Τα λουκέτα και η «Ξανθούλα»

της Μαριάννας Τζιαντζή

Πολλά γράφτηκαν και ειπώθηκαν αυτές τις μέρες για το κλείσιμο του βιβλιοπωλείου «Ελευθερουδάκης». Λόγια, συγκινητικά, ειλικρινή, εύστοχα, κούφια, δεν έχει σημασία. Ομως ελάχιστα μας απασχόλησαν οι παράπλευρες απώλειες, δηλαδή οι άνθρωποι που κάποτε εργάζονταν εκεί.

Αλλωστε, το ίδιο είχε συμβεί όταν έκλεισε το βιβλιοπωλείο της Εστίας ή ο Κάουφμαν, όπως και άλλα 450 βιβλιοπωλεία που έβαλαν λουκέτο την τελευταία τετραετία. Το βλέμμα μας ήταν αυτό του βιβλιόφιλου, του πολίτη που χάνει ένα τοπόσημο, ένα σημείο αναφοράς.

Το ίδιο συμβαίνει όταν κλείνει ένα θέατρο, ένας κινηματογράφος, ένα ιστορικό καφενείο. Σπάνια θα δούμε αυτές τις απώλειες (γιατί περί απωλειών πρόκειται) από τη σκοπιά όχι μόνο του ευαίσθητου διαβάτη ή πελάτη, αλλά του εργαζόμενου που βγαίνει στην ανεργία, συχνά χωρίς αποζημίωση.

Μα για ποιον θα πρωτονοιαστούμε; Για τους εργαζόμενους του Μαρινόπουλου ή της Ηλεκτρονικής Αθηνών ή του Αthens Ledra ή των καναλιών που δεν πήραν άδεια;

Πέρασε η εποχή της σταθερής απασχόλησης, πέρασε η εποχή που σε αρκετά βιβλιοπωλεία της Αθήνας (π.χ., στην Εστία ή στη Δωδώνη) μας εξυπηρετούσαν υπάλληλοι με άσπρα μαλλιά, που μπορούσαν με κλειστά τα μάτια να μας βρουν το βιβλίο που γυρεύαμε.

Και σήμερα, σε κάποια βιβλιοπωλεία, συναντάμε υπαλλήλους που αγαπούν και ξέρουν τη δουλειά τους, όμως ταυτόχρονα ξέρουν ότι οι πιθανότητες να φτάσουν στη σύνταξη παραμένοντας εργαζόμενοι στην ίδια επιχείρηση είναι μηδαμινές. Οι περισσότεροι αργά ή γρήγορα θα αντικατασταθούν από πιο νέους, πιο φτηνούς, πιο ευέλικτους.

«Κλείνουμε το βιβλιοπωλείο μας και σκεφτόμαστε “έξω από το κουτί”», λέει η ανακοίνωση της εταιρείας γιατί «το περιτύλιγμα αλλάζει - το προϊόν παραμένει». Ομως το περιτύλιγμα έχει ψυχή: δεν είναι μόνο ο χώρος του βιβλιοπωλείου, η μυρωδιά του χαρτιού, η πατίνα που αφήνει ο χρόνος αλλά είναι και οι άνθρωποί του.

Είναι ο πωλητής ή ο βιβλιοπώλης που παλεύει με νύχια και με δόντια για να αποφύγει το λουκέτο και, αναγκαστικά, μαζί με τα βιβλία, πουλά και χαρτικά και είδη δώρων.

Συχνά ανάμεσα σε αυτούς τους ανθρώπους και τον πελάτη-αναγνώστη αναπτύσσονται σχέσεις εμπιστοσύνης, σχέσεις που δεν είναι απρόσωπες, ψηφιακές και περιορισμένης ευθύνης.

Φέτος το καλοκαίρι οι «Νιου Γιορκ Τάιμς» έγραφαν για ένα ανεξάρτητο βιβλιοπωλείο της Νέας Υόρκης, το Strand, που διαφημίζεται για τα «18 μίλια βιβλίων» (περίπου 29 χιλιόμετρα) που διαθέτει (καινούργια και μεταχειρισμένα) και απασχολεί 200 εργαζόμενους.

Εδώ, για να προσληφθεί κάποιος ως υπάλληλος, περνά από γραπτές εξετάσεις ώστε να αποδειχτεί ότι έχει στοιχειώδεις γνώσεις λογοτεχνίας, ιστορίας ή τεχνολογίας και επιστημών.

Ο πρώτος μισθός είναι 10,5 δολάρια την ώρα και, έπειτα από 60 ημέρες, ο νεοπροσληφθείς έχει δικαίωμα για ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και συνδικαλιστική εκπροσώπηση και προστασία. Με άλλα λόγια, ακόμα και στην υπερ-καπιταλιστική Αμερική το περιτύλιγμα μετράει.

Στην Ελλάδα των μνημονίων, το ανθρώπινο περιτύλιγμα δεν αλλάζει απλώς, αλλά στραπατσάρεται, σχίζεται, θεωρείται αναλώσιμο τόσο από τους μεγάλους εργοδότες (ή έστω τους περισσότερους) όσο και από το κράτος. Και αυτό δεν συμβαίνει μόνο στον «ευγενή» χώρο του βιβλίου.

Βλέπουμε τη βαρκούλα, βλέπουμε το πανάκι, βλέπουμε το μαντίλι και του πελάγου τον αφρό, όμως δύσκολα βλέπουμε την Ξανθούλα που πάει στην ξενιτιά ή που συντρίβεται στις ξέρες της ανεργίας.

efsyn