Αλληλεγγύη vs μισαλλοδοξίας

του Παύλου Νεράντζη*

Σε περιόδους κρίσης, πολύ περισσότερο πολέμου, αναδεικνύονται οι πλέον αντιφατικές συμπεριφορές, όπως και καταστάσεις. Τα συναισθήματα φτάνουν στα άκρα.

Το έχω βιώσει αρκετές φορές σε εμπόλεμες ζώνες παρατηρώντας πώς δρουν οι άνθρωποι στην καθημερινότητά τους. Μου τα διηγούνταν ο παππούς μου, που πολέμησε στους Βαλκανικούς Πολέμους, πρόσφυγας αργότερα από τις Σαράντα Εκκλησιές της ανατολικής Θράκης. Ουδέποτε φανταζόμουν ότι θα το ζούσα και στον τόπο μου. Πρώτα με την οικονομική κρίση, στη συνέχεια με τους πρόσφυγες.

Δύο κόσμοι συγκρούονται

Δύο κόσμοι, που συγκρούονται. Δύο διαφορετικές στάσεις απέναντι στους κατατρεγμένους, που αναζητούν με αξιοπρέπεια μια σανίδα σωτηρίας. Ο κόσμος του ΝΑΙ στην αλληλεγγύη, στην ανθρωπιά, στη συμπαράσταση, στην αυταπάρνηση, στον αλτρουϊσμό, στον αγώνα για ένα καλύτερο αύριο. Ο κόσμος που δεν κοιτάζει το χρώμα, τη θρησκεία, την καταγωγή, αλλά την ουσία των πραγμάτων, τις αξίες, τη συλλογικότητα. Και ο κόσμος του ΟΧΙ σ' όλα αυτά. Ο κόσμος που προτάσσει τον δίχως όρια ατομικισμό, το «εμείς να είμαστε καλά», υπονοώντας το «εγώ να 'μαι καλά», το «εγώ» έναντι του «εμείς», την αισχροκέρδεια και κυρίως τη μισαλλοδοξία, το ρατσισμό, την ξενοφοβία.

Από τη μία οι εικόνες συμπαράστασης απλών πολιτών που κλέβουν χρόνο από την εργασία και την ξεκούρασή τους για να προσφέρουν ό,τι μπορούν στους καταυλισμούς: η αγωνία της κυρίας από τη γύρω περιοχή που δεν έφερε αρκετά πράγματα, η «απολογία» του Παναγή που ήταν άρρωστος και δεν μπορούσε να επισκεφθεί τον καταυλισμό στα Διαβατά, της Φιλιώς που δεν άκουσε την ξενόφοβη φωνή του δημάρχου της και πήγε στο supermarket για ν' αγοράσει γάλα από το στέρημά της για τα προσφυγόπουλα, του Γιώργου που μου τηλεφώνησε για να του βρω ρούχα για έναν νεαρό από το Ιράκ που νοσηλεύεται στο νοσοκομείο του Κιλκίς. Και τα τόσα τηλεφωνήματα αγωνίας φίλων και συναδέλφων «πού να πάμε τη βοήθεια», «τι άλλο μπορούμε να κάνουμε».

Και από την άλλη, οι φωνές φόβου και μισαλλοδοξίας για τους πρόσφυγες, για «το τσούρμο των μουσουλμάνων», όπως τους αποκαλούν, «που θα μας φέρουν αρρώστιες», ξεχνώντας προφανώς ότι και οι δικοί τους πρόγονοι, πρόσφυγες του '22, οι Έλληνες της Μικράς Ασίας και της ανατολικής Θράκης χαρακτηρίζονταν «τουρκόσποροι» από τους Ελλαδίτες. Και ήταν πολίτες δεύτερης κατηγορίας σε Πειραιά και Θεσσαλονίκη, αυτοί οι αστοί της Σμύρνης και της Ανδριανούπολης.

«Θα τουρκέψουμε», «Να τι γίνεται όταν ο ΣΥΡΙΖΑ ακολουθεί την πολιτική των ανοικτών συνόρων τη στιγμή που οι άλλοι (εννοούν τις γειτονικές χώρες) περιόρισαν τις ροές» λένε κάποιοι. Φωνές που σύντομα θα αποτυπωθούν και στις δημοσκοπήσεις.

Φωνές που αδυνατούν να κατανοήσουν ότι για τους κατατρεγμένους δεν υπάρχουν φράχτες, ούτε σύνορα. Διότι η δύναμη της απελπισίας, της φυγής από σχεδόν βέβαιο θάνατο, από τη φρίκη του πολέμου είναι μεγαλύτερη από την ισχύ των όπλων, από τους αγκαθωτούς φράχτες, από τις φουρτουνιασμένες θάλασσες του Αιγαίου και της Μεσογείου. Όποιος είδε τον πόνο και την απόγνωση στο βλέμμα ενός παιδιού, μιας μάνας που κάθεται ατέλειωτες ώρες καταγής στη σιδηροδρομική γραμμή της Ειδομένης μπορεί να το καταλάβει.

Φωνές που ξεχνούν ότι η λογική  της εσωστρέφειας και της περιχαράκωσης οδηγεί στην παραβίαση του Διεθνούς Δικαίου, σε κατάρρευση την Ευρωπαϊκή Ένωση, ότι η πολιτική της δήθεν υπεράσπισης των εθνικ(ιστικ)ών ιδεών έφερε τραγωδίες, χούντες και ολοκαυτώματα.

Είναι κραυγές που πληθαίνουν καθώς το κλείσιμο των συνόρων από τις χώρες που κυβερνώνται από ακροδεξιά σχήματα και ελάχιστα γνωρίζουν τι σημαίνει δημοκρατία (Βίσεγκραντ και πρώην Γιουγκοσλαβία) προκαλεί ασφυξία στον καταυλισμό της Ειδομένης. Κραυγές που δεν προέρχονται μονάχα από δηλωμένους Χρυσαυγίτες και τις παραφυάδες τους, αλλά και από απλούς πολίτες. Το βουητό τους δεν ακούγεται μόνο στην Ελλάδα, αλλά και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Το αυγό του φιδιού, πάλι, «σκάζει μύτη».

Από την αισχροκέρδεια στη βία

Στα Τέμπη και αλλού αετονύχηδες καταστηματάρχες και λοιποί επαγγελματίες κερδοσκοπούσαν μέχρι πριν λίγες μέρες σε βάρος  προσφύγων, χρεώνοντας υπέρογκα ποσά για ένα μπουκάλι νερό, τη φόρτιση των κινητών ή ένα σάντουϊτς  χωρίς κρέας. Το ίδιο μέχρι πρόσφατα έκαναν πλανόδιοι πωλητές στην Ειδομένη. Τους αρκεί να γεμίζουν την τσέπη τους με ευρουδάκια. Έστω κι αν τα στερούν από τις άδειες τσέπες των προσφύγων, έστω κι αν άνθρωποι δίπλα τους λιμοκτονούν.

Πέρσι τον Μάρτη θυμάμαι, όταν ακόμη στα σύνορα με τη Fyrom, συγκεντρώνονταν το πολύ 50-70 άτομα τη μέρα, για να περάσουν νύχτα παράνομα στη γειτονική χώρα, ιδιοκτήτης καντίνας πουλούσε σε τριπλάσια τιμή το εμφιαλωμένο νερό. Κι όταν τον ρώτησα γιατί το κάνει, η απάντηση ήταν η αναμενόμενη «τι σε νοιάζει εσένα;». Πιο κάτω μια ΜΚΟ μοίραζε δωρεάν εμφιαλωμένο νερό και έδινε πρώτες βοήθειες σε όποιον είχε ανάγκη. Και μόλις λίγα δεκάδες μέτρα από τη συνοριακή γραμμή, εκεί όπου σήμερα έχουν ανυψωθεί συρματοπλέγματα, σε μια αποθήκη στοιβάζονταν γυναικόπαιδα που πλήρωναν δεκάδες ευρώ τη βραδιά στο σλαβομακεδόνα ιδιοκτήτη της.

Προπηλακίστηκε από καταστηματάρχες περιφερειακός σύμβουλος της Λάρισας επειδή μοίραζε δωρεάν νερό σε πρόσφυγες. «Μας τρώει το ψωμί» είπαν οι ξεδιάντροποι. Τον έλεγχο των δομών της κοινωνικής κουζίνας που βοηθά τους κατατρεγμένους στη Χίο ζητά το τοπικό Επιμελητήριο. Πυρκαγιά-εμπρησμός εκδηλώθηκε σε αποθήκη πρώην στρατοπέδου στα Γιαννιτσά που επρόκειτο να χρησιμοποιηθεί για τη φιλοξενία προσφύγων.

Οργώθηκε με τρακτέρ έκταση εκατό στρεμμάτων από κατοίκους του χωριού Αθύρα στην Πέλλα ώστε να μη γίνει δυνατή η εγκατάσταση προσφύγων στην περιοχή. Γουρονοκεφαλές πέταξαν άγνωστοι στο Σχιστό και μέσα σε στρατόπεδο στη Σκύδρα ώστε να εμποδίσουν τη φιλοξενία προσφύγων.

Όχι στις κραυγές μίσους

Αυτά δεν είναι απλά εικόνες ντροπής και αίσχους που δεν έχουν θέση σε ένα ευνομούμενο κράτος, που δεν μας αφορούν γιατί είναι «έξω από την αυλή μας». Ούτε είναι δεδομένο ότι θα παραμείνουν μεμονωμένα περιστατικά κάποιων θερμοκέφαλων. Σ' ένα παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον είναι φασίζουσες συμπεριφορές, που αρνούνται ν΄ αποδεχθούν το διαφορετικό. Και επιβάλουν δια της βίας το δικό τους νόμο. Το κυνήγι της μάγισσας ενδέχεται να οδηγήσει σε επικίνδυνες ατραπούς και να διχάσει μια κοινωνία, την ελληνική, που ήδη δοκιμάζεται από τη λιτότητα και την παρατεταμένη ύφεση.

Κατανοητός ο φόβος απέναντι στο άγνωστο για όποιον το επικαλείται, επειδή (κάνει ότι) δεν γνωρίζει τον Άλλον, το Σύρο, τον Αφγανό, τον Ιρακινό. Αιτιολογημένη - όχι δικαιολογημένη - η ανησυχία εφόσον η πλειοψηφία των Ελλήνων βιώνει εδώ και χρόνια τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης.
Αίολη αν όχι γελοία, όμως, η επιχειρηματολογία των κραυγών αυτών, επικίνδυνη και καταδικαστέα η ισοπέδωση, η απλούστευση που στην προσπάθεια να υπερασπιστεί την προσωπική βόλεψη υποδηλώνει σαφέστατα άγνοια της ιστορίας. Και επικαλείται, βγάζοντας από το χρονοντούλαπο, όλο το οπλοστάσιο της ναζιστικής ιδεολογίας, αυτής που έφτιαξε τα Άουσβιτς, τα Μαουτχάουζεν, τα Νταχάου. Με τη σιωπή και ανοχή πολλών.

Για κλειστά στρατόπεδα συγκέντρωσης και πρακτικές μαζικής επαναπροώθησης, άλλωστε, μιλάνε πλέον ανοιχτά αρχηγοί κομμάτων, βαπτίζοντας τους δικαιούχους διεθνούς προστασίας κατά όπως τους βολεύει πρόσφυγες ή μετανάστες με βάση τη χώρα προέλευσης και όχι την αιτία φυγής του καθενός ξεχωριστά. Χωρίς να νοιάζονται αν έτσι παραβιάζουν τη Συνθήκη της Γενεύης και τα Πρωτόκολλα που τη συνοδεύουν. Το ίδιο μήπως δεν κάνουν και ηγέτες ευρωπαϊκών χωρών;

Στο φόβο βρίσκει πρόσφορο έδαφος ο φασισμός και ο ρατσισμός. ΜΗΝ αφήσουμε πάλι να πολλαπλασιαστούν οι κραυγές μίσους. Οι πράξεις μας και ο λόγος μας είναι η καλύτερη απάντηση σ΄όλους αυτούς που φωνασκούν.

* Ο Παύλος Νεράντζης είναι δημοσιογράφος και ντοκιμενταρίστας. Διατέλεσε Διευθυντής στην ΕΡΤ3 και ανταποκριτής για 35 χρόνια στην Ελλάδα της ιταλικής εφημερίδας Il Manifesto.

tvxs