Τελικά, τι σημαίνει πανεπιστημιακό άσυλο;

του Νίκου Παρασκευόπουλου

Πριν από ημέρες δημοσιεύτηκε ένα κείμενο με το οποίο πέντε γνωστοί πολίτες, οι κυρίες Αρβελέρ, Γιαννάκου και Διαμαντοπούλου και οι κύριοι Βερέμης και Διαμαντούρος ζητούν να καταργηθεί το πανεπιστημιακό άσυλο. 

Ως λόγο αναφέρουν «βιαιοπραγίες, αυθαιρεσίες και απειλές που εκτοξεύουν και διαπράττουν ανενόχλητοι φοιτητές, συνεπικουρούμενοι ασφαλώς από εξωπανεπιστημιακούς αναρχικούς, εναντίων των πανεπιστημιακών δασκάλων.»
Φυσικά κάνουν λάθος, για να το πούμε ευγενικά, παρουσιάζοντας έτσι την πανεπιστημιακή καθημερινότητα, όπως, αν και οι δύο τους ιστορικοί, κάνουν λάθος, όταν γράφουν ότι «Το άσυλο συστήθηκε ήδη στην αρχή της Αναγέννησης για να παραχωρήσει στους καθηγητές απόλυτη ελευθερία στην επιλογή του προγράμματος διδασκαλίας τους, απαγορεύοντας κάθε εκκλησιαστική ή πολιτική παρέμβαση και ανάμειξη.» Πρώτον τα ακαδημαϊκά προνόμια δόθηκαν ήδη στον όψιμο Μεσαίωνα, δηλαδή καμιά διακοσαριά χρόνια νωρίτερα, και δεύτερον αποσκοπούσαν βέβαια στην ακαδημαϊκή ελευθερία, αλλά επειδή τότε δεν υπήρχαν οι σημερινές αστικές ελευθερίες: οι αρχές, δηλαδή οι σμπίροι του ηγεμόνα, έμπαιναν όποτε ήθελαν, όπου ήθελαν, για τον σκοπό που ήθελαν, και μ’ αυτές τις συνθήκες δεν μπορούσε να αναπτυχθεί η επιστήμη.

Ρυθμίσεις απαγόρευσης της αστυνομικής αυθαιρεσίας

Σήμερα κανένας εκπρόσωπος των αρχών δεν μπορεί να μπει κάπου, να ερευνήσει, να ρωτήσει, πόσο μάλλον να συλλάβει ή να εκδιώξει, εάν δεν συντρέχουν πολύ αυστηρά καθορισμένες προϋποθέσεις ή δεν κληθεί από εκείνους που έχουν δικαιώματα στο χώρο. Αυτό δεν ισχύει μόνο στην Ελλάδα, αλλά σε κάθε δημοκρατική χώρα. Προ μηνών, εργαζόμενοι του ΕΦΚΑ κατέλαβαν κτίρια του Οργανισμού προβάλλοντας διεκδικήσεις τους. Η κατάληψη δημόσιων κτιρίων είναι παράνομη. Ωστόσο, η Αστυνομία δεν διανοήθηκε να επέμβει ούτε είχε το δικαίωμα, εφόσον η διοίκηση του ΕΦΚΑ έκρινε, και πολύ σωστά, ότι δεν έπρεπε να την καλέσει. Το 2012 έγινε σάλος στην Αυστρία, επειδή η πρυτανεία του Πανεπιστημίου της Βιέννης κάλεσε την αστυνομία για να απομακρύνει φοιτητές που είχαν κάνει κατάληψη και διαμαρτύρονταν για την επιβολή διδάκτρων. Η αστυνομία επενέβη μόνο όταν την κάλεσε η πρυτανεία, και η κοινή γνώμη έκρινε πως η πρυτανεία έπρεπε να λύσει μόνη της το ζήτημα συζητώντας με τους φοιτητές. Το ίδιο συμβαίνει σε όλα τα Πανεπιστήμια της Ευρώπης, κι ας μην υπάρχει ειδική νομική διάταξη για το πανεπιστημιακό άσυλο.
Το μόνο που κάνει ο ελληνικός νόμος είναι να ρυθμίζει τις προϋποθέσεις υπό τις οποίες οι κρατικές αρχές μπορούν να παρέμβουν στον χώρο του Πανεπιστημίου και την απαιτούμενη διαδικασία: κακούργημα, οπόταν οι αρχές επεμβαίνουν χωρίς άδεια ή, σε όλες τις άλλες περιπτώσεις, απόφαση του πρυτανικού συμβουλίου. Αυτό δεν είναι ειδικό προνόμιο των Πανεπιστημίων, αλλά ρύθμιση που απαγορεύει την αστυνομική αυθαιρεσία. Χωρίς άδεια της διοίκησης – στο πανεπιστήμιο του εκλεγμένου οργάνου της αυτοδιοίκησης – καμία αστυνομική αρχή δεν μπορεί να επέμβει σε κανέναν δημόσιο οργανισμό ή δημόσια εγκατάσταση: ούτε σε νοσοκομείο, ούτε σε σχολείο ούτε πουθενά, εκτός από τις εξαιρέσεις που προβλέπει ο νόμος.

Δημόσιοι οργανισμοί, όχι δημόσιοι χώροι

Ας δούμε μια δυο συγκεκριμένες περιπτώσεις. Ο σοβαρός τραυματισμός του καθηγητή Συρίγου ήταν προφανώς λόγος αυτεπάγγελτης επέμβασης της αστυνομίας, χωρίς δηλαδή να απαιτείται καμία άδεια, εφόσον η αστυνομία το αντιλαμβανόταν ή εάν κάποιος, οποιοσδήποτε, την ειδοποιούσε. Επίσης λόγος αυτεπάγγελτης επέμβασης είναι η εμπορία ναρκωτικών ή η αποθήκευση εκρηκτικών. Λόγος αυτεπάγγελτης επέμβασης δεν είναι η φοιτητική διαμαρτυρία ούτε η κατάληψη κτιρίων. Εκεί χρειάζεται, να πάρει πρωτοβουλία το πρυτανικό συμβούλιο. Εάν αυτή η αρμοδιότητα των πανεπιστημακών αρχών καταργηθεί, τότε καταργείται ένας συνταγματικά κατοχυρωμένος και νομικά ρυθμισμένος περιορισμός της κρατικής εξουσίας και επανερχόμαστε σε μεσαιωνικό καθεστώς, και καταργείται το αυτοδιοίκητο των Πανεπιστημίων που κατοχυρώνεται επίσης συνταγματικά.
Το κόλπο, που δεν το αναφέρουν οι πέντε υπογράφοντες, αλλά το χρησιμοποιεί η Νέα Δημοκρατία στην επιχειρηματολογία της είναι να χαρακτηριστεί το Πανεπιστήμιο «δημόσιος χώρος», δηλαδή κάτι σαν τις πλατείες, τα άλση και τις παραλίες. Τα Πανεπιστήμια όμως είναι δημόσιοι οργανισμοί με δική τους διοίκηση.
Και καλά η κ. Διαμαντοπούλου που με τον νόμο της είχε καταργήσει ουσιαστικά την πανεπιστημιακή αυτοδιοίκηση – γι’ αυτό άλλωστε με τις ψήφους της ΝΔ το νομοσχέδιο της κ. Διαμαντοπούλου είχε κριθεί από τη βουλή αντισυνταγματικό, αλλά έπειτα από παζάρι το ψήφισε. Οι τρεις πανεπιστημιακοί που συνυπογράφουν, γιατί πετούν από το παράθυρο την ακαδημαϊκή τους ιδιότητα;

εποχη