδιες- εκδηλώνονται πάντα σε συστήματα αποδυναμωμένα, όπως τα συστήματα υγείας, τα οποία επί δεκαετίες αντιμετωπίστηκαν από τις περισσότερες κυβερνήσεις σαν αμιγώς εμπορικοί τομείς. Η παγκοσμιοποίηση με τη σημερινή της μορφή είναι ασύμβατη με τη δημόσια υγεία και δεν ευνοεί την απάντηση σε έκτακτες συνθήκες.
Ο φόβος μπροστά στο άγνωστο και η διασπορά του από τα κερδοσκοπικά και ελεγχόμενα ΜΜΕ υποκινεί παράλογες αντιδράσεις και διεγείρει αταβιστικά αντανακλαστικά. Η κατά Μακρόν «αόρατη απειλή», στην οποία ο Γάλλος πρόεδρος κήρυξε τον πόλεμο, έχει όνομα και διεύθυνση: είναι ο αρπακτικός καπιταλισμός στη φάση της άκρατης εμπορευματοποίησης και χρηματιστικοποίησης.
Αυτό είναι το σύστημα που ορισμένοι περιγράφουν ως έναν «VUCA κόσμο», ακρωνύμιο των λέξεων Volatile (ασταθής), Uncertain (αβέβαιος), Complex (περίπλοκος) και Ambiguous (ασαφής). Ενας κόσμος χωρίς σταθερές για την πλειονότητα των ανθρώπων, ρευστός, επικίνδυνος και ακατανόητος. Ενα μέρος όπου δυνητικά όλοι είναι εχθροί όλων και στο οποίο κυριαρχούν οι απρόσωποι θηρευτές: ανεργία, φτώχεια, πόλεμος, προσφυγιά, επιδημίες, κλιματική αλλαγή. Και απέναντί τους το θήραμα: ένας άνθρωπος μικρός, αδύναμος και κλεισμένος στο καβούκι του μεταφορικά και κυριολεκτικά.
Οι επιδημίες των τελευταίων χρόνων, όπως ο SARS ή ο Covid-19, είναι στην ουσία παρενέργειες μιας «ανάπτυξης» που αδιαφορεί για τη φύση και τη σχέση των ανθρώπων μαζί της. Το αποστειρωμένο περιβάλλον των δυτικών αγορών και των σούπερ μάρκετ βαδίζει χέρι χέρι με τις πρωτόγονες συνθήκες πώλησης και σφαγής άγριων ζώων σε υπαίθριες αγορές της Ανατολής, αναδεικνύοντας τη συνύπαρξη του «πολιτισμού» με τη «βαρβαρότητα» και της «ανάπτυξης» με την «υπανάπτυξη».
Η παγκοσμιοποίηση γίνεται σήμερα ο δίαυλος μέσα από τον οποίο περνούν ιοί, απειλές και κίνδυνοι, αναστρέφοντας έτσι την κατεύθυνσή της, αφού επιβάλλουν περιορισμούς, κλείσιμο συνόρων και εθνικές στρατηγικές. Το κόστος αυτής της ανεξέλεγκτης δίνης που επιταχύνθηκε από πολιτικές αποφάσεις για απορρύθμιση τείνει να βυθίσει τον κόσμο σε μολυσμένα νερά, με πρώτο θύμα τους αποκλεισμένους και τους μη προνομιούχους του συστήματος.
Το επικοινωνιακό μότο «μένουμε σπίτι» ίσως προσφέρει μια μοναδική ευκαιρία να αναστοχαστούμε για την πρόοδο, την ανάπτυξη, την επιστήμη, την τεχνολογία και, κυρίως, για εμάς και τη φύση.
efsyn
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου