Μας τιμωρούν γιατί δεν είμαστε ικανοί να σιωπήσουμε

Μία κυβέρνηση που λειτουργεί ως τιμωρητική δύναμη και οι «αόρατοι» που έχουν τις απαντήσεις. Πότε επιτέλους θα τους ακούσουμε; 

της Κωνσταντίνας Κουντούρη

«Η τηλεόραση μεγέθυνε ελάχιστες μειοψηφίες στις παραλίες και στα άλση. Καλά έκανε η τηλεόραση γιατί η πειθαρχία πρέπει να είναι απόλυτη», τόνισε σε συνέντευξη του ο Υπουργός Προστασίας του Πολίτη Μιχάλης Χρυσοχοΐδης. Έγινε δηλαδή και επίσημα η παραδοχή ότι πολλά από αυτά που παρακολουθούμε στα δελτία ειδήσεων δεν ανταποκρίνονται στο καθημερινό βίωμα. Η πραγματικότητα έρχεται να αποδοθεί ως θέαμα και το θέαμα οφείλει να καταναλώνεται από τον πολίτη ως πραγματικό. Το καμπανάκι χτυπάει καθημερινά για τους απείθαρχους και τους παραβάτες, αλλά σπάνια για τον κρατικό μηχανισμό. «Δεν είναι θέμα μαγκιάς, δεν πρόκειται να κάνω βήμα πίσω», δήλωσε από την πλευρά του ο Νίκος Χαρδαλιάς απαντώντας στην κριτική για το επικριτικό ύφος που χρησιμοποιεί απευθυνόμενος στην κοινωνία. 

Τα περισσότερα μεγάλα ΜΜΕ συνευθειάζονται πλήρως με την κυβερνητική γραμμή και παρακάμπτουν την υποχρέωση τους να ασκούν κριτική και να αποκαλύπτουν (έστω και φιλτραρισμένα) την αλήθεια. Τα επικοινωνιακά τρικ φαίνεται να εξασφαλίζουν και πολιτική υποστήριξη. Η ιδέα της κριτικής αντιμετώπισης της πραγματικότητας, το ερώτημα «μήπως θα μπορούσαμε να κάνουμε κάτι άλλο», δεν υπάρχει. Η κριτική σκέψη αντιμετωπίζεται με καχυποψία ως προσπάθεια διάχυσης του πανικού. 

Τα γεγονότα που βιώνουμε είναι πρωτόγνωρα. Τα αποτελέσματα τους ενδέχεται να καθορίσουν για πολλά χρόνια τις ζωές μας στο μέλλον. Και όμως ο κοινωνικός έλεγχος εξασθενεί. Οι πολιτικές αποφάσεις εφαρμόζονται πάνω στη λογική του κράτους έκτακτης ανάγκης. Ποιοι είναι όμως αυτοί που θα βιώσουν πρώτοι τις συνέπειες ή έχουν αρχίσει ήδη να τις βιώνουν στην καθημερινότητα τους; Η κοινωνία στέκεται αμήχανη, έγκλειστη και μουδιασμένη. Φοβάται και ανησυχεί. Γνωρίζει όμως ότι πρώτα πρέπει να σωθούν οι ανθρώπινες ζωές. 

Η κυβέρνηση  αντιμετωπίζει την πανδημία με όρους «τιμωρίας». Πρόκειται για ένα μοτίβο που επαναλαμβάνει από την πρώτη στιγμή της εκλογής της. Εχτισε την αντίληψη ότι οι γιατροί του ΕΣΥ δεν είναι και τόσο απαραίτητοι και θα έπρεπε να αρκεστούν στα λίγα υλικά που είχαν. Τα ιδιωτικά κέντρα θα έκαναν καλύτερα τη δουλειά τους γιατί η αγορά αυτορρυθμίζεται. Έφτιαξε ανύπαρκτα αφηγήματα για χώρους που αποτελούσαν κέντρα ανομίας. Καλλιέργησε ακροδεξιά αντανακλαστικά για τους πρόσφυγες και τους μετανάστες. Προσπάθησε να δαιμονοποιήσει κάθε δημόσιο χώρο και αγαθό. Και όταν κατάλαβε ότι η αστυνομία και οι ιδιώτες δεν μπορούν να μας θεραπεύσουν από τον κορονοϊό, όταν συνειδητοποίησε ότι το Δημόσιο Σύστημα Υγείας έχει πληγεί ανεπανόρθωτα από την υποχρηματοδότηση, έριξε στο τραπέζι το χαρτί της συλλογικής ευθύνης και του κοινωνικού αυτοματισμού. 

Ο σημερινός «Λεβιάθαν» είναι λιγότερο μυθικός και επιβλητικός από αυτόν που περιέγραψε κάποτε ο Χομπς, εμφανίζεται όμως και πάλι ως εγγυητής της τάξης και της ασφάλειας. Εφόσον λοιπόν μία από τις κύριες δυνάμεις του κράτους είναι η τιμωρητική δύναμη, η ποινή του παραβάτη χρησιμοποιείται για να προσδιορίσει και τα όρια της κυριαρχίας. Ο παρεκκλίνων θεωρείται ο ίδιος δημιουργός του κακού και η κοινωνική τάξη πραγμάτων αναπαρίσταται ως μία δεδομένη συνθήκη που πρέπει να εδραιωθεί. Η σημερινή κοινωνική πραγματικότητα παραπέμπει σε έναν αόρατο καφκικό μηχανισμό. Όλοι φταίμε, αλλά κανένας δεν γνωρίζει για ποιο ακριβώς πράγμα θα πρέπει να απολογηθεί.

Η γυμνή ζωή που περιέγραψε ο Αγκάμπεν σίγουρα δεν είναι ακριβώς αυτό που βιώνουμε σήμερα στη δική μας καραντίνα. Ωστόσο, η συνθήκη έκτακτης ανάγκης που έχει διαμορφωθεί δημιουργεί έναν προνομιακό χώρο άσκησης της κυριαρχίας σε όλα τα επίπεδα της ζωής μας, ενώ ο δημόσιος χώρος (παραδοσιακό πεδίο παρέμβασης και ανάπτυξης αντιστάσεων) συρρικνώνεται δραματικά. 

Ολα τα παραπάνω δεν σημαίνουν σε καμία περίπτωση ότι οι πολίτες δεν πρέπει να τηρήσουν τα μέτρα του αυτοπεριορισμού. Η συντριπτική πλειοψηφία του κόσμου το έχει καταλάβει αυτό από πολύ νωρίς. Κανένας δεν θέλει να βιώσει τη φρίκη ενός δημόσιου νοσοκομείου που καταρρέει, κανένας δεν θέλει να βλέπει γιατρούς σούπερ ήρωες να ξεπερνούν τα όρια της ανθρώπινης αντοχής. Για αυτό και όλοι παραμένουν μέσα στα σπίτια τους.

Οι αντιθέσεις της πραγματικότητας μπορεί να θολώνουν σε συνθήκες «κανονικότητας», έρχονται όμως ορμητικά στην επιφάνεια και ζητούν απαντήσεις όταν τα πράγματα γίνονται δύσκολα. Ποιος έχει αυτές τις απαντήσεις; Αυτοί που δεν θα δούμε ποτέ στα δελτία ειδήσεων. 

κουτι πανδωρας